Memlükler Dönemi İlim Geleneği (13.-14. Yüzyıllar)

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/B/AA07AA25.2023.010.03   IUP :10.26650/B/AA07AA25.2023.010.03    Tam Metin (PDF)

Memlük Dönemi Müfessirlerinden İbn Ebü’l-İzz’in Tefsir Anlayışı

Esat Özcan

Memlük Devleti’ni kuran, Eyyûbîler tarafından satın alınarak yetiştirilen Türk kökenli askerlerdir. Memlükler, Eyyûbî sultanı Turan Şah’ın (ö. 648/1250) öldürülmesi üzerine Mısır’da kendi devletlerini kurdular. Memlükler, Haçlıları bölgeden atarak ve Moğollara büyük darbeler vurarak İslâm’a büyük hizmetlerde bulundular. Memlük Devleti, Osmanlılarla yapılan bir dizi savaştan sonra yıkıldı (1517). İbn Ebü’l-İz, Bahrî Memlüklerin son hükümdarı Nâsır Muhammed’in (ö. 741/1341) iktidarı döneminde dünyaya geldi ve Burcî Memlüklerin ilk hükümdarı Berkuk’un (ö. 801/1399) döneminde vefat etti. İlimle iştigal eden ve bunu nesilden nesile aktarmaya çalışan bir ailenin ferdi olarak dünyaya gelen İbn Ebü’l-İz, büyük âlimlerin yetiştiği ve her konuda çok sayıda eserin kaleme alındığı bir dönemde yaşadı. Akide konusunda selef âlimlerinin anlayışına tabi olan İbn Ebü’l-İz, fıkıhta yaşadığı bölgede yaygın olan ve ailesinin de bağlı bulunduğu Hanefî mezhebini takip etti. Çalışmada Memlükler hakkında bilgi verilecek, ardından İbn Ebü’l-İzz’in hayatı ve ilmî kişiliği ele alınacaktır. Son olarak onun tefsir anlayışı üzerinde durulacak ve konu örneklerle somutlaştırılmaya çalışılacaktır.


Anahtar Kelimeler: Kur’ân, Tefsir, Müfessir, İbn Ebü’l-İz, Memlükler
DOI :10.26650/B/AA07AA25.2023.010.03   IUP :10.26650/B/AA07AA25.2023.010.03    Tam Metin (PDF)

The Tafsīr Understanding of Ibn Abī al-ʿIzz, One of the Commentators of the Mamluk Period

Esat Özcan

Turkish soldiers founded the Mamluk state after bought and brought up by Ayyubids. Mamluks established their state in Egypt after Ayyubid sultan Tūrān Shah died (d. 648/1250). Mamluks did a great service to Islam by expelling Crusaders from region and inflicting great damages to Mongols. Mamluk state collapsed after battles were lost with Ottomans in 1516-1517. Ibn Abī al-ʿIzz was born during al-Nāsir Muhammad’s reign (d. 741/1341), the last ruler of Bahrī Mamluks, and died during Barquq’s reign (d. 801/1399), the first ruler of Burjī Mamluks. Ibn Abī al-ʿIzz was born to a family who dealt with science and tried to pass it to further generations in a period when great scholars were raised and many works were written. Ibn Abī al-ʿIzz followed the understanding of the predecessor scholars as a doctrine and the Hanafi fiqh school, which was widespread in the region and to which his family was attached. In the study, firstly, information will be provided on Mamluks, then the life and scientific personality of Ibn Abī al-ʿIzz will be discussed. Finally, his understanding of commentary will be emphasized, and the subject will be embodied with examples.


Anahtar Kelimeler: Qurʾān, Tafsīr, Mufassir, Ibn Abī al-ʿIzz, Mamluks

Referanslar

  • Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnâût vd. 45 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 2001. google scholar
  • Altuntaş, Halil - Şahin, Muzaffer. Kur’an-ı Kerim Meâli. Ankara: DİB Yayınları, 17. Basım, 2009. google scholar
  • ‘Atıyye, Ahmed Matar. “Hurûfu’l-cer beyne’n-niyâbe ve’t-tadmîn”. et-Türâsü’l-‘Arabî 112 (2008), 233-261. google scholar
  • Aydar, Hidayet. Tarih Perspektifinden Örnek Tefsir Metinleri 2. İstanbul: Yeni Zamanlar Yayınları, 2014. google scholar
  • Bağdâdî, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-‘ârifîn, Esmâ’ü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İh-yâ’i’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts. google scholar
  • Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nasırunnasır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavkı’n-Necât, 1422/2001-2002. google scholar
  • Cessâs, Ahmed b. Ali. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Muhammed Sâdık el-Kamhâvî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ’i’t-Türâ-si’l-‘Arabî, 1405/1984-1985. google scholar
  • Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîrü’l-hadîs. 10 Cilt. Kahire: Dâru İhyâ’i’l-Kütübi’l-‘Arabiyye, 2. Basım, ts. google scholar
  • Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf. el-Bahrü’l-muhît. thk. Sıtkî Muhammed Cemil. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1420/1999-2000. google scholar
  • Ebû Zehre, Muhammed b. Ahmed. İbn Teymiyye hayâtühû ve ‘asruhû, ârâ‘ühû ve fıkhüh. Kahire: Dârü’l-Fik-ri’l-‘Arabî, 1991. google scholar
  • Esmerî, Şâyi‘ b. ‘Abduh. “Tefsîrü’l-İmâm İbn Ebi’l-‘İz cem‘an ve dirâseten”. Mecelletü’l-Câmi‘ati’l-İslâmiyye 120 (ts.), 11-108. google scholar
  • Halebî, Ahmed b. Yusuf es-Semîn. ed-Dürrü’l-masûn fî ‘ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. 11 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, ts. google scholar
  • Hârûf, Muhammed Fehd. el-Müyesser fi’l-kıra’âti’l-erba‘a ‘aşer. b.y.: Dâru İbn Kesîr, ts. google scholar
  • İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osman. el-Muhteseb fî şevzâi’l-kıraât ve’l-izâh ‘anhâ. 2 Cilt. b.y.: Vizâretü’l-Evkâf, 1999. google scholar
  • İbn Ebü’l-‘İz, Ali b. Ali. el-İttibâ‘. thk. Muhammed ‘Atâ Hanîf - ‘Âsım b. Abdullah el-Karyûtî. Beyrut: ‘Âle-mü’l-Kütüb, 2. Basım, 1405/1984-1985. google scholar
  • İbn Ebü’l-‘İz, Ali b. Ali. et-Tenbîh ‘alâ müşkilâti’l-Hidâye. thk. Abdülhakim b. Muhammed Şâkir - Enver Salih Ebû Zeyd. 5 Cilt. b.y.: Mektebetü’r-Rüşd, 2003. google scholar
  • İbn Ebü’l-‘İz, Ali b. Ali. Şerhu’l-‘Akîdeti’t-Tahâviyye. thk. Şuayb el-Arnâût - Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 2 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1990. google scholar
  • İbn Hacer el-‘Askalânî, Ahmed b. Ali. Ref‘u’l-ısr ‘an kudâti Mısr. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mekte-betü’l-Hâncî, 1998. google scholar
  • İbn Hacer el-‘Askalânî, Ahmed b. Ali. İnbâ’ü’l-gumr bi-ebnâ’i’l-‘umr. thk. Hasan Habeşî. 4 Cilt. b.y.: Lecnetü İhyâ’i’t-Türâsi’l-İslâmî, 1969. google scholar
  • İbn Hazm, Ali b. Ahmed. el-Muhallâ bi’l-âsâr fî şerhi’l-Mücellâ bi’l-ihtisâr. 12 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts. google scholar
  • İbn Kâdî Şühbe, Ebû Bekir b. Ahmed. Târîhu İbn Kâdî Şühbe. thk. Adnan Dervîş. 4 Cilt. Dımaşk: el-Ma‘he-di’l-Firinsî, 1994. google scholar
  • İbn Tağrîberdî, Cemâleddin Yusuf. ed-Delîlü’ş-şâfî ‘ale’l-Menheli’s-Sâfî. thk. Fehim Muhammed Şeltût. 2 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1998. google scholar
  • İbn Tolun, Muhammed b. Ali. es-Sağrü’l-bessâm fî zikri men vülliye kazâ’e’ş-Şâm. thk. Selâhaddin el-Müneccid. Dımaşk: el-Mecma‘u’l-‘İlmiyyü’l-‘Arabî, 1956. google scholar
  • İbnü’l-‘İmâd, Abdülhay b. Ahmed. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. thk. Abdülkadir el-Arnâût - Mahmud el-Arnâût. 11 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1986. google scholar
  • Kâtib Çelebi (Hacı Halife), Mustafa b. Abdullah. Keşfü’z-zunûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ’i’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts. google scholar
  • Koca, Ferhat. “İbn Ebü’l-İz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/268-270. Ankara: TDV Yayınları, 1999. google scholar
  • Kureşî, Abdullah b. Hammâd. “el-Kırâ’âtü’ş-şâzze ve eseruhâ fi’t-tefsîr”. Mecelletü Ma‘hedi’l-İmâmi’ş-Şâtıbî 7 (1430/2009), 12-65. google scholar
  • Makrîzî, Ahmed b. Ali. es-Sülûk li-ma‘rifeti düveli’l-mülûk. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1997. google scholar
  • Mâtürîdî, Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü Ehli’s-sünne. thk. Mecdî Bâslûm. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kü-tübi’l-‘İlmiyye, 2005. google scholar
  • Nesâî, Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. 9 Cilt. Halep: Mektebetü’l-Metbû‘âti’l-İslâ-miyye, 1986. google scholar
  • Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdullah el-Hâkim. el-Müstedrek ‘ala’s-Sahîhayn. thk. Mustafa Abdülkadir ‘Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1990. google scholar
  • Özcan, Esat. Eyyûbî-Memlûk Döneminde Tefsir (Ezdî Örneği). İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2019. google scholar
  • Özcan, Esat. “İbn Ebü’l-’İzz’in Kur’ân’ın Kur’ân’la Tefsir Metoduna Yaklaşımı”. Din ve Bilim - Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 4/2 (Aralık 2021), 176-193. https://doi.org/10.47145/din-bil.1022825 google scholar
  • Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb (et-Tefsîrü’l-kebîr). 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ’i’t-Türâ-si’l-‘Arabî, 3. Basım, 1420/1999-2000. google scholar
  • Sinanoğlu, Mustafa. “İman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/212-214. Ankara: TDV Yayınları, 2000. google scholar
  • Sübkî, Tâcüddin Abdülvehhâb b. Ali. Cem‘u’l-cevâmi‘. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 2003. google scholar
  • Süyûtî, Celâleddin Abdurrahman b. Ebû Bekir. Husnü’l-muhâdare fî târîhi Mısır ve’l-l-Kahire. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim. 2 Cilt. b.y.: Dâru İhyâ’i’l-Kütübi’l-‘Arabiyye, 1967. google scholar
  • Süyûtî, Celâleddin Abdurrahman b. Ebû Bekir. Lübâbü’n-nukûl fî esbâbi’n-nüzûl. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İl-miyye, ts. google scholar
  • Şatnâvî, Müntasır Mahmud. et-Terbiye ve’t-ta‘lîm fî bilâdi’ş-Şâm fî devleti’l-Memâlîki’l-Bahriyye. Kerek: Câ-miatü Mute, Doktora Tezi, 2008. google scholar
  • Şeşen, Ramazan. Selahattin’den Baybars’a Eyyubiler-Memlükler. İstanbul: İsar Yayınları, 2007. google scholar
  • Taberânî, Süleyman b. Ahmed. el-Mu‘cemü’l-kebîr. thk. Hamdi b. Abdülmecid es-Selefî. 25 Cilt. b.y.: Dâru İhyâ’i’t-Türâsi’l-‘Arabî, 2. Basım, 1983. google scholar
  • Tirmizî, Muhammed b. İsa. es-Sünen. thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1998. google scholar
  • Tûsî, Ebû Cafer Muhammed b. Hasan. et-Tibyân fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Ahmed Habîb Kasîr el-‘Âmilî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ’i’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts. google scholar
  • Türkî, Abdullah b. Abdülmuhsin - Arnâût, Şuayb. “Mukaddime”. Şerhu’l-‘Akîdeti’t-Tahâviyye. mlf. Ali b. Ali İbn Ebü’l-‘İz, 5-119. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1990. google scholar
  • Vâhidî, Ali b. Ahmed. Esbâbü nüzuli’l-Kur’ân. thk. ‘Usâm b. Abdülmuhsin el-Humeydân. Dammam: Dârü’l-Is-lâh, 1992. google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.