Memlükler Dönemi İlim Geleneği (13.-14. Yüzyıllar)
Dilde Kesinlik Tartışmalarının 8./14. Yüzyıl Memlükler Dönemindeki İz Düşümü
Mehdi CengizMoğol istilası sonrası, Memlükler coğrafyasındaki istikrarlı ortam ve aylık tahsisat gibi ulemaya sunulan çeşitli imkânlar, Memlüklerin kontrolündeki Mısır ve Şam’ın cazibe merkezi olmasını sağlamıştır. Farklı kültürel arka plana sahip âlimlerin bilimsel faaliyetlerini gerçekleştirdiği bir ilim havzasına dönüşen bu coğrafyada, felsefeden tarihe, dilden hukuka pek çok alanda bilimsel bilgi kümülatif biçimde artmış ve pek çok konu tartışılmıştır. Dilsel delâletin zannîliği teorisi de 8./14. yüzyıl Memlükler Mısır coğrafyasında tartışılan hararetli konular arasında yer almıştır. Meselenin tarihsel arka planında; kelimelerin mecaz, iştirâk ve nakil gibi pek çok anlamsal olasılığa maruz kaldığını, bu sebeple de kesin bilgi ifade etmediğini öne süren Tâceddin es-Sübkî ve Cürcânî gibi Râzî takipçileri, İbn Teymiyye ve İbn Kayyim el-Cevziyye tarafından ötekileştirici bir dille tenkit edilmiştir. Bu çalışmada, dilsel delâletin epistemik değeri ile ilgili bu tartışmanın, 8./14. asır Memlük coğrafyasındaki tarafları ve seyri ele alınacaktır. Bunun için ilk olarak Memlüklerin hâkimiyeti altında bulunan Mısır’ın bilimsel çalışmalar bakımından cazibe merkezi haline gelmesi üzerinde durulacak, sonrasında Moğollarla ilişkiler ve göç güzergâhlarına temas edilecek ve bu çerçevede kişi ve mesele çerçevesinde ilgili tartışmanın tarafları tespit edilecektir. Böylece dilsel delâletin epistemik değeri üzerinden Mısır’daki düşünce geleneklerinin birbiriyle ilişkisi de gösterilmiş olacaktır.
The Projection of the Difference in Hypotheticality of Linguistic Signification (Al-dalāla) in the 8th/14th Century Mamluk Period
Mehdi CengizAfter the Mongol invasion, the stable environment in the Mamluk region and various opportunities offered to the ulama, such as monthly salaries, made Egypt and Damascus scientific centers. In this region, which has turned into a field of science where scholars from different cultural backgrounds carry out their scientific activities, scientific knowledge has cumulatively increased in many disciplines, from philosophy to history, from language to law, and many issues have been discussed. The theory of the presumption of linguistic evidence was among the essential topics discussed in this region in the eighth century AH. In the historical background of the issue, Fakhr al-Dīn al Rāzī’s (d. 606/1210) followers, such as Tāj al-Dīn al-Subkī (d. 771/1370) and al-Sayyid al-Sharīf al-Jurjānī (d. 816/1413), who claim that words are exposed to many linguistic possibilities such as figurative speech homonymy and transfer of meanings (naql al-lugha), and therefore do not express certain information, were criticized by Taqī al Dīn Ibn Taymiyya (d. 728/1328) and Ibn Qayyim al-Jawziyya (d. 751/1350) in an exclusionary style. This study will discuss the sides and historical course of this debate about the epistemic value of linguistic signification in the eighth century Mamluk region. For this, firstly, it will be emphasized that Egypt, under the rule of the Mamluks, became a center in terms of scientific studies. Afterward, the relations with the Mongols and the migration routes will be examined. In this context, the parties to this discussion will be determined within the framework of the person and the issue. Thus, the relationship between the traditions of thought in Egypt will be shown through the epistemological value of language.
