Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye Ekonomisi

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/B/SS10.2023.016.14   IUP :10.26650/B/SS10.2023.016.14    Tam Metin (PDF)

Erken Cumhuriyet’ten Günümüze Sanayileşme ve Dış Ticaret Politikalarının Analizi

Elif Asoy, Zahide Ayyıldız Onaran

Dünya ekonomisinde yer alan her yeni sistem, ülkelerin ekonomik durumuna ve kalkınma seviyesine göre farklı etkiler yaratmaktadır. “Tek kutuplu” düzen, sermaye gücünü elinde bulunduran merkez ülkelerin, az gelişmiş veya gelişmekte olan çevre ülkelere dayatmış olduğu politikalar üzerine kurulmaktadır. Gelişmekte olan ülke olarak Türkiye ve ekonomisi de bundan payını almaktadır. Tarihi süreç içerisinde uygulanan her iktisat politikası beraberinde, en iyi ihtimalle, amaca yönelik gelişmeleri getirmektedir. Ancak bir evresinden sonra yapısal ve makro ekonomik sıkıntılar meydana gelebilmektedir. Politika sonuçları bağlamında iş çevrimlerinde daralma ve dip ile ifade edilen bu noktada yeni bir politika arayışı kaçınılmazdır. Tıpkı Herakleitos’un ateşi gibi. Her politikanın daha çok parladığı veya olumsuz sonuçlanıp sönmesi halinde karşıtının doğduğu bir dönem vardır. Bu önerme doğrultusunda Türkiye Ekonomisi’ni sanayileşme ve dış ticaret politikalarına ilişkin yapısal değişimleri ve kırılmaları göz önünde bulundurarak ele almak gerekmektedir. Çalışmada analize konu olan dönemler; (1923-1929) Cumhuriyet’in ilk yılları, (1930-1939) korumacı-devletçi sanayileşme, (1940-1945) savaşın etkileri altında dış politikalar, (1946-1953) liberal politikalar, (1954-1961) korumacı dış ticaret politikalarına dönüş, (1961-1979) planlı ithal ikameci sanayileşme ve (1980-1989) serbestleşme başlıkları altında incelenmektedir. Ayrıca 1990’lı yıllardan günümüze kadar olan dönem kapitalizmin yeni araçlarının etkisindeki serbestleşme olarak incelenmektedir. Tarihsel süreç, 1923-2020’yi kapsayan 97 yıllık veriyle analiz edilmektedir. Çalışmada kullanılan ithalat ve ihracat serileri, TÜİK veri tabanından çekilerek dış ticaret dengesi hesaplanmaktadır. İlgili kırılım tarihleri bağlamında oluşturulan her bir dönem için trend analizi gerçekleştirilmektedir.


Anahtar Kelimeler: Dış ticaret dengesi, dış ticaret politikaları, Türkiye ekonomisi

Referanslar

  • Ateş, T. (2014). Siyasal tarih (5. b.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
  • Aysan, M. A. (1984). Ekonomik görüşüyle Atatürk. Mustafa Kemal Derneği Yayınları, 5, 32-67. google scholar
  • Bateman, B. W. (2002). There are many alternatives: Margaret Thatcher in the history of economic thought. google scholar
  • Journal of the History of Economic Thought, 24(3), 307-311. doi:10.1080/104277102200004758 google scholar
  • Chang, H.J. (2009). Merdiveni tekmelemek: tarihi bir perspektif içinde “iyi politikalar” ve “iyi kurumlar”. F., Şenses (Ed.), Neoliberal küreselleşme ve kalkınma seçme yazılar İçinde (1. b., 89-122), İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
  • Çelebi, E. (2001). Türkiye>de devalüasyon uygulamaları (1923-2000). Doğuş Üniversitesi Dergisi, 2(1), 55-66. google scholar
  • Eroğlu, N. (2007). Atatürk dönemi iktisat politikaları (1923-1938). Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, XXIII(2), 63-73. google scholar
  • Ersungur, M. Ş., & Polat, Ö. (2011). Türkiye ekonomisinde dış ticaretin gelişimi. Dicle Üniversitesi Dktisadi ve Ddari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1 (1), 48-64. google scholar
  • Harvey, D. (2005). A brief history of neoliberalism. Oxford: Oxford University Press. google scholar
  • Hatipoğlu, Z. (1991). Tartışma masasında Türkiye ekonomisi yanlıştır inanmayın söylediklerine (1. b.). İstanbul: Beta. google scholar
  • Hatipoğlu, Z. (2003). Türkiye ekonomisi. İstanbul: Lebib Yalkın Yayımları . google scholar
  • Horowitz, S. (2004). Restarting globalization after World War II structure, coalitions, and the cold war. Compa-rative Political Studies, 37(2), 127-151. google scholar
  • Kazgan, G. (2013). Tanzimat’tan 21. yüzyıla Türkiye ekonomisi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
  • Kepenek, Y., & Yentürk, N. (1996). Türkiye ekonomisi (8. b.). İstanbul: Remzi Kitapevi. google scholar
  • Kepenek, Y., & Yentürk, N. (2005). Türkiye ekonomisi (17. b.). İstanbul: Remzi Kitapevi. google scholar
  • Kılınç Savrul, B., Özel, H. A., & Kılıç, C. (2013). Osmanlı’nın son döneminden günümüze Türkiye’de dış ticaretin gelişimi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8(1), 55-78. google scholar
  • Kişman, Z. A., & Yalçın, H. (2017). Uluslararası siyasi krizlerin dış ticarete etkisi: I. Körfez Savaşı örneği. google scholar
  • Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, (6), 11-20. google scholar
  • Kolsuz, G., & Yeldan, A. E. (2014). 1980 Sonrası Türkiye ekonomisinde büyümenin kaynaklarının ayrıştırılması.Çalışma ve Toplum, 1, 49-66. google scholar
  • Köse, S. (2002). 24 Ocak 1980 ve 5 Nisan 1994 İstikrar Programlarının karşılaştırılması. Planlama Dergisi, 119128. https://file.setav.org/Files/Pdf/24-ocak-1980-ve-5-nisan-1994-istikrar-tedbirlerinin-degerlendirilmesi. pdf adresinden alındı google scholar
  • Kutlu, E. (1990). Devletçilikten liberal oluşuma yönelen Türk ekonomisi. Eskişehir Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, VIII(1-2), 305-316. google scholar
  • Marglin, S. A. (1988). Lessons of the golden age of capitalism. World Institute for Development Economics Research, United Nations University. google scholar
  • Metni, M. (1940). Milli Korunma Kanunu. Kasım 2, 2022 tarihinde alındı google scholar
  • Oktar, S., & Eroğlu, N. (2015). Petrolün ilk küresel krizi:1973 Krizi. N. Eroğlu, İ. Eroğlu, & H. Aydın (Eds), İktisadi krizler ve Türkiye ekonomisi içinde (1. b., s. 177-190). Ankara: Orion Kitapevi. google scholar
  • Oktayer, A. (2009). Türkiye’de Finansal Serbestleşme ve Derinleşme Süreci Üzerine Nitel Bir İnceleme. Akademik İncelemeler, 4(1), 73-100. google scholar
  • Önder, İ. (2022). Türkiye ekonomisi (1. b.). İstanbul: Yeni Ülke Yayınları. google scholar
  • Özkardeş, L. (2015). Cumhuriyetin ilk yılları ve 1929 ekonomik buhranında dış ticaretin yönetimi. Gümrük&-Ticaret Dergisi,(6), 25-34. google scholar
  • Papademos, L. (2012, Ocak 15). CNBC Transcript: CNBC’S chief international correspondent Michelle Ca-ruso-Cabrera speaks with Greek prime minister Lucas Papademos. (M. Caruso-Cabrera, Röportaj Yapan) google scholar
  • Parasız, İ. (2003). Türkiye ekonomisi. Bursa: Ezgi Kitapevi Yayınları. google scholar
  • Polat, Ö., & Ersungur, M. Ş. (2011). Türkiye ekonomisinde dış ticaretin gelişimi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 48-64. google scholar
  • Qinn, D. P. (2003). Capital account liberalization and financial globalization,1890-1999:A synoptic view. Inter-national Journal of Finance and Economics, 8, 189-204. google scholar
  • Saraçoğlu, F. (2009). 1930-1939 döneminde vergi politikası. Maliye Dergisi,(157), 131-149. google scholar
  • Saray, M. O., & Gökdemir, L. (2007). Çin ekonomisinin büyüme aşamaları (1978-2005). Yaşar ÜniversitesiE-Dergisi, 2(7), 661-686. google scholar
  • Söylemez, A. O., & Yılmaz, A. (2012). Türkiye ekonomisinde finansal serbestleşme döneminde uluslararası sermaye girişi - büyüme ilişkisi. MPRA Paper,(52271), 47-66. google scholar
  • Şenses, F. (2009). Neoliberal küreselleşme kalkınma için bir fırsat mı, engel mi?, F. Şenses (Ed.), Neoliberal küreselleşme ve kalkınma içinde (1. b., s. 237-238). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
  • Takım, A. (2012). Dış finansal liberalleşme sonrası Türkiye’nin dış borç dinamiğindeki değişmeler: bir literatür araştırması. Sosyoekonomi, 23-44. google scholar
  • TÜİK. (2012). İstatistik göstergeler 1923-2011. google scholar
  • Türkkan, E. (2016). Türkiye ekonomisi geçiş ekonomisi yaklaşımı (1. b.). Ankara: Orion. google scholar
  • Yenal, O. (2010). Cumhuriyet’in iktisat tarihi (1. b.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları . google scholar
  • Yentürk, N. (2008). İmalat sanayi: gelişimi, yapısı ve rekabet gücü. N. Yentürk, & G. Elmas Arslan (Eds.), Çeşitli Yönleriyle Cumhuriyet’in 85. yılında Türkiye ekonomisi içinde (1. b., s. 38-39). Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi. google scholar
  • Yentürk, N., Yeldan, E., Somel, C., Köse, A., & Günaydın, G. (2008). Türkiye ekonomisi (1. b.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.