A CULTURAL PROPERTY AT ÇEPNI TOWN OF GEMEREK DISTRICT: SURP SARKIS ARMENIAN APOSTOLIC CHURCH
Elmon HançerArmenians, a native people of Anatolia, named part of Cappadocia extending from Kayseri to Sivas, from Kızılırmak to Tohma River as Kamirk. A settlement between Kayseri and Sivas was also called Kamirk, or Kamrag, and Armenians settled in numerous villages along Kızılırmak; they lived in this town called Gemerek during the Ottoman period until 1970s. The Armenian Church of Surp Sarkis stands in Çepni town of Gemerek district in the province of Sivas and today this cultural property is owned by Çepni Municipality. This church, the only monument of Christian architecture in Gemerek and environs, was rebuilt in the nineteenth century. Although Çepni has lost its Armenian population and the structure its original function it was not converted to a mosque. The repairs in the 1950s introduced some interventions but not altered its spatial arrangement. Then it was used for various purposes, particularly for school ceremonies; and it fell prey to the elements in time. As cultural awareness improved in the recent years the thought of restoring this church with a living place in public memory and giving it a new function came to the agenda. The joint work of the Faculty of Architecture of Erciyes University and the Association for the Protection of Cultural Heritage reached no written sources. With regards to art history, this is the first scientific study on this church. The church, entirely of cut stones, has a three-aisled basilican and cruciform layout. Surviving in good condition in the countryside it stands out with its architecture reminiscent of the careful ones attested in wealthier cities like Istanbul, Sivrihisar and Kayseri in spite of its smaller size.
GEMEREK İLÇESİ ÇEPNİ BELDESİ’NDE KÜLTÜREL BİR MİRAS: SURP SARKİS ERMENİ APOSTOLİK KİLİSESİ
Elmon HançerAnadolu’nun yerli halklarından biri olan Ermeniler, Kapadokya içinde Kayseri’den Sivas’a ve Kızılırmak nehrinden güneydeki Tohma Çayı’na kadar uzanan bölgeyi, 20. yüzyıl ortalarına dek Kamirk adıyla anmışlar, Kayseri-Sivas arasındaki bir yerleşmeyi de Kamirk veya Kamrag olarak adlandırmışlardır. Osmanlılar döneminde Gemerek adını alan bu kasabada 1970’lere kadar yaşamışlardır. Günümüzde Sivas kentine bağlı bir ilçe olan Gemerek’in Çepni Beldesi’ndeki Surp Sarkis Ermeni Kilisesi, mülkiyeti Çepni Belediyesi’ne ait bir kültür varlığıdır. Halen Gemerek ve civarında tek Hıristiyan dini mimarisi olan Surp Sarkis Kilisesi, 19. yüzyılda yeniden inşa edilmiştir. 20. yüzyılın başlarından itibaren Çepnili Ermenilerin azalarak tamamen gidişiyle sahipsiz kalan kilise özgün işlevini kaybetmiş olsa da, camiye çevrilmemiştir. 1950’li yıllardaki onarımda bir takım müdahaleler dışında, mekânsal bağlamda bir değişiklik yapılmamıştır. Son yıllarda kültür bilincinin gelişmesi, Çepnililerin hafızasında canlı kalan Surp Sarkis Kilisesi’nin restore edilerek yeni bir işlev kazandırılmasını gündeme getirmiştir. Erciyes Üniversitesi Mimarlık Fakültesi ve Kültürel Mirası Koruma Derneği işbirliğiyle restorasyon çalışması yürütülmüştür. Kilise sanat tarihi bağlamında ayrıntılı olarak ilk kez bu çalışmayla bilimsel literatürde yer almaktadır. Kilise, tamamen kesme taştan inşa edilmiş olup, üç nefli bazilikal ve haçvari bir plan şemasına sahiptir. Kırsal bir alanda büyük çapta korunarak 21. yüzyıla kadar yaşatılan bu kilise, küçük ölçeğine karşın İstanbul, Sivrihisar, Kayseri gibi zengin kentsel mekanlardaki yapıların özenini aksettiren mimarisi ile dikkat çekmektedir.
