Türkiye’de Gelir Dağılımı: Gelir Dağılımında Adaletsizlik ve Gelir Eşitsizliklerinin Yapısal Nedenleri, Eğilimler ve Politikalar

Kalkınma ve büyümeye dair olgular gelişmişlik düzeyi gözetmeksizin ekonomilerin en önemli gündem maddesini oluşturmaktadır. Gelir dağılımında adaleti sağlamak ise bu süreçte birçok ülkenin en temel problemlerinden biridir. Literatürde eşitsizliğin derecesi ile gelişmişlik düzeyi arasında uzun vadeli veya eşitsizlik ile büyüme arasında kısa vadeli ilişkinin olduğuna dair çok sayıda tartışma bulunmaktadır. Bu kapsamda sürdürülebilir kalkınma ve sürdürebilir büyümeyi tesis etmeyi hedefleyen Türkiye’nin gelir dağılımına yönelik gösterge ve verileri kullanılarak ortaya çıkan eğilimleri ve uygulanan politikaları incelemek ilgili hedeflere ulaşmak adına önemlidir. Bu bölümde gelir, gelir dağılımı, gelir eşitsizliği ve gelir dağılımı adaletsizliğini ölçme yöntemlerinden yola çıkarak; beş yıllık kalkınma planları çerçevesinde Türkiye’de gelir dağılımına yönelik adaletsizliğin yapısal nedenleri, eğilimleri, göstergeleri incelenmiştir. Çalışma kapsamında ekonomik ve politik açıdan benzer ülkelerin göstergeleri mukayese edilmiş ve Türkiye’de bölgesel gelir eşitsizliği ve nedenleri tartışılmıştır. Yeniden dağıtımın etkinliğinin ve gelir dağılımında adaletin sağlanmasına yönelik politikalar yine çalışma kapsamında ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Türkiye’de Gelir Dağılımı, Gelir Eşitsizliği, Kalkınma, Kalkınma Planları

Referanslar

Acemoglu, D. ve Ventura, J. (2002). The World Income Distribution, The Quarterly Journal of Economics, Volume 117, Issue 2, May 2002, pp. 659-694, https://doi.org/10.1162/003355302753650355, Erişim Tarihi: 21.12.2022. google scholar
Adelman, I. Ve Robinson, S. (1989). Chapter 19 Income distribution and development, Handbook of Develop-ment Economics, Elsevier, Volume 2, 1989, pp. 949-1003, https://doi.org/10.1016/S1573-4471(89)02006-1, Erişim Tarihi: 23.12.2022. google scholar
Akbulut, E. (2020). Sağlık Harcamaları ve Gelir Dağılımı İlişkisi: Türkiye ve OECD Ülkeleri Karşılaştırmalı Analizi, Research Journal of Public Finance, Vol. 6, No. 3, pp. 137-155. google scholar
Alvarez, A., Becerra, O., Bernal, C., Daly, J. ve Quigua, J. (2021). Direct and Indirect Effects of Lockdown Policies on Poverty and Inequality in Latin America, Documents CEDE No. 21, Universidad de Los Andes: Facultad de Aconomia, April 2021, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3832196, Erişim Tarihi: 09.07.2023. google scholar
Benabou, R. (2000). Unequal Societies: Income Distribution and the Social Contract, The American Economic Review, Vol. 90, No. 1, Mar. 2000, pp. 96-129. google scholar
Boratav, K. (1972). 100 Soruda Gelir Dağılımı, İstanbul: Gerçek Yayınevi, İkinci Baskı. google scholar
Cem, İ. (2017). Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, Türkiye İş Bankası Yayınları, 26. Baskı. google scholar
Chancel, L. ve Piketty, T. (2019). Indian Income Inequality, 1922-2015: From British Raj to Billionaire Raj?, The Rewiev of Income and Wealth, Vol. 65, No. S1, pp. 33-62, https://doi.org/10.1111/roiw.12439, Erişim Tarihi: 08.07.2023. google scholar
Checchi, D. (2004). Does Educational Achievement Help Explain Income Inequality, Inequality Growth and Poverty in an Era of Liberalization and Globalization, Oxford University Press, New York, March 2004, pp. 81-111, https://doi.org/10.1093/0199271410.003.0004, Erişim Tarihi: 09.07.2023. google scholar
Corina, G.A. (2005). Policy Reform and Income Distribution, Economic & Social Affairs, DESA Working Paper No. 3, Oct. 2005, pp. 1-16, https://www.un.org/esa/desa/papers/2005/wp3_2005.pdf, Erişim Tarihi: 10.07.2023. google scholar
Çalışkan, Ş. (2010). Türkiye’de Gelir Eşitsizliği ve Yoksulluk, Sosyal Siyaset Konferansları, Sayı. 59, 2010/2, pp. 89-132. google scholar
Çelikay, F. ve Şengür, M. (2016). Education Expenditures and Income Distribution: An Empirical Analysis on Eur-pean Countries, Humanomics, Vol. 32, No. 3, 2016, pp. 248-257, https://doi.org/10.1108/H-01-2016-0005, Erişim Tarihi: 06.07.2023. google scholar
Devlet Planlama Teşkilatı. (1968). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ uploads/2022/07/Ikinci_Bes_Kalkinma_Plani-1968-1972.pdf, Erişim Tarihi: 10.12.2022. google scholar
Devlet Planlama Teşkilatı. (1973). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara, https://www.sbb.gov.tr/wp-con-tent/uploads/2022/08/Yeni-Strateji-ve-Kalkinma-Plani_Ucuncu-Bes-Yil_1973_1977.pdf, Erişim Tarihi: 11.12.2022. google scholar
Devlet Planlama Teşkilatı. (1979). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara, https://www.sbb.gov.tr/wp-con-tent/uploads/2022/08/Dorduncu-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani_1979_1983.pdf, Erişim Tarihi: 14.12.2022. google scholar
Devlet Planlama Teşkilatı. (1984). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara, https://www.sbb.gov.tr/wp-con-tent/uploads/2022/08/Besinci-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani-1985-1989.pdf, Erişim Tarihi: 15.12.2022. google scholar
Devlet Planlama Teşkilatı. (1989). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ uploads/2022/07/Altinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1990-1994.pdf, Erişim Tarihi: 17.12.2022. google scholar
Devlet Planlama Teşkilatı. (1995). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara, https://www.sbb.gov.tr/wp-con-tent/uploads/2022/07/Yedinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1996-2000.pdf, Erişim Tarihi: 18.12.2022. google scholar
Devlet Planlama Teşkilatı. (2000). Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara, https:// www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Uzun_Vadeli_Strateji_ve_Sekizinci_Bes_Yillik_Kalkinma_ Plani-2001-2005.pdf, Erişim Tarihi: 18.12.2022. google scholar
Devlet Planlama Teşkilatı. (2001). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı: Gelir Dağılımının İyileştirilmesi ve Yoksullukla Mücadele Özel ihtisas Komisyonu Raporu. Ankara, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uplo-ads/2022/08/Gelir-Dagiliminin-Iyilestirilmesi-ve-Yoksullukla-Mucadele-OIK-Raporu.pdf, Erişim Tarihi: 16.12.2022. google scholar
Devlet Planlama Teşkilatı. (2006). Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara, https://www.sbb.gov.tr/ wp-content/uploads/2022/07/Dokuzuncu_Kalkinma_Plani-2007-2013.pdf, Erişim Tarihi: 19.12.2022. google scholar
Devlet Planlama Teşkilatı. (2007). Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı: Gelir Dağılımı ve Yoksullukla Mücadele Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Do-kuzuncu-Kalkinma-Plani-Gelir-Dagilimi-ve-Yoksullukla-Mucadele-OIK.pdf, Erişim Tarihi: 19.12.2022. google scholar
Ferreira, F.H.G. (2001). Education for the Masses? The Interaction between Wealth, Educational and Political Inequalities, Economics of Transition and Institutional Change, Vol. 9, No. 2, July 2001, pp. 533-552. google scholar
Filho, A.S. (2015), Soical Policy for Neoliberalism: The Bolsa Familia Programme in Brazil, Development and Change, Vol. 45, No. 6, Oct. 2015, pp. 1227-1252, https://doi.org/10.1111/dech.12199, Erişim Tarihi: 10.07.2023. google scholar
Gottscshalk, P. ve Smmeding, T.S. (1997). Cross-National Comparasions of Earnings and Income Inequality, Journal of Economic Literature, Vol. 35, No. 2, Jun. 1997, pp. 633-687. google scholar
Kalkınma Bakanlığı. (2013). Onuncu Kalkınma Planı, Ankara, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploa-ds/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf, Erişim Tarihi: 19.12.2022. google scholar
Kanca, O.C. ve Bayrak, M. (2019). Vergilerin Gelir Dağılımı Üzerindeki Belirleyiciliği: Panel Veri Analizi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Vol. 23, No. 4, pp. 1495-1514. google scholar
Kayıkçı, F. (2019). Course of Income Inequality in Turkey, Theoretical Economics Letters 9, Scientific Research Publishing, 2019, pp. 2085-2092, https://doi.org/10.4236/tel.2019.96131, Erişim Tarihi: 10.07.2023. google scholar
Kuznets, S. (1955). Economic Growth and Income Inequality, The American Economic Review, Published by: American Economic Association, Vol. 45, No. 1, pp. 1-28, https://www.jstor.org/stable/1811581, Erişim Tarihi: 18.12.2022. google scholar
Lambert, F. ve Park, H. (2019). Income Inequality and Goverment Trasfers in Mexico, IMF Workig Paper, WP/19/148, June 2019, https://doi.org/10.5089/9781498320863.001, Erişim Tarihi: 09.07.2023. google scholar
Lee, H.Y., Kim J. ve Cin, B.C.(2013). Empirical Analysis on the Determinants of Income Inequality in Korea, International Journal of Advances Science and Technology, Vol. 53, April 2013, pp. 95-110. google scholar
Leibbrandt, M., Woolard, I., Finn, A. ve Argent, J. (2010). Trends in South African Income Distribution and Poverty since the Fall of Apartheid, OECD Social, Employment and Migration Working Papers, No. 101, May 2010, https://doi.org/10.1787/1815199X, Erişim Tarihi: 07.07.2023. google scholar
Öztürk, E. ve Oktar, S. (2017). Gelir Eşitsizliği İlişkisi: Türkiye Örneği, Akademik Hassasiyetler, c. 4, sayı. 8, s. 101-123. google scholar
Uluatam, Ö. (2005). Kamu Maliyesi, Ankara: İmaj Yayınevi, Dokuzuncu Baskı. google scholar
Peçe, M.A., Ceyhan, M.S. ve Akpolat, A. (2016). Türkiye’de Gelir Dağılımın Ekonomik Büyümeye Etkisi Üzerine Ekonometrik Bir Analiz, International Journal of Cultural and Social Studies, Vol. 1, Special Issue 1, pp. 135-148. google scholar
Pehlivan, O. (2010). Kamu Maliyesi, Trabzon: Celepler Matbaacılık. google scholar
Piketty, T. ve Saez, E. (2003). Income Inequality in the United States, NBER Working Paper Series, Working Paper 8467, Sept. 2001. google scholar
Reardon, S.F. ve Bischoff, K. (2011). Income Inequality and Income Segregation, American Journal of Socio-logy, Vol. 116, No. 4 (January 2011), pp. 1092-1153, http://www.jstor.org/stable/10.1086/657114, Erişim Tarihi: 09.12.2022. google scholar
Sustainable Development Report. (2023). Gini Coefficient, https://dashboards.sdgindex.org/map/indicators/ gini-coefficient, Erişim Tarihi: 10.07.2023. google scholar
Sönmez, M. (1990). Türkiye’de Gelir Eşitsizliği, İletişim Yayınları&Presses Universitaires De France. google scholar
Sung, M.J. ve Park K. (2011). Effects of Taxes and Benefits on Income Distribution in Korea, The Review of In-come and Wealth, Vol. 57, No. 2, June 2011, pp. 345-353, https://doi.org/10.1111/j.1475-4991.2010.00424.x, Erişim Tarihi: 08.07.2023. google scholar
Taşdemir, Y., ve Türgay, T. (2021). Gelir Dağılımı Eşitsizliğinin Azaltılmasında Çevre Vergilerinin Rolü: OECD Ülkeleri Çerçevesinde Ampirik Bir Çalışma, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Year XIV, No. 2-2021, pp. 1-28. google scholar
Türk, İ. (1997). Maliye Politikası: Amaçlar, Araçlar ve Çağdaş Bütçe Teorileri, Ankara: Turhan Kitabevi, On Birinci Baskı. google scholar
Woloszyn, P. ve Wysocki, F. (2020), Income Inewuality of Polish Rural and Urban Households in 2010-2017, Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists, Vol. XXII, No. 1, 2020, pp. 360-368, DOI:10.5604/01.3001.0013.7776, Erişim Tarihi: 08.07.2023. google scholar

Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye Ekonomisi

BÖLÜM

Türkiye’de Gelir Dağılımı: Gelir Dağılımında Adaletsizlik ve Gelir Eşitsizliklerinin Yapısal Nedenleri, Eğilimler ve Politikalar

Referanslar

PAYLAŞ