Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye Ekonomisi
Aşar Vergisinin Kaldırılmasının Neden ve Sonuçlarına Yeniden Bakış
Salim Ateş Oktar, Zinnur TunçOrtaçağdan başlayarak gerek İslâmiyet gerekse Hristiyanlıkta yaygın olarak kullanılan Aşar (Öşür) Vergisi, Osmanlı Vergi Sistemi’nde de toprak mahsullerinden alınmasına devam edilen ve Cumhuriyet Dönemi’nin başlarında, 1925 yılında, kaldırılan bir mali yükümlülük idi. Bu vergiye ilişkin çeşitli hususlar, iktisat ve maliye tarihçileri ile maliyeciler, iktisatçılar ve konuyla bağlantılı diğer bilim alanlarının araştırmacıları tarafından incelenmiştir. Aşar mükellefiyetinin kendisi kadar yürürlükten kaldırılması da üzerinde çok tartışılan konulardan biri olmuştur. Osmanlı Devleti’nin son zamanlarında yaşanan savaşlar ve özellikle de İstiklal Savaşı sonunda iyice yoksullaşan ve çok büyük bir kısmı köylü nüfustan oluşan küçük çiftçinin ekonomik bakımdan rahatlatılması amacıyla bu verginin kaldırılmasının faydalı ve gerekli olduğu görüşünün karşısında; verginin kaldırıldığı 1925 yılından, Aşar’a konu olan zirai mahsullerin, sadece zirai kazançlar ile sınırlı olsa da, ancak 1960 yılına gelindiğinde gelir vergisi kapsamına alınabilmesinin ve böylece 35 yıl boyunca tarım kesiminin etkin bir vergi rejimi dışında bırakılmasının iktisadi sektörler arasındaki dengeyi sanayi sektörü aleyhine olacak şekilde bozduğu eleştirilerinin yer aldığı görüşlerin bulunduğu bilinmektedir. Tarım kesiminin zirai kazançlar düzeyinde vergilendirilmesi tercihinin doğru olmadığı, esasen zirai kazançtan vergi alınması yerine tarımda üretimin verimliliğinin artırılmasını da özendirecek ve sağlayacak bir tarım vergilemesi sisteminin tasarlanarak uygulamaya geçirilmesinin, konunun sadece fiskal yönüne değil; aynı zamanda, o dönemlerde yoğun bir şekilde karşılaşılan köyden kente göçün planlanması ve düzenlenmesi ile sanayileşmenin de yine bir plan dahilinde yönetilmesine katkı sağlayacak olması nedeniyle tarımda, hasılattan çok verimliliği artırıcı bir tercihin dikkate alınmasının uygun olacağı ifade edilmiştir. İlk iki yılını kapsasa da, Cumhuriyet Dönemi vergi sistemi içinde yer alan Aşar’a ilişkin görüş ve tartışmaların yeniden gözden geçirilmesinin, vergi sistemimizin revizyonuna ve yeni vergilerin ihdas edilmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.