2. Uluslararası Prof. Dr. Fuat Sezgin İslâm Bilim Tarihi Sempozyumu Bildiriler Kitabı

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/PB/AA08.2023.002.003   IUP :10.26650/PB/AA08.2023.002.003    Tam Metin (PDF)

Türkiye’de Osmanlı Matematik Tarihine Yönelik Yazılan Tezler İçin Metodolojik Açıdan Genel Bir Bakış

Halime Mücella Demirhan Çavuşoğlu

Ülkemizde bilim tarihine yönelik yazılan tezler gerek tez yazarının akademik geçmişi gerekse tezin yazıldığı fakülte bağlamında farklılık göstermektedir. Yaşanan farklılıkların tezlerde kullanılan yöntem ve teknikleri nasıl etkilediği ise bilim tarihi araştırmalarında doğru sonuçlara ulaşılabilmesi açısından önem taşımaktadır. Ayrıca Osmanlı dönemi araştırmalarını konu edinen bilim tarihi tezleri için söz konusu tezlerin genellikle ilahiyat fakülteleri çatısı altında yazıldığına dair yaygın bir kanı bulunmaktadır. Bazı örneklerle birlikte desteklenen bu kanı, bütünsel anlamda ise gerçeği yansıtmamaktadır. Yine oluşan bu kanının bir neticesi olarak ülkemiz genelinde son yıllarda sayısı artmış olan üniversitelerin bilim tarihi bölümlerinin çalışmaları görmezden gelinmekte, söz konusu tezler ayrıntılı şekilde incelenmeden metodolojik açıdan eleştirilmektedir. Bu çalışmada, ülkemizde 2010-2020 yılları arasında hazırlanmış olan ve konusu Osmanlı matematik tarihi olan doktora ve yüksek lisans tezlerinin metodolojik açıdan incelenmesi hedeflenmiştir. Yapılan bu araştırma ile birlikte söz konusu tezler iç ve dış tenkide tâbi tutulmuş, çalışılan tezlerin benzerlik ve farklılıkları ortaya çıkarılarak ilgili tezlerde ortak bir yöntem ve tekniğe ulaşılıp ulaşılamadığı sorusu cevaplanmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte yine bu çalışma ile söz konusu tezlerin farklı akademik kökenden gelen yazarlar ya da çalışıldıkları farklı fakülte çatıları altında kazandıkları belirleyici unsurlar ortaya çıkarılmaya gayret edilerek varsa sorunsal olarak nitelenebilecek durumlar ifade edilmiştir.


Anahtar Kelimeler: Osmanlı matematik tarihi, Osmanlı bilim tarihi, bilim tarihi tezleri, bilim tarihi çalışmaları
DOI :10.26650/PB/AA08.2023.002.003   IUP :10.26650/PB/AA08.2023.002.003    Tam Metin (PDF)

Methodological Overview of Dissertations Written in Turkey on the History of Mathematics in Ottomans

Halime Mücella Demirhan Çavuşoğlu

The theses written on the history of science in Turkey differ in terms of both the academic background of the thesis author and the faculty in which the thesis was written. How the experienced differences affect the methods and techniques used in the theses is important in terms of reaching correct results in the history of science research. In addition, there is a common belief that for the history of science theses that deal with Ottoman period research, these theses are generally written under the roof of theology faculties. This opinion, which is supported by some examples, does not reflect the truth in a holistic sense. Again, as a result of this belief, the studies of the history of science departments of universities, whose number has increased in recent years, are ignored and these theses are criticized methodologically without examining them in detail. In this study, it is aimed to examine the doctoral and master’s theses, which were prepared between 2010-2020 in Turkey and whose subject is the history of Ottoman mathematics, from a methodological point of view. With this research, the said theses have been subjected to internal and external criticism, the similarities and differences of the studied theses have been revealed, and the question of whether a common method and technique has been reached in the relevant theses has been attempted to be answered. However, with this study, there was an attempt to reveal determinants of the theses by authors from different academic backgrounds or under the roofs of different faculties, and situations that could be described as problematic, if any, were expressed.


Anahtar Kelimeler: Ottoman history of mathematics, Ottoman history of science, history of science theses, studies of history of science

Referanslar

  • Arabacı, E. (2017). Salih Zeki’nin “Hisab Dersleri” eserinde hesaplamaya yönelik kullanılan yöntem ve tekniklerin incelenerek günümüz müfredatıyla karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Baga, E. (2012). Osmanlı klasik döneminde cebir. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Ceylan, S. (2010). Nihayetu’l elbâb adlı eserde dört işlem ve kesir kavramları öğretiminin değerlendirilmesi ve zihinden hesaba dair bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Ceylan, S. (2017). Enderun Mektebi’ndeki matematik öğretiminin Miftâhü’l-Hisâb ışığında incelenmesi ve örnek uygulamalarla değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Çakal, H. (2016). Modernleşme bağlamında Osmanlı muhasebe sistemindeki değişim. (Yüksek Lisans Tezi). Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Çavuşoğlu, H. M. D. (2020). Osmanlı mesâha ilmi: Eğinli Nu'mân efendi’nin Tebyînü a'mâli’l-misâha isimli eseri bağlamında. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
  • Duru, Z. (2017). Kerim Erim’in matematik çalışmalarının bilim tarihi açısından değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Erten, S. Y. (2017). Osmanlılarda sayılar teorisi ve Mehmet Nadir. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
  • Güngör, Z. S. (2020). Abdulkadir b. Ali es-Sehâvî’nin “Muhtasar fî ilmi’l-hisâb” adlı matematik eserinin tahkik, tercüme ve değerlendirmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniveristesi Lisans Üstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Kadıoğlu, D. (2013). Salih Zeki’nin Darülfünun konferansları ve gayr-i öklidyen geometrilerin keşfini değerlendirişi. (Yüksek Lisans Tezi), ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
  • Kalafat, Ş. (2015). Câmi‘ü’l-hisâb (Giriş- İnceleme-Metin-Dizin). (Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa. google scholar
  • Kökcü, A. (2014). Osmanlılarda diferansiyel integral hesap ve eğitimdeki yeri. (Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
  • Küçüker, M. (2019). XV. yüzyıl Osmanlı Devleti muhasebe uygulamalarında yaşanan gelişmeler: Muhyeddin Muhammed’in Mecma’ü’l-kavâ’id adlı eseri. (Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. google scholar
  • Oğuz, Z. T. (2016). Ondalık kesirlerin osmanlı muhasebe matematiği eserlerindeki yeri (15-17. Yüzyıl): Câmi‘u’l-hisâb örneği. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
  • Özkan, H. K. (2019). Selâhaddin Musa ve “al-Risalat al-salâhiyya fi-kava-id al hisâbiyya” adlı matematik eserinin tahkik, tercüme ve değerlendirmesi”. (Yüksek Lisans Tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Polat, A. (2014). 19. yüzyıl Osmanlı bilim hayatında öncü bir matematikçi: Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Seyhan, İ. A. (2017). Osmanlılarda koni kesitleri: Seyyid Ali Paşa. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
  • Takıcak, S. B. (2017). Osmanlılarda analitik geometri: Hendese-i halliyye ve hendese-i tahlîliyye. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
  • Umut, H. (2011). The Ottoman experience of European science through logarithms/İsmail Gelenbevi Mühendishâne’de: Osmanlıların logaritma aracılığıyla Avrupa bilimi tecrübesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Unat, Y. (2013). Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı. Dört Öge, 1(3), 1-23. google scholar
  • Üregen, R. N. (2012). 19. yy. Osmanlı matematik dergi ve makalelerinden bir kesit. (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Yaprak, E. (2015). Türkiye’nin kuruluş dönemindeki matematik eğitiminin Osmanlı’nın son dönemine ait ilkokul ders kitabı üzerinden incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Bilkent Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. google scholar
  • Yel, N. (2010). “Hulasat al-hisap adlı eserin geometri öğretimi açısından incelenmesi ve yeni müfredat ile karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Yıldırım, E. (2017). Şemsiyye fi’l-hisâb adlı eserin aritmetik, cebir konularının matematik içeriği ve öğretimi açısından incelenmesi ve yeni müfredatla karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Karaman. google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.