Cumhuri̇yet’i̇n 100. Yılında Bilgi ve Belge Yönetimi Teknolojisinde Güncel Yaklaşımlar

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/B/SS53.2024.015.22   IUP :10.26650/B/SS53.2024.015.22    Tam Metin (PDF)

Teknolojik Gelişmelerin Koleksiyon ve Bilginin Düzenlenmesine Yansımaları

Mustafa Bayter

Teknoloji insanların ihtiyacı doğrultusunda ortaya çıkmıştır, daha sonra bilimin de katkılarıyla sürekli bir değişim ve gelişim göstermektedir. Teknolojinin gelişimi ile kütüphane koleksiyonları veri tabanları, elektronik makaleler, e-tezler, elektronik gazeteler, elektronik kitaplar vb kaynaklardan oluşmaya başlamıştır. Bu bilgi kaynaklarına daha etkin bir şekilde erişim sağlamak için kütüphaneler teknolojiyi etkin kullanır hale gelmiştir. Kütüphane koleksiyonlarına gelişmelere bağlı olarak yeni bilgi düzenleme ve erişim sistemleri üretilmiş ve geliştirilmiştir. Bilgi kaynaklarına ait çeşitli bibliyografik verilerin kaydı tutularak kullanıcılar da kütüphaneciler de kaynak bulma açısından kolaylıklar yaşamıştır. Git gide geliştirilen bilginin düzenlenmesi kaynaklara ait en ince ayrıntıyı verecek kadar detaylandırılmıştır. Koleksiyonların kullanıcılara yarar sağlayabilmesi ve kullanıcıların istediği zamanda ihtiyaç duydukları kaynağa erişim sağlayabilmesi için bilginin düzenlenmesinin belirli kurallara göre teknoloji kullanarak düzenli bir şekilde yapılması son derece önemlidir. Teknolojinin gelişmesiyle günümüze kadar bilginin düzenlenmesini gelişimi AAKK (Anglo-Amerikan Kataloglama Kurallar) ile başlamıştır. Günümüz teknolojisine uygun olan RDA (Resource Description and Access) en son geliştirilen bilgi düzenleme sistemi olmuştur. RDA, basılı ve elektronik ortamdaki koleksiyonların düzenlenmesinde ve kullanıcılara gereksinim duydukları bilgiyi bulmaları, tanımlamaları, seçmeleri ve sağlamaları için yardımcı olmaktadır. Bilgi kaynakları ve bu kaynakları oluşturan kişiler arasındaki ilişkileri gösteren bibliyografik kayıtları kümeleme özelliğini desteklemektedir. RDA sayesine koleksiyonun düzenlenmesi üst düzeyde olup bilgi kaynaklarına ait tüm veriler tanımlanmaktadır. Bu çalışmada, teknolojik gelişmelerin koleksiyon ve bilginin düzenlenmesine yansımalarını incelenmeye çalışılmıştır.


Anahtar Kelimeler: Teknoloji, koleksiyon, bilginin düzenlenmesi, kataloglama, bilgiye erişim
DOI :10.26650/B/SS53.2024.015.22   IUP :10.26650/B/SS53.2024.015.22    Tam Metin (PDF)

Reflections of Technological Developments on Collection and Organization of Information

Mustafa Bayter

Technology has emerged in line with the needs of people, and then it shows a constant change and development with the contributions of science. With the development of technology, library collections began to consist of databases, electronic articles, e-theses, electronic newspapers, electronic books, etc. In order to provide access to these information resources more effectively, libraries have become effective in using technology. Depending on the developments in library collections, new information organization and access systems have been produced and developed. By keeping records of various bibliographic data belonging to information sources, both users and librarians experienced ease in terms of finding resources. The organization of the gradually developed information is detailed enough to give the finest detail of the sources. In order for the collections to be beneficial to the users and to enable the users to access the resources they need at any time, it is extremely important that the information is organized regularly using technology according to certain rules. With the development of technology, the development of the organization of information has started with AAKK (Anglo-American Cataloging Rules). RDA (Resource Description and Access), which is suitable for today’s technology, has been the latest information editing system. RDA assists users in organizing print and electronic collections and helping users find, define, select and provide the information they need. It supports the clustering feature of bibliographic records showing the relationships between information sources and the people who create these sources. Thanks to the RDA, the organization of the collection is at a high level and all data belonging to the information sources are defined. In this study, it has been tried to examine the reflections of technological developments on the collection and organization of information.


Anahtar Kelimeler: Technology, collection, organization of information, cataloging, access to information

Referanslar

  • Akbulut, M. (1985). Bilgisayarlar ve kütüphanelerde kullanıldığı alanlar. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 34(4), 155-164. google scholar
  • Aktan, C. ve Tunç, M. (1998). Bilgi toplumu ve Türkiye. Yeni Türkiye (Ocak, Şubat 1998), 118-134. google scholar
  • Al, U. & Al, P. (2003). Elektronik bilgi kaynaklarının seçimi. Bilgi Dünyası, 4(1), 1-14. google scholar
  • Al, U. ve Küçük, M. E. (2003). Üst veri standartları ve uygulamaları (Metadata standards and applications) Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20(1), 167-185. google scholar
  • Aras Biçen, B. Çelik, R ve Yarar, İ. (2021). Krizler fırsat yaratır mı? Covid-19 Sürecinde Akademik Kütüphaneler, Yenilenmiş Bir Vizyon: “MEF Üniversitesi Kütüphanesi” Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 6 (2), 232-270. google scholar
  • Atılgan, D. (1987). Kataloglamada tutarlılık ve Milli Kütüphanenin rolü. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
  • Atılgan, D. (1991). Bilgisayarla katolaglama projesi: MARC. Türk Kütüphaneciliği, 5(1), 9-13. google scholar
  • Atılgan, D. (1992). Kataloglamada standardizasyon açısından Türkiye Bibliyografyasının içerik analizi, (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTez-Merkezi/tezDetay.jsp?id=OpmPHZQQYVDEEMSHMN-7Kg&no=OpmPHZQQYVDEEMSHMN-7Kg google scholar
  • Atılgan, D. (2007). Türkiye’de kataloglamanın dünü, bugünü, geleceğe dönük beklentileri. Meral Alpay’a Armağan içinde (s. 25-31). Yay. Haz. Hülya Dilek-Kayaoğlu. İstanbul: Bayrak Matbaası. google scholar
  • Atılgan, D. (2018). Türkiye’de kataloglama çalışmaları. Bilgi ve Belge Yönetimi Alanında Bilgiye Erişim/Kata-loglama Sorunları Sempozyumu Bildiler Kitabı içinde, (s.13-18). İstanbul: Hiperlink Yayınları. google scholar
  • Atılgan, D., Özel, N., ve Çakmak, T. (2014). Awareness, perceptions and expectations of academic librarians in Turkey about Resource Description and Access (RDA). Cataloging Classification Quarterly , 660-676. google scholar
  • Aytek Kaynak, E. (2001). Elektronik kaynakların bibliyografik denetimi ve metadata. Bilgi Dünyası, 2(2), 188205. Erişim adresi: https://doi.org/10.15612/BD.2001.471 google scholar
  • Baydur, G. (1989). Yenilenen AACR2. Türk Kütüphaneciliği, 3, 125-128. google scholar
  • Bayraktar, S., ve Bayraktar, Ş. (2017, Mayıs 18). Bilgi merkezlerinde bulut bilişim. bilgi merkezlerinde bulut bilişim: MAKÜ Merkez Kütüphane örneği. II. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu bildirileri içinde (s.3431-3446). Alanya. google scholar
  • Bayter, M. (2000). Ankara’daki üniversite kütüphanelerinde kataloglama sorunları ve çözüm önerileri. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp google scholar
  • Bayter, M. (2021). Bilgi kaynaklarının tanımlanması ve erişimi (RDA). İstanbul: Hiper Yayın. google scholar
  • Beygirci, B. (2020). Kataloglamada standartlaşma ve tutarlılık: Türkiye’de farklı otomasyon sistemi kullanan beş üniversite kütüphanesinde uygulanan kaynak tanımlama ve erişim standardının tutarlılık analizi. (Yüksek Lisans Tezi), Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çankırı. Erişim adresi: https://tez. yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ google scholar
  • Bitri, E., ve Hasan, S. (2015). Uluslararası lataloglama ilkeleri bildirgesi. Türk Kütüphaneciliği, 29(1), 128-141. google scholar
  • Chapman, A. (2009). RDA: A new international standard. Retrieved from: http://www.ariadne.ac.uk/issue/49/ chapman/ google scholar
  • Correia, A. M. R. ve Teixeira, J. C. (2003, Nisan). New initiatives for electronic scholarly publishing: Academic information sources on the internet. Retrieved from: http://oai.dtic.mil/oai/oai?verb=getRecord&metada-taPrefix=html&identifier=ADP014 049 google scholar
  • Çakmak, T. (2018). Bilginin düzenlenmesinde yenilikler: Avrupa’da ve Türkiye’de RDA uygulamalarına yönelik bir değerlendirme. Bilgi ve Belge Yönetimi Alanında Bilgiye Erişim/Kataloglama Sorunları Sempozyumu Bildiler Kitabı içinde (s. 25-40). İstanbul: Hiperlink Yayınları. google scholar
  • Daşkıran, L. (Ağustos 2012). Microsoft tek bir işletim sistemiyle tüm cihazlara dokunabilecek mi? Bilim Teknik. google scholar
  • Dalkıran, Ö. (2013). Teknolojinin kütüphanelere etkisi: Bilgi kaynakları açısından bir yaklaşım. Bilgi Dünyası, 14(1), 172-190. Erişim adresi: https://doi.org/10.15612/BD.2013.141 google scholar
  • Doğan, S. ve Özdemir, F. (2018). Öğrencilerin gözünden RDA. Bilgi ve Belge Yönetimi Alanında Bilgiye Eri-şim/Kataloglama Sorunları Sempozyum bildiriler kitabı içinde (s. 441-449). İstanbul: Hiperlink Yayınları. google scholar
  • Diriarın, H. (2013). İstanbul’daki araştırma kütüphanelerinde elektronik bilgi hizmetleri: İslam Araştırmaları Merkezi Kütüphanesi örneği, (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.. google scholar
  • Harada, M. (1994). The electronic library. I. Wesley-Tanaskovic, J. Tocatlian ve K. H. Roberts(Eds.). Expanding Access to Science and Technology: The Role of Information Technologies içinde (s. 99-116). Tokyo: The United Nations University. google scholar
  • Harrod, L. M. (1990). Harrod’s librarians’ glossary of terms used in librarianship, documentation and the book crafts and reference book. Prytherch, R. (Comp.). Aldeshot, Hants: Gower google scholar
  • Huber, G. P. (1990). A Theory of the effects of advanced information technologies on organizational design, In telligence and decision making. Academy Management Review, 15(1). google scholar
  • IFLA (2010). Public library service guidelines. Ed. Christie Koontz and Barbara Gubbin Berlin/Munich: De Gruyter Saur. google scholar
  • Işık, D. (2013). Üniversite kütüphanelerinde web 2.0 teknolojilerinin kullanımı ve web tabanlı kullanıcı eğitimi için öneriler. Türk Kütüphaneciliği, 27(1), 100-116. google scholar
  • Işık, E. (1998). Kütüphane otomasyonunda maliyet-verimlilik ilişkisi. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorgu-SonucYeni.jsp google scholar
  • Işık, H., Kılıç, S., ve Delibaş, B. (2019). Kaynak tanımlama ve erişim (RDA) formatının üniversite kütüphanelerinde uygulanması: İstanbul Bilgi Üniversitesi Kütüphanesi Kataloglama ve Üst Veri Bölümü Örneği. Türk Kütüphaneciliği, 33(4), 4. google scholar
  • Işık, R. (2019). Halk kütüphanelerinde yenilikçi e-hizmetler: e-üyelik, e-devlet entegrasyonu, mobil kütüphane uygulaması ve e-kitap. Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi 9 (1), 64-73. google scholar
  • Joint, N. (2010). Web 2.0 and the library: a transformational technology?. Library Review, 59(7), 489497. google scholar
  • Karakaş, S. (1995). Çağdaş teknolojinin kütüphaneler ve bilgi merkezlerinde uygulanması. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 38(1.2), 445. google scholar
  • Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları. google scholar
  • Kaya, E. (2021), Kütüphane ve bilgi merkezlerinde elektronik ortamda verilen hizmetler ve teknoloji yönetimi. Bilgi Merkezlerinde Yönetim içinde (s. 717-749). Erişim adresi: http://hdl.handle.net/11693/76739 google scholar
  • Kayaoğlu, H. D. (2019). Türkiye’de kütüphane ve bilgi bilimi araştırmalarında kuram kullanımı: Bir içerik analizi. Türk kütüphaneciliği, 33(4), 249-266. google scholar
  • Keseroğlu, H. S. (2010). Bilginin bilgisi: Kütüphane ve bilgi bilim kuramı sorunsalı. Türk Kütüphaneciliği, 24 (4), 685-704. google scholar
  • Khosrowpour, S. (2012). Development of resource description and access (RDA): The New cataloging standard. Bilgi Dünyası, 13(2), 397-417. Erişim adresi: https://doi.org/10.15612/BD.2012.148466. google scholar
  • Konya, Ü., Gürel, N. ve Havuçoğlu, D. (2012). E-bilim kütüphaneciliği ve yeni roller. S.Kurbanoğlu, U. Al, P. L. Erdoğan, Y. Tonta ve N. Ö. Uçak. (Ed.), E-Bilim ve bilgi yönetimi: 3. Uluslararası değişen dünyada bilgi yönetimi sempozyumu, 19-21 Eylül 2012, Ankara, Türkiye, bildiriler içinde (s. 27-33). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü google scholar
  • Konya, Ü. (2004) “Elektronik Kitaplar” Aysel Yontar Armağanı. Haz. Bekir Kemal Ataman, Mesut Yalvaç. İstanbul: TKD İstanbul Şubesi, 2004. 67-72. google scholar
  • Kurulgan, M. (2004). Bilgi teknolojisinin üniversite kütüphanelerinde yönetim işlevleri üzerine etkileri veTür-kiye’deki uygulamaya ilişkin bir araştırma. (Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp google scholar
  • Nolan, R. L. ve Croson, D. C. (1995). Creative destruction: A six-stage process for transforming the organizati-on. Harvard Business Press. google scholar
  • Öğüt, A. (2003). Bilgi çağında yönetim (2. bs.). Ankara: Nobel. google scholar
  • Özel, N. (2015). Bilginin düzenlenmesine yönelik yeni bir standart: Resource description and access (RDA). google scholar
  • Bilgi Dünyası. Erişim adresi: https://doi.org/10.15612/BD.2015.473 google scholar
  • Özel, N. (2016). Bilgi ve iletişim teknolojilerinin etkisiyle değişen bilgi kaynakları, hizmetleri ve öğrenme ortamları. Milli Eğitim Dergisi, 209, 270-294. google scholar
  • Ramzan, M. (2010). Attıtudes Of lıbrarıans towards applıcatıon of informatıon technology In academıc lıbra-rıes in Pakıstan. Unıversıty Of Malaya, Faculty Of Computer Scıence And Informatıon Technology. Kuala Lumpur: UnıversıtyOf Malaya. google scholar
  • RDA: Kaynak tanımlama ve erişim. (2012). Çev., Nevzat Özel. Erişim adresi:.https://www.rda-jsc.org/archive-dsite/docs/rdabrochure-turkish.pdf google scholar
  • Reitz, J. M. (2012). Online dictionary for library and information science. Erişim adresi: http://www.abc-clio. com/ODLIS/odlis_a. google scholar
  • Rowley, J. (1996). Bilginin düzenlenmesi: Bilgi erişimine giriş (S.Karakaş ve diğerleri, Çev.). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği. google scholar
  • Salihoğlu, R. (2012). Açık kaynak kodlu kütüphane otomasyon sistemlerinin akademik kütüphanelerde kullanımı. (Yüksek Lisans Tez), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.. Erişim adresi: https:// dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/30789/RemziSALIHOGLU.pdf?sequence=1&i-sAllowed=y google scholar
  • Sefercioğlu, N. (2003). Kataloglama için kurallar. Ankara. Kültür ve Turizm Bakanlığı. google scholar
  • Soydal, İ. ve Küçük, M. E. (2003). Dijital kütüphanelerde standartlar ve protokoller (Standards and protocols for digital libraries). Türk Kütüphaneciliği, 27 (2), 121-146. google scholar
  • Soydan, E. (2012). E-kitap teknolojisi ve basılı kitabın geleceği. Batman University Journal of Life Sciences, 1, 389-399. google scholar
  • Tavukçuoğlu, C. (2013). Bilişim terimleri sözlüğü. Ankara: Asil. google scholar
  • Tezcan, F. G. ve Tanrıkulu, Y. (2011). Milli Kütüphane’de görme engellilere yönelik konuşan kitaplık bölümü Hizmetinin Değerlendirilmesi ve Kullanıcı Memnuniyeti Araştırması. Bilgi Dünyası, 12 (2), 359-378. google scholar
  • Thanuskodi, S. (2011). Usage of electronic resources at Dr T.P.M. Library, Madurai Kamaraj University: A case Study DESIDOC. Journal of Library & Information Technology, 6 (31), 437-445. google scholar
  • Tonta, Y. (2009). Dijital yerliler, sosyal ağlar ve kütüphanelerin geleceği. Türk Kütüphaneciliği, 23(4), 742-768. google scholar
  • Toplu, M. (2010). Kil tabletlerden elektronik yayıncılığa kütüphanecilik felsefesinin gelişimi ve dönüşümü. Türk Kütüphaneciliği, 24(4), 644-684. google scholar
  • Üstün, A. (1994). Teknolojik gelişmelerin kütüphane ve bilgi merkezlerine etkisi (yasalar açısından bir yaklaşım). Türk Kütüphaneciliği, 8(3), 217-229. google scholar
  • Wilensky, Robert. (1995 April). UC Berkeley’s Digital Library Project, Communications of the ACM 38(4), 60. google scholar
  • Yalvaç, M. (1994). Kütüphane Hizmetlerinde Bilgisayara Geçiş ve Sorunları. İstanbul: Mavibulut. google scholar
  • Yenikurtuluş, H. (2007) Üniversite kütüphanelerinde elektronik bilgi kaynaklarına dayalı yararlandırma hizmeti: İstanbul Bilgi Üniversitesi Kütüphanesi uygulama örneği. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp google scholar
  • Yılmaz, E. (2017). Dijital çağda kütüphanecilerin değişmeyen rolleri. Hazırlayanlar H. Odabaş, & M. A. Akkaya, Bilişim Teknolojilerinin Bilgi Merkezlerine ve Hizmetlerine Etkisi içinde (s..153-180). İstanbul: Hiperlink Yayınları. google scholar
  • Younger, J. A. (2002). Metadata and libraries: what’s all about?. Cataloging the web: Metadata, AACR, and MARC 21 içinde (s. 3-12) edited by Wayne Jones, Judith R. Ahronheim, and Josephine Crawford. Lanham, MD and London: Scarecrow google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.