Engellilik Araştırmaları Yazıları

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/B/SS46.2022.013.15   IUP :10.26650/B/SS46.2022.013.15    Tam Metin (PDF)

Engelli Bireylerde Psikososyal Desteğin Önemi

Oğuzhan Abakay

Engelli olmakla ilgili yanlış düşünce ve inançlar ailede başlayarak, toplumdaki tüm alanlara yayılmaktadır. Bu olumsuz düşünce ve inançlardan birincil derecede etkilenen engelli bireyler, sosyal dışlanma neticesinde yalnızlık yaşamakta, engelli olmakla ilgili suçluluk ve utanç duyguları hissetmekte ve karşılarında birer engel olarak duran bu düşünce ve inançlar neticesinde öğrenilmiş çaresizlik geliştirmektedirler. Böylelikle engelli bireylerde sosyal geri çekilme, benlik algısında bozulma, travma sonrası stres bozukluğu, depresyon, intihar düşüncesi ve intihar girişimleri gibi birçok ciddi psikolojik sorun ve bozukluklar oluşabilmektedir. Ailelerin ve toplumun yanlış düşünce ve inançlarına bağlı olarak engelli bireylerin maruz kaldıkları psikososyal sorunların incelendiği bu derleme çalışmasında, bu sorunlara karşılık olarak psikososyal desteğin öneminin vurgulanması amaçlanmıştır. Engellilik ve psikososyal kavramlarına getirilen tanımlardan sonra, engelli bireylerde psikososyal etkenler olarak aile ve sosyal dışlanma etkenleri incelenmiştir. Yine bu etkenlere bağlı olarak oluşan olumsuzluklardan yalnızlık, suçluluk ve utanç ile öğrenilmiş çaresizlik konuları araştırılmıştır. Bu psikolojik sorunların giderilmesi, iyileştirilmesi ve baş etme becerilerinin geliştirilmesi amacıyla psikososyal desteğin önemi incelenmiştir. Kısacası bu çalışmada, engelli bireylerin aile ve toplumda karşılaştıkları hem psikolojik hem de sosyal sorunlara karşılık olarak psikososyal desteğin gerekliliği ve önemi araştırılmıştır.


Anahtar Kelimeler: Engelli, Dışlanma, Yalnızlık, Psikososyal destek
DOI :10.26650/B/SS46.2022.013.15   IUP :10.26650/B/SS46.2022.013.15    Tam Metin (PDF)

The Importance of Psychosocial Support for Individuals with Disabilities

Oğuzhan Abakay

Misconceptions and beliefs about being disabled start in the family and spread to all areas of society. Disabled individuals, who are primarily affected by these negative thoughts and beliefs, experience loneliness as a result of social exclusion, feel guilt and shame about being disabled, and develop learned helplessness as a result of these thoughts and beliefs that stand as an obstacle. Thus, many serious psychological problems and disorders such as social withdrawal, deterioration in self-image, post-traumatic stress disorder, depression, suicidal ideation and suicide attempts can occur in disabled individuals. In this compilation study, which examines the psychosocial problems that disabled people are exposed to due to the wrong thoughts and beliefs of families and society, it is aimed to emphasize the importance of psychosocial support in response to these problems. After the definitions brought to the concepts of disability and psychosocial, family and social exclusion factors are closely examined as psychosocial factors in individuals with disabilities. Again, loneliness, guilt and shame, and learned helplessness, which are among the negativities caused by these factors, were investigated. The importance of psychosocial support has been examined in order to eliminate and improve these psychological problems and to develop coping skills. In short, in this study, the necessity and importance of psychosocial support in response to both psychological and social problems faced by disabled individuals in the family and society were investigated.


Anahtar Kelimeler: Disability, Exclusion, Loneliness, Psychosocial support

Referanslar

  • Maslow, A.H. (1943). A Theory of human motivation. Psychological Review, 50, 370-396. google scholar
  • Özkan, S. (1999). Psikiyatrik ve psikososyal açıdan kanser. S. Özkan (Ed.). Konsültasyon liyezon psikiyatrisi kongre kitabı, içinde (s. 140-153). google scholar
  • Özpolat, A.O. (2021). Türkiye’de risk altındaki ailelerin psikososyal destek ihtiyaçlarının analizine yönelik bir model önerisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi. google scholar
  • Öztan, N. (2012). Afetlerde psikososyal yaklaşımlar, psikososyal uygulamalar eğitimi. M. Gözden, N. Öztan ve T. Aker (Eds.). APHB Yayını. google scholar
  • Peplau, L.A. ve Perlman, D. (1982). Loneliness: A sourcebook of current theory, research and terapy. Wiley-Inter Science. google scholar
  • Rook, K. (1984). Promoting Social bonding: strategies for helping the lonely and socially isolated. American Psychologist, 39(12), 1389-1402. google scholar
  • Schönfelder, S. ve Axhausen, K. (2003). Activity spaces: measures of social exclusion. Transport Policy, 10(4), 273-286. google scholar
  • Seligman, M.E.P. ve Maier, S.F., (1968). Alleviation of learned helplessness in the dog. Journal of Abnormal Psychology, 73, 256-262. google scholar
  • Tangney, J.P. ve Dearing R.L. (2002). Shame and guilt. Guilford. google scholar
  • TED Üniversitesi. (2022, 15 Eylül). Psiko-sosyal destek çalışmalarımız. https://copes.tedu.edu.tr/psiko-sosyal-destek-calismalarimiz google scholar
  • Türk Dil Kurumu, (2022, 3 Haziran). Güncel Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/ google scholar
  • Türk Kızılayı. (2008). Afetlerde psikososyal destek uygulama rehberi. Acıları dindirmeye doğru... Ç. Mağden, Ç. Ademhan, E. Savur, İ. Yeniokatan, M. Kılıç, M. Gözden, M. Çavuşculu, P. Akman, S. Arslan Tomas ve S. Yüksel (Yay. haz.). Yorum Basın Yayın. google scholar
  • Weiss, R.S. (1973). Loneliness: the experience of emotion and social isolation. MIT Press. google scholar
  • Abakay, O. (2020). HIV/AIDS tanısı alan bireylerin suçluluk ve utanç ile kendini sevme ve öz-yeterlilik ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki yordayıcı ilişkiler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi. google scholar
  • Abayhan, Y. ve Aydın, O. (2014). Sosyal etki kuramı bağlamında psikolojik dışlanma: dışlayan ve dışlanan grup üyesi sayısının temel ihtiyaçlara yönelik tehdit algısı üzerindeki etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 29(73), 108-121 google scholar
  • Alakara Özcan, G. (2018). Afetlerde psikososyal destek hizmetlerinin AFAD’da çalışan sosyal çalışmacılar tarafından değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi. google scholar
  • Alver, B. ve Kincal, R. (2018). İlkokul öğrencilerinin psikososyal destek ihtiyaçlarının incelenmesi. International journal of education technology and scientific researches,7, 219-225. google scholar
  • Arıkan, Ç. (2002). Sosyal model çerçevesinde özürlülüğe yaklaşım. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2(1), 1-7. google scholar
  • Attepe Özden, S., Pak, M.D. ve İçağasıoğlu Çoban, A. (2017). Sosyal hizmette iyilik hali kavramı. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(2), 87-104. google scholar
  • Bahar, A. (2007). Kanser hastalarına psikososyal yaklaşım. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1), 105-111. google scholar
  • Bastian, B. ve Haslam, N. (2010). Excluded from humanity: the dehumanizing effects of social ostracism. Journal of Experimental Social Psychology, 46, 107-113. google scholar
  • Brehm, S. (1985). Intimate Relationship. New York: Random Hause. google scholar
  • Brown, R., Gonzalez, R., Zagefka, H., Manzi, J. ve Cehajic, S. (2008). Nuestra culpa: collective guilt and shame as predictors of reperation for historical wrongdoing. Journal of Personality and Social Psychology, 94(1), 75-90. google scholar
  • Budak, S. (2005). Psikoloji Sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Buz, S. ve Dikmen, A. (2021). Zorunlu göçe maruz kalan bireylerin psikososyal iyilik hali. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(1), 227-250. google scholar
  • Case, T.L. ve Williams, K.D. (2004). Ostracism: A metaphor for death. J. Greenberg, S.L. Coole ve T. Psyszczynski. (Eds.), Handbook of experimental social psychology, içinde (s. 336-351). Guilford Press. google scholar
  • ComRes. (2011, 20 Kasım). Scope discrimination survey. http://www.comres.co.uk/poll/8/scope-discrimination-survey-15-may2011.htm google scholar
  • Çizel, B. ve Çizel, R.B. (2014). Engellilerin turizm kısıtları ve turist olma niyeti ilişkisinde aracı değişkenler: Motivasyon gücü ve öğrenilmiş çaresizlik. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(2), 176-189. google scholar
  • Darıca, N, Abidoğlu, Ü. ve Gümüşçü, Ş. (2005). Otizm ve otistik çocuklar (4. baskı). Özgür Yayınları. google scholar
  • Ediz, Ç. (2020). Adölesan gebelere verilen psikososyal tabanlı psikoeğitimin anksiyete, depresyon ve algılanan sosyal desteğe etkisi [Yayımlanmamış doktora lisans tezi]. İnönü Üniversitesi. google scholar
  • Ekenci M.T. (2015). 2012 Türkiye sağlık araştırmasının engelliliğe ilişkin yaygınlık ölçümü açısından incelenmesi. Sosyal Politika ve Çalışmaları Dergisi, 35(2), 95-112. google scholar
  • Ergüden, A.D. (2008). Sosyal dışlanma açısından bedensel engelli bireylerin yaşantılarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi. google scholar
  • Eroğlu, Z. ve Demiröz, F. (2020). Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına Bağlı Kuruluşlarda Psikososyal Destek Hizmeti Alan Çocukların Bu Hizmete İlişkin Algıları. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(1), 131-151. google scholar
  • Gedik, Z. (2017). Sağlık hakkı ve etik. Engellilik ve etik, içinde (s. 34-37). Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları. google scholar
  • Genç, Y. (2015). Engellilerin sosyal sorunları ve beklentileri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 15(35/2 Ek), 65-92. google scholar
  • Giddens, A. (2004). Sosyoloji. Kırmızı Yayınları. google scholar
  • Herbert, C. (2016). Travma sonrası psikolojik tepkileri anlamak. Psikonet Yayınları. google scholar
  • IASC. Kuruluşlararası Daimi Komite. (2007). IASC Acil Durumlarda Ruh Sağlığı ve Psikolojik Destek Kılavuzu. Cenevre: IASC google scholar
  • Karaçengel, F.J. (2007). Zihinsel engelli çocuğa sahip anneler ile sağlıklı çocuğa sahip annelerin, atılganlık ve suçluluk-utanç düzeyleri açısından karşılaştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi. google scholar
  • Kınalı, G., Bilen, Ö., Doğanay, F., ve Abakay, O. (2017). Engelli bireylerde dijital erişilebilirlik. Medical Technologies National Congress (TIPTEKNO17), içinde (s. 1-3). google scholar
  • Köse, A., Eraybar S., Köse B., Köksal Ö., Akköse Aydın Ş., Armağan E. ve Özdemir F. (2012). Acil servise intihar girişimi nedeniyle başvuran 15 yaş üstü hastalar ve psikososyal destek birimi. The Journal of Academic Emergency Medicine, 11, 193-196. google scholar
  • Köten, E. ve Erdoğan, B. (2014). Engelli gençler, sosyal dışlanma ve internet. E. Köten (Yay. haz.). İstanbul Gelişim Üniversitesi. google scholar
  • Lök, N., Başoğul C. ve Öncel S. (2016). Aile içi şiddetin çocuk üzerindeki etkileri ve psikososyal desteğin önemi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(2), 155-161. google scholar
  • Manzi, J. ve González, R. (2007). Forgiveness and reparation in Chile: The role of cognitive and emotional intergroup antecedents. Peace and Conflict, 13(1), 71-91. google scholar
  • Maslach, C., Leiter, M.P. ve Schaufeli, W., (2008). Measuring Burnout. C.L. Cooper ve S. Cartwright (Eds.), The Oxford handbook of organizational wellbeing, içinde (s. 86-108). Oxford University Press. google scholar
  • Maslow, A.H. (1943). A Theory of human motivation. Psychological Review, 50, 370-396. google scholar
  • Özkan, S. (1999). Psikiyatrik ve psikososyal açıdan kanser. S. Özkan (Ed.). Konsültasyon liyezon psikiyatrisi kongre kitabı, içinde (s. 140-153). google scholar
  • Özpolat, A.O. (2021). Türkiye’de risk altındaki ailelerin psikososyal destek ihtiyaçlarının analizine yönelik bir model önerisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi. google scholar
  • Öztan, N. (2012). Afetlerde psikososyal yaklaşımlar, psikososyal uygulamalar eğitimi. M. Gözden, N. Öztan ve T. Aker (Eds.). APHB Yayını. google scholar
  • Peplau, L.A. ve Perlman, D. (1982). Loneliness: A sourcebook of current theory, research and terapy. Wiley-Inter Science. google scholar
  • Rook, K. (1984). Promoting Social bonding: strategies for helping the lonely and socially isolated. American Psychologist, 39(12), 1389-1402. google scholar
  • Schönfelder, S. ve Axhausen, K. (2003). Activity spaces: measures of social exclusion. Transport Policy, 10(4), 273-286. google scholar
  • Seligman, M.E.P. ve Maier, S.F., (1968). Alleviation of learned helplessness in the dog. Journal of Abnormal Psychology, 73, 256-262. google scholar
  • Tangney, J.P. ve Dearing R.L. (2002). Shame and guilt. Guilford. google scholar
  • TED Üniversitesi. (2022, 15 Eylül). Psiko-sosyal destek çalışmalarımız. https://copes.tedu.edu.tr/psiko-sosyal-destek-calismalarimiz google scholar
  • Türk Dil Kurumu, (2022, 3 Haziran). Güncel Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/ google scholar
  • Türk Kızılayı. (2008). Afetlerde psikososyal destek uygulama rehberi. Acıları dindirmeye doğru... Ç. Mağden, Ç. Ademhan, E. Savur, İ. Yeniokatan, M. Kılıç, M. Gözden, M. Çavuşculu, P. Akman, S. Arslan Tomas ve S. Yüksel (Yay. haz.). Yorum Basın Yayın. google scholar
  • Weiss, R.S. (1973). Loneliness: the experience of emotion and social isolation. MIT Press. google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.