Research Article


DOI :10.26650/di.2018.29.2.0001   IUP :10.26650/di.2018.29.2.0001    Full Text (PDF)

Kara Seydî-i Hamîdî (v. 912/1507) ve Umûr-ı Âmme’ye Dair Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi

Yasin Apaydın

Metafiziğin ana meseleleri arasında sayılan ve varolmak bakımından varolana ilişen arazlar, kelâm ilminin metafizikle etkileşime geçmesiyle birlikte “umûr-ı âmme” kavramsallaştırması altında ele alınır olmuştur. Bu çerçevede varlık, birlik, çokluk, mahiyet, sebeplik (illiyet) ve sebeplilik (ma‘lûliyyet) gibi kavramlar umûr-ı âmme çatısı altında kabul edilmiş ve bu kavramların her biri birçok alt meselenin başlıkları olmuştur. Müteahhirûn dönemi düşünürleri, söz konusu kavramların ayrı ayrı ele alınması yanı sıra umûr-ı âmme teriminin kendisini felsefî bir soruna dönüştürerek onun mahiyet ve kapsamına dair sorgulamaya yönelmişlerdir. Bu durum umûr-ı âmme sorunu olarak nitelendirilebilecek bir problemin ve ona dair bir literatürün doğmasına sebep olmuştur. Bu makale, Osmanlı düşünürlerinden Kara Seydî’nin sözü geçen umûr-ı âmme sorununu kendine merkezî konu olarak seçtiği risalesinin tahlil, tahkik ve tercümesini sunmaktadır. 

DOI :10.26650/di.2018.29.2.0001   IUP :10.26650/di.2018.29.2.0001    Full Text (PDF)

The Study of Qara Saydī al-Hamīdī’s Treatise on al-Umūr al-‘Āmmah Discussions with its Critical Edition and its Translation into Turkish

Yasin Apaydın

The essential attributes of being qua being as the main problems of metaphysics has been treated under the title of al-umūr al-āmmah sections after engaging Kalām with Islamic peripatetics. Concepts such as being, unity, multiplicity, quiddity and causality has been accepted as general things and the seperate titles of their secondary problems. Postclassical period thinkers beside trying to solve aforementioned problems started to think on the concept al-umūr al’āmmah itself and consider it as a philosophical problem. This case produced what I call al-umūr al-āmmah discussions in post-classical period of Islamic philosophy including Ottoman thinkers. In this article, I will try to treat al-umūr al-āmmah discussions over Ottoman philosopher Kara Saydī al-Hamīdī’s (d. 1507) treatise on this subject as well as to present its critical edition and translation into Turkish language. 


EXTENDED ABSTRACT


The essential attributes of being qua being and the Necessary Being remain foundational problems in metaphysics ever since al-Fārābī. Avicenna in the beginning of his Hikmat-i Mashriqiyyah divided metaphysics according to its problems into two sections: universal science (‘ilm al-kullī) and theology (‘ilm al-rubūbī). Under ‘ilm al-kullī he covered topics such as unity (wahdat), multiplicity (kathra), universal, particular, cause (‘illat), effect (ma‘lūl) which can be intermingled (or not) with matter. 

Following Avicenna, al-Bahmanyar and al-Lawkari treated these concepts as main problems of metaphysics. The latter in his Bayān al-haqq bi-dimān al-sidq suggested that the dividing of metaphysics in general sense into two sections is more suitable. The two author agreed with their master Avicenna in describing the problems of universal science as meaning or things (al-ma‘ānī wa’l-umūr). 

After the Islamic peripatetics engaged with Kalām by way of the muhaqqiqūn, the above mentioned meanings and subjects were treated in separate parts entitled alumūr al-āmmah. Fakhr al-Dīn al-Rāzī were the first to treat them in his al-Mabāhith al-Mashriqiyyah and divided them into three kinds: 1) The things that are common to all divisions of existence. 2) The things that are equivalent (not exact) to them in generality. 3) The things considered as divisions of existence. 

Thanks to al-Rāzī and his followers, beside its problems al-umūr al-āmmah itself became a topic of research. They started to think about it as a philosophical problem. This case produced what I call “al-umūr al-āmmah discussions” in post-classical period of Islamic philosophy.

Ottoman philosophers were not out of the discussion. They dealt with al-umūr alāmmah through compendia such as Tajrīd al-‘aqāid of al-Tūsī, Tawāli‘ al-anwār of alBaydāwī and al-Mawāqif of al-Ījī. They were involved in both the problems (masāil) of al-umūr al-‘āmmah and al-umūr al-‘āmmah discussions. Some of them devoted independent works on al-umūr al-‘āmmah by taking into account its definition and scope.

In this article, I attempt to treat al-umūr al-‘āmmah discussions conducted by an Ottoman philosopher known as Qara Saydī al-Hamīdī (d. 1507) and his treatise on the subject as well as to present its critical edition and translation into Turkish language. The work is composed from the main part which deals with al-umūr al-‘āmmah discussions based on al-Mawāqif’s second part (mawqif) and the appendix added by the author on a discussion about the origination of bodies in Hāshiya al-Tajrīd literature. He dedicated it to Sultan Bayazid II after he gave Qara Saydī a position in the Sahn-i Samān Madrasah.


PDF View

References

  • Ali Kuşçu, Şerhu Tecrîdi’l-‘akâid, thk. Muhammed Hüzeyin ez-Zâriî er-Rıdâyî, Kum: Daru’r-Râid, 2014. google scholar
  • Apaydın, Yasin. “Tecrîdü’l-‘Akâid Geleneğinde Umûr-ı Âmme Sorunu”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2017, 95-126. google scholar
  • Arıcı, Müstakim. “İslam Düşüncesinde Fahreddin Razi Ekolü”, İslam Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzî, ed. Ömer Türker, Osman Demir, İstanbul: İSAM Yayınları, 2013. google scholar
  • Âşık Çelebi, Meşâiru’ş-şuarâ, Haz. Filiz Kılıç, (İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2010. google scholar
  • Aydın, Mehmet. “Kara Seyyidî-i Hamîdî ve Zihnî Varlık Risalesi: Tahkik ve Değerlendirme”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37(2013): 49-94. google scholar
  • Baltacı, Cahid. XV-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Medreseleri: Teşkilat, Tarih, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 2005. google scholar
  • Cürcânî, Hâşiyetü’t-Tecrîd, Feyzullah Efendi Ktp., nr. 1115. google scholar
  • Cürcânî. Şerhu’l-Mevâkıf, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1311. google scholar
  • Çelik, Yüksel. “el-Misbâh şerhu’l-kısmi’s-sâlis min Miftâhi’l-ulûm fî ‘ilmeyi’l-meânî ve’l-beyân”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2009. google scholar
  • el-Gazalî, Ebu Hâmid. Kavâ‘idü’l-‘akâid, thk. Musa Muhammed Ali, Âlemü’l-Kütüb, 1985. google scholar
  • el-Îcî, Adududdin. el-Mevâkıf fi ‘ilmi’l-Kelâm, Beyrut:Âlemü’l-Kütüb, ts. Âmire, 1853. google scholar
  • el-Kirmastî, Yusuf. Hâşiye ‘alâ Metâli‘i’l-enzâr, Mehmed Asım Bey Ktp., nr. 721. google scholar
  • Gencevî, Sinâneddin Yusuf. Hâşiye ‘alâ Şerhi’l-Mevâkıf, Ragıp Paşa Ktp, nr. 761. google scholar
  • Hemedânî, Aynülkudât. Zübdetü’l-hakâik: Hakikatlerin Özü, Eleştirmeli Metin ve Çeviri, Ahmet Kamil Cihan-Salih Yalın-Mesut Sandıkçı-Arsen Taher, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay., 2016. google scholar
  • Isfahânî, Şemseddin. Tesdîdü’l-kavâid fi şerhi Tecrîdi’l-‘akâid, thk. Halid b. Hammad el-‘Advânî, Kuveyt: Dârü’z-Ziyâ, 2012. google scholar
  • İbn Kemal. Risâle fi’l-umûri’l-âmme, Râşid Efendi Ktp., nr. 674, 26a-28b. google scholar
  • İshakoğlu, Ömer. “Türklerin XV-XVI. Asırlarda Arapça Belagata Yaptığı Katkılar”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2004. google scholar
  • Kara Seydî. el-Esile ve’l-ecvibe mensûbetün li’l-mevlâ Kara Seydî, Halet Efendi, nr. 810, 89b-90a. google scholar
  • Kara Seydî. Risâle fi’l-umûri’l-âmme, Bağdatlı Vehbi Ktp., nr. 2213, vr. 179b-182a. google scholar
  • Kara Seydî. Risâle fi’l-umûri’l-âmme, Beşir Ağa Ktp., nr. 199, 196b-198a. google scholar
  • Kara Seydî. Risâle fi’l-umûri’l-âmme, Bursa Genel Ktp., nr. 1429, 111b. google scholar
  • Kara Seydî. Risâle fi’l-umûri’l-âmme, İran İslamî Şura Meclisi Ktp., nr. 14167. google scholar
  • Kâtib Çelebi. Süllemü’l-vüsûl ilâ tabakâti’l-fuhûl, thk. Mahmud Abdülkadir el-Arnaut, İstanbul: IRCICA, 2010. google scholar
  • Kınalızâde, Hasan Çelebi. Tezkiretü’ş-şuarâ, hz. Aysun Sungurhan, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2017. google scholar
  • Mecdî Efendi. Tercüme-i Şekâik-i numaniyye: Hadâikü’ş-Şekâik, İstanbul: Matbaa-i google scholar
  • Mehmed Süreyya. Sicill-i Osmânî, İstanbul: Matbaa-i Âmire 1308-1315. google scholar
  • Mehmet Özturan, “Neyi, Nasıl Tartışabilirim? Îcî’de Tartışma Mantığı”, İslam İlim ve Düşünce Geleneğinde Adudüddîn el-Îcî içinde, ed. Eşref Altaş, (İstanbul: İSAM Yayınları, 2017) google scholar
  • Nevî Efendi. Hadâikü’l-hakâik fi tekmileti’ş-Şekâik, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1268. google scholar
  • Semerkandî, Şemseddin, es-Sahâifü’l-İlâhiyye, thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007. google scholar
  • Sinanoğlu, Mustafa. “el-Mevâkıf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 29, Ankara: TDV Yay., 2004, 422-424. google scholar
  • Sözüdoğru, Hatice Arslan. “Kara Seyyidi Hamidi’nin (ö. 913/1507) Hayatı ve ‘Es’ile alâ Şerhi’s-Seyyid’ Risalenin Tahkiki”, Avrupa İslam Üniversitesi İslam Araştırmaları 1 (2015): 262-288. google scholar
  • Taşkın, Bilal. “Osmanlı Döneminde Varlık Tartışmaları: Kara Seyyidî el-Hamidî’nin Umûr-i Âmme’ye Dair Risaleleri Bağlamında Bir İnceleme”, Osmanlı’da İlm-i Kelâm: Âlimler, Eserler, Meseleler, ed. Osman Demir, Veysel Kaya, Kadir Gömbeyaz, U. Murat Kılavuz, (İstanbul 2016): 189-217. google scholar
  • Taşköprülüzâde. eş-Şekâiku’n-Nu‘mâniyye fî ‘ulemâi’d-devleti’l-‘osmâniyye, İstanbul: Dersaadet, ts., 180. google scholar
  • Teftâzânî. Şerhu’l-Makâsıd, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1277. google scholar
  • Tunagöz, Tuna. “Sirâceddin el-Urmevî’nin Risâle fi’l-fark beyne Mevzû‘ayi’l-İlmi’l-İlâhî ve’l-Kelâm Adlı Eseri: Eleştirel Metin ve Çeviri”, Kutadgubilig: Felsefe- Bilim Araştırmaları, 31 (2016): 281-304. google scholar
  • Turan, Şerafettin. “II. Bayezid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 5, Ankara: TDV Yay., 1992, 234-238. google scholar

Citations

Copy and paste a formatted citation or use one of the options to export in your chosen format


EXPORT



APA

Apaydın, Y. (2018). Kara Seydî-i Hamîdî (v. 912/1507) ve Umûr-ı Âmme’ye Dair Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi. darulfunun ilahiyat, 29(2), 343-377. https://doi.org/10.26650/di.2018.29.2.0001


AMA

Apaydın Y. Kara Seydî-i Hamîdî (v. 912/1507) ve Umûr-ı Âmme’ye Dair Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi. darulfunun ilahiyat. 2018;29(2):343-377. https://doi.org/10.26650/di.2018.29.2.0001


ABNT

Apaydın, Y. Kara Seydî-i Hamîdî (v. 912/1507) ve Umûr-ı Âmme’ye Dair Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi. darulfunun ilahiyat, [Publisher Location], v. 29, n. 2, p. 343-377, 2018.


Chicago: Author-Date Style

Apaydın, Yasin,. 2018. “Kara Seydî-i Hamîdî (v. 912/1507) ve Umûr-ı Âmme’ye Dair Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi.” darulfunun ilahiyat 29, no. 2: 343-377. https://doi.org/10.26650/di.2018.29.2.0001


Chicago: Humanities Style

Apaydın, Yasin,. Kara Seydî-i Hamîdî (v. 912/1507) ve Umûr-ı Âmme’ye Dair Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi.” darulfunun ilahiyat 29, no. 2 (Apr. 2025): 343-377. https://doi.org/10.26650/di.2018.29.2.0001


Harvard: Australian Style

Apaydın, Y 2018, 'Kara Seydî-i Hamîdî (v. 912/1507) ve Umûr-ı Âmme’ye Dair Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi', darulfunun ilahiyat, vol. 29, no. 2, pp. 343-377, viewed 26 Apr. 2025, https://doi.org/10.26650/di.2018.29.2.0001


Harvard: Author-Date Style

Apaydın, Y. (2018) ‘Kara Seydî-i Hamîdî (v. 912/1507) ve Umûr-ı Âmme’ye Dair Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi’, darulfunun ilahiyat, 29(2), pp. 343-377. https://doi.org/10.26650/di.2018.29.2.0001 (26 Apr. 2025).


MLA

Apaydın, Yasin,. Kara Seydî-i Hamîdî (v. 912/1507) ve Umûr-ı Âmme’ye Dair Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi.” darulfunun ilahiyat, vol. 29, no. 2, 2018, pp. 343-377. [Database Container], https://doi.org/10.26650/di.2018.29.2.0001


Vancouver

Apaydın Y. Kara Seydî-i Hamîdî (v. 912/1507) ve Umûr-ı Âmme’ye Dair Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi. darulfunun ilahiyat [Internet]. 26 Apr. 2025 [cited 26 Apr. 2025];29(2):343-377. Available from: https://doi.org/10.26650/di.2018.29.2.0001 doi: 10.26650/di.2018.29.2.0001


ISNAD

Apaydın, Yasin. Kara Seydî-i Hamîdî (v. 912/1507) ve Umûr-ı Âmme’ye Dair Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi”. darulfunun ilahiyat 29/2 (Apr. 2025): 343-377. https://doi.org/10.26650/di.2018.29.2.0001



TIMELINE


Submitted11.04.2018
Accepted12.09.2018

LICENCE


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.