Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye Ekonomisi

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/B/SS10.2023.016.29   IUP :10.26650/B/SS10.2023.016.29    Tam Metin (PDF)

19. Yüzyıl Osmanlı Mali Yapısının Toplumsal Yansımaları: Vergiye Karşı Tepkiler

Ezgim Yavuz

Vergi tahsilatı, halk ile devletin birbirlerine temas ettiği andır. Vergi tahsilatı adaletten uzak, keyfi bir tutum aldığında veya vergi yükü ağırlaştığında mükelleflerin tepkileri de farklılaşmaktadır. Mükellefler vergileri kabul ederek uyumlu davranış sergileyebildikleri gibi pasif bir tavır ile vergiden kaçınabilir ya da vergiye karşı tepkilerini davranışlarında aktif olarak göstererek vergi kaçırma, vergi isyanı gibi yollara başvurabilirler. Bu tepkilerin örnekleri Osmanlı İmparatorluğu’nda da görülmektedir. Çalışmanın kapsamını Osmanlı İmparatorluğu’nun 19. yüzyılda yaşadığı mali sorunlara sunulan çözümlere karşı toplum bazında ortaya çıkan tepkiler oluşturmaktadır. Bu kapsamda çalışmada Osmanlı İmparatorluğu’nda 19. yüzyılda yaşanan mali sorunlar ile bu mali sorunlar için başvurulan vergi tahsildarlığı yöntemlerinin sunulması ve uygulanan politikaların sonucunda ortaya çıkan vergi isyanları örneklerinin verilmesi amaçlanmıştır.


Anahtar Kelimeler: Mali Bunalım, Vergi Tahsildarlığı, Vergi Reformları, Vergi İsyanları

Referanslar

  • Aktan, C. C., Dileyici, A. G. D., & Saraç, A. G. Ö. (2002). Osmanlı tarihinde vergi isyanları II. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 1-20. google scholar
  • Anbar, A. (2009). Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’yla finansal entegrasyonu: 1800-1914. Maliye ve Finans Yazıları, 1(84), 17-37. google scholar
  • Başaran, M., & Haykıran A. S. (2009). Osmanlı merkezi yönetimine taşranın direnişi: Atçalı Kel Mehmed ayaklanması. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(22), 155-164. google scholar
  • Doğan, A., & Coşkun, M. E. (2022). Vergilendirmenin tarihsel gelişim sürecinde öne çıkan vergi isyanları. Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 28-41. google scholar
  • Göçek, F. M. (1999). Burjuvazinin yükselişi, imparatorluğun çöküşü: Osmanlı batılılaşması ve toplumsal değişme. Ankara: Ayraç Yayınevi. google scholar
  • Gökbunar, A. R. (2004). Atçalı Kel Mehmed ayaklanması: Vergiye farklı bir başkaldırı örneği. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 11(1), 27-34. google scholar
  • Gökbunar, A. R. (2006). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e mali sistemdeki değişimlerin toplumsal yapı üzerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(2), 177-203. google scholar
  • Günay Bekar, A. (2022). On dokuzuncu yüzyılda vergiye karşı direniş ve isyanlar – I. İçinde: İlkesiz Vergilere Tepkiler Vergi İsyanları (Ed. Özgür Saraç & Gamze Yıldız Şeren). İstanbul: Efe Akademi Yayıncılık. google scholar
  • İnalcık, H. (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik ve sosyal tarihi. Cilt I 1300-1600. İstanbul: Eren Yayıncılık. google scholar
  • İpek, S. (2010). Anadolu halk türkülerinde vergi isyanı. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım. google scholar
  • Karta, N. (2013). 19. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda yeni vergilendirme çalışmaları ve mali yapıya etkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 225-238. google scholar
  • Kıray, E. (1993). Osmanlı’da ekonomik yapı ve dış borçlar. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
  • Özbek, N. (2009). İkinci meşruiyeti hazırlayan koşullar: Rumeli’de vergi tahsilatı ve jandarma. Toplumsal Tarih, 183, 46-50. google scholar
  • Özbek, N. (2014). Tanzimat devleti, vergi sistemi ve toplumsal adalet 1839-1908. Toplumsal Tarih, 252, 24-30. google scholar
  • Özbek, N. (2015), İmparatorluğun bedeli: Osmanlı’da vergi, siyaset ve toplumsal adalet (1839-1908). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. google scholar
  • Özbek, N. (2021). İmparatorluklar ve mali sistemler: Karşılaştırmalı açıdan Osmanlı kamu maliyesi, 1839-1909. METU Studies in Development, 48(2), 289-320. google scholar
  • Pamuk, Ş. (2006). Estimating economic growth in the Middle East since 1820. The Journal of Economic History, 66(3), 809-828. google scholar
  • Pamuk, Ş. (2013). Osmanlı-Türkiye iktisadi tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
  • Pamuk, Ş. (2014). Türkiye’nin 200 yıllık iktisadi tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
  • Pamuk, Ş., & Karaman, K. (2010). Osmanlı bütçeleri ve mali yapının evrimi: Avrupa devletleriyle bir karşılaştırma, 1500-1914. Toplumsal Tarih, 191, 26-33. google scholar
  • Parlak, M., & Parlak, Z. (2012). Osmanlı mali sistemi ve divan-i muhasebata giden yol. Sayıştay Dergisi, (87), 19-38. google scholar
  • Şener, A. (1990). Tanzimat ve Osmanlı maliyesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2). google scholar
  • Uzun, A. (2012). Tanzimat döneminde vergilere ilişkin temel sorunlar 1840-60. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, (39), 89-110. google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.