Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye Ekonomisi

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/B/SS10.2023.016.13   IUP :10.26650/B/SS10.2023.016.13    Tam Metin (PDF)

Osmanlı Sanayileşme Politikasına Genel Bakış

Burak Aydemir

Cumhuriyet tarihi boyunca iktisadi boyutta gerçekleştirilen tartışmaların çerçevesini oluşturan konulardan biri de Osmanlı Sanayisi olmuştur. Anadolu Selçuklu Devleti’nde Ahi Evran’ın Kayseri’de başlattığı tüm üretim unsurlarının bir arada bulunduğu sanayi bölgeleri Anadolu şehirlerinde kurulmaya başlanmıştır. Bu model Anadolu Selçuklu sonrasında Ahi olan Şeyh Edebali başta olmak üzere diğer Ahiler aracılığıyla yeni kurulan Osmanlı Devleti’nde de uygulanmaya devam etmiştir. Osmanlı’da sanayi politikasına yönelik söylemler oldukça tartışmalı bir zeminde gerçekleşmiştir. Anadolu’da Ahilik ile başlayan teşkilatlanmış sanayi hamlesi, Osmanlı’nın klasik dönemi boyunca devam etmiştir. Bu dönemde üretim yoğun olarak küçük el tezgahlarında usta-kalfa-çıraktan oluşan esnaf teşkilatı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Devletin kuruluşu ile birlikte Müslüman esnafların oluşturduğu Osmanlı esnaf teşkilatı İstanbul’un fethi ile birlikte gayri müslim nüfusun Osmanlı topraklarına katılması sonucunda bir dönüşüme uğramış lonca teşkilatına dönüşmüştür. Sanayi Devrimi birçok yeniliği beraberinde getirmiştir. Osmanlı’da Batı’ya benzer sanayi hamlesinin özel sektör başta olmak üzere kurumsal hale getirilmesine yönelik teşebbüsler ancak 19. Yüzyıl ikinci yarısı itibariyle etkili olmuştur. Osmanlı sanayileşme hamlesi devlet sermayesi ile kurulan devlet fabrikaları ile başlamış, bunları devletin teşvikleri ile faaliyete geçen özel sektöre haiz fabrikalar izlemiştir. Bu çalışmada Osmanlı Sanayileşme politikası ahilik geleneğinden başlayarak yüzyıllar özelinde tarihsel bir perspektifle incelenmiştir. Söz konusu perspektifle 1923 yılında kurulan Cumhuriyetimizin ilk yüzyılında meydana gelen gelişmelerin, Osmanlı sonrası bir kırılma olarak değil bir dönüşüm olarak ifade edilmesi daha doğru bir yaklaşım olacaktır.


Anahtar Kelimeler: Ahilik, Fabrikalaşma, Osmanlı Sanayileşmesi

Referanslar

  • Barkan, Ö. L. (2013), Kolonizatör Türk dervişleri ve Süleymaniye Camii ve imareti muhasebesi (1585-1586). Ed: Coşkun Çakır. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları. Ankara google scholar
  • Candeğer, Ü (2020). İngiliz yıllık raporlarına göre 1919 yılında Osmanlı Devleti (Tarım – Sanayi ve sosyal hayata ilişkin bir değerlendirme). Yeni Türkiye, 111. 200-215. google scholar
  • Ceylan, K. (2012). Ahilik Türk İslam medeniyetinde dünyevi ve uhrevi sistem. Kültür Bakanlığı. Ankara google scholar
  • Clark, C. E. (1974). Osmanlı Sanayi Devrimi, çev: Yavuz Cezar. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi. (82-83-84), 16-24. google scholar
  • Çağatay, N. (1982). Anadolu›da ahilik ve bunun kurucusu Ahi Evren. Belleten. 46(), 423-436. google scholar
  • Ekinci, Y. (1990). Ahilik ve meslek eğitimi. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Ankara google scholar
  • Ergenç, Ö. (1988). XVIII. yüzyılda Osmanlı sanayi ve ticaret hayatına ilişkin bazı bilgiler. Belleten. 52(), 501- 534. google scholar
  • Genç, M. (1991). 18. yüzyıl Osmanlı sanayii. Dünü Ve Bugünüyle Toplum ve Ekonomi. (2) İstanbul. 99-124 google scholar
  • Genç, M. (2000). XVIII. yüzyılda Osmanlı sanayiinde gelişmeler ve devletin rolü. Yeni Türkiye Dergisi: Osmanlı Özel Sayısı II. 32(6). Ankara, 179-184 google scholar
  • Güran, T. (1992). Tanzimat döneminde devlet fabrikaları. 150. Yılında Tanzimat Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları. 235-257. google scholar
  • İleri, Ü. (2019). Anadolu Selçuklu›dan Osmanlı›ya esnaf örgütlenmeleri . Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi , 8 (21) , 201-220 . google scholar
  • Kurt, M., Kuzucu, M., Çakır, B., Demir, K. (2016). “19. Yüzyılda Osmanlı Sanayileşme sürecinde kurulan devlet fabrikaları: Bir envanter çalışması. OTAM. (40). 245-277. google scholar
  • Mahiroğulları, A. (2011). Selçuklu/Osmanlı döneminde kurumsal bir yapı: Ahilik/Gedik teşkilatı ve sosyo-ekonomik işlevleri . Journal of Social Policy Conferences , 0 (54) , 139-154. google scholar
  • Martal, A. (1999). Osmanlı sanayileşme çabaları (XIX. Yüzyıl). Osmanlı. Ankara. google scholar
  • Özsoy, R (1980). 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu›nda sanayileşme teşebbüsleri. Milli Kültür. 71-74 google scholar
  • Seçer, F. (2010). Süleymaniye bölgesinde yer alan Osmanlı Dönemi sanayi yapıları ve Unkapanı Değirmeni örneği. KOCAV Yayınları. 543-578. google scholar
  • Sevinç, N (1980). Anadolu Türk Devletleri’nde ticari – iktisadi faaliyetler Osmanlı sanayii. Türk Dünyası Araştırmalar Dergisi, 2(9). 77-129 google scholar
  • Tepekaya, M. (2000). Sanayi Devri döneminde osmanlı iktisadi yapısı. Yeni Türkiye. (32). 195-214. google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.