2. Uluslararası Prof. Dr. Fuat Sezgin İslâm Bilim Tarihi Sempozyumu Bildiriler Kitabı
Çatışma ve Uzlaştırma Geriliminde İbn Sînâ’nın Biyoloji Projesi
Ahmet GöksuAristoteles canlıları ve canlılığı felsefî araştırmanın konusu kılarak canlılar bilimini inşa etmiştir. Bu eserler ondan geriye kalan külliyatın neredeyse dörtte birini oluşturmuş ve onun felsefesini aktif bir biçimde şekillendirmiştir. Fakat ilginç bir şekilde bu eserler Arapçaya intikal edene kadar üzerlerine kapsamlı bir şerh yazılmamıştır. Aristoteles’in küçüklü büyüklü birçok biyoloji eseri olmasına rağmen bunların en temel üçü (Historia Animalium [HA, 10 makale], De Partibus Animalium [PA, 4 makale] ve De Generatione Animalium [GA, 5 makale]) Arapçaya tek bir kitap olarak, Kitâbü’l-Hayevân adı altında çevrilmiştir. İbn Sînâ el-muallimü’l-evvel olarak andığı Aristoteles’in bu on dokuz makaleden oluşan eserini, eş-Şifâ’nın tabîiyyât kısmının sekizinci fenninde özet ve yorum karışımı bir üslup ile ele alır. İbn Sînâ, tıbbî bilgisini daha çok Galen’den (ve Galen üzerinden Hipokrat’tan) alırken teorik yaklaşımda Aristotelesçi pozisyonunu korumaya çalışır. Bu iki büyük gelenek ve otorite arasındaki yoğun çatışmalar daha çok felsefî yoğunluğu ağır basan “fî kevni’l-hayevân” (GA, 15-19. makaleler) kısmında gerçekleşir. Bu kısımda spontan oluşum (tevellüd), dişi ve erkeğin yeni oluşacak canlı üzerindeki rolleri, erkek ve dişi üreme organlarının anatomisi-fizyolojisi, embriyonik gelişim aşamaları ve daha birçok biyolojik mesele tartışılmaktadır. Bu çalışmada İbn Sînâ’nın kimi zaman Galen ile çatışarak, kimi zaman üstü kapalı bir şekilde onu Aristoteles ile uzlaştırarak kendi biyoloji anlayışını nasıl inşa ettiği anlatılmaya çalışılmıştır.
Avicenna’s Biology Project in Between Conflict and Reconciliation
Ahmet GöksuAristotle built the science of living things by making living things and life the subject of philosophical research. These works constitute almost a quarter of his surviving corpus and actively shaped his philosophy. However, interestingly, no comprehensive commentary was written on these works until they were translated into Arabic. Although Aristotle has many works on biology, large and small, three of the most fundamental of them (Historia Animalium [HA, 10 articles], De Partibus Animalium [PA, 4 articles], and De Generatione Animalium [GA, 5 articles]) are translated as a single book in Arabic under the name Kitāb al-Ḥayavān. Ibn Sīnā deals with Aristotle’s work, which consists of 19 articles, in a style that is a mixture of summary and commentary, in the eighth science of the tabīʿiyyāt section of al-Shifā. While Ibn Sīnā derives his medical knowledge mostly from Galen (and Hippocrates via Galen), he tries to maintain his Aristotelian position in his theoretical approach. Intense conflicts between these two great traditions and authorities take place in the part of “fī kavn al-ḥayavān” (GA, articles 15-19), which has a predominant philosophical intensity. In this section, spontaneous generation (tavallud), the contribution of males and females to the newborn, the anatomy-physiology of male and female reproductive organs, embryonic development stages, and many other biological issues are discussed. In this study, it has been tried to explain how Ibn Sīnā built his own understanding of biology by sometimes conflicting with Galen and sometimes reconciling him with Aristotle.
