“Türkiye’de Evlenme ve Boşanmalar” adlı araştırma, 1926’-da Medenî Kanunun kabulü ile aile sisteminde meydana gelen değişiklikleri incelemek gayesiyle yapılmıştır.
Birinci Dünya Savaşından sonra Türkiye için bir ölüm dirim meselesi olan İstiklâl Savaşının ardından gelen Atatürk Devrimleriyle Türkiye’nin sosyo-kültürel bünyesinde büyük bir değişiklik hamlesi olmuştur. 1923’de Cumhuriyetin ilânından sonra kabul edilen Medenî Kanunla aile sistemi Batılı Hukuk sistemine göre ayarlanmıştır. Uzun yıllar boyunca İslâm dininin geleneklerine ve Doğu zihniyetine bağlı, patriarkal bir tipte olan aile, Medenî Kanunun kabulü ille modern, Batılı konjügal tipte olma yolunu tutmuştur.
Çok motivasyonla bir olay olan evlenme, çeşitli psiko-sosyal ve ekonomik faktörlerin göz önünde tutularak incelenmesi gereken bir konudur. Sosyal yapının özü, çekirdeği demek olan aile, bir taraftan bir milletin bünyesinin, bütününün, bir taraftan da aileyi meydana getiren fertlerin şahsiyet yapısı hakkında ışık tutacak önemdedir.
Devrimle gelen değişikliklerin bilhassa evlenme ve boşanmada eşlere sağladığı eşitlik ve hürriyetin ne şekilde karşılandığı ne çeşit tepkiler uyandırdığı merak edilebilir. Yeni Batılı bir aile çevresine uyma, hiç değilse uyma gayretiyle ve bu yeni dış çevrenin hukuk baskısı veya supaplarıyla fertlerin (karı-koca) yeni birer ego organizasyonu, şahsiyet yapısı kazanma zorunda olacakları ve bunun da kolaylıkla gerçekleşemeyeceği tabiidir. Fertlerin şahsiyet yapısında meydana gelmesi zorunlu olan bu değişiklikleri tespit edebilmek için, onların bu yeni aile tipine uyarken gösterdikleri tepkileri ele almanın faydalı bir yol olduğunu düşündük. Bu maksatla 1926’dan bu yana (1960) Türkiye’nin bütün vilâyetlerinde kaydedilen evlenme ve boşanma olayları göz önünde tutularak, çeşitli yıllarda evli, boşanmış nispetlerinin gösterdiği değişme ve dalgalanmaları tespit edebilmek için sayım yıllarındaki istatistikler üzerinde durulmuş ve bütün vilâyetlerde bu gibi hallerin Türkiye’ye nazaran aritmetik ortalaması ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Bu çalışmalardan çıkan netice, evlenme ve boşanmalarda Devrimle meydana 'gelen büyük bir frekans değişikliği bulunduğudur. Nitekim bu çeşit bir değişme İstanbul için 1927-1946 ile 1950-1960 arasındaki İntiharlar üzerinde yapılan bir araştırmada da açıkça görülmektedir. Devrimin bilhassa kadına sağladığı eşit hak ve hürriyetle yüklediği sorumluluk kadında ve bu yeni tip kadınla karşılaşma durumunda olan erkekte çeşitli problemlere yol açmıştır. Kadın yeni bir şahsiyet olma ve yeni şartlara uyma, erkek ise, eski haklarını (boşama, çok kadın alma imkânı) kaybetmiş ve yeni bir tip olma çabasındaki kadına intibak zorunda kalmıştır. Ayrıca bu yeni psikolojik ve sosyo-kültürel faktörlerle yüklü şahsiyetlerin birbirleri üzerindeki karşılıklı tesirini (interaction) de hesaba katmak gerekmektedir. Üstelik bu yeni kuşağın bir de eski geleneklere göre kurulu ana-baba evine, eski kuşak görgüsüne uyma gücü hesaba katılırsa, fert dengesi, karı-koca dengesi içinde şahsiyet bocalamasının ne kadar çetin olacağı anlaşılır. İşte gerek İstanbul’da 1925 ve ona yakın yıllarda görülen intihar salgınının bilhassa evlilerde ve evli kadınlarda görülmesi ve boşanmaların yine bu yıllarda bir frekans yüksekliği göstermesi bu açıdan izahını bulur.
Evlenmelere gelince, en yüksek frekans 1960 ve 1950 yılındadır. 1925’dekinden ayrı bir mâna taşıyan boşanma artışı da 1960 yılma rastlar. Sonra, dullar üzerindeki inceleme de son yıllarda bilhassa kadın dullarda yeniden evlenme imkânının arttığını 'gösterir. Bütün bunlardan, Medenî Kanunun getirdiği konjü-gal aile tipine memleketimizde son yıllarda daha iyi uyulduğu neticesi çıkarılabilir.
Girişte ve kitabın bölümlerinde daha yakından görülmesi mümkün olan çeşitli problemleri burada kısaca belirttik. |
