Memlükler Dönemi İlim Geleneği (13.-14. Yüzyıllar)
Memlükler Devrinde Kudüs Ulema Aileleri
Fatma Akkuş Yiğitİslâm dünyasında mukaddes bir mekân olması sebebiyle ayrı bir değeri olan Kudüs, Memlük sultanları ve devlet adamları tarafından özel ilgi ve ihtimam gösterilmiş bir şehirdir. Memlükler devrinde Kudüs; medrese, hankah, ribât ve zâviye gibi ilmî müesseselerle donatılmıştır. Bu müesseselerin devamlılığı ve gelişimi vakıflarla desteklenmiş, bu imkânlar âlimlerin ve öğrencilerin hizmetine sunulmuştur. Kudüs, Moğol istilası sebebiyle doğudan ve Hristiyan baskısı dolayısıyla batıdan çok sayıda âlime kucak açmıştır. Bu âlimler; Kudüs’ün yerlisi olanlar, sonradan Kudüs’ü yurt edinmiş olanlar ve Kudüs’ü ziyaret eden ilim yolcuları olarak sınıflandırılabilir. Bunlar arasında Benî Surûr, Benî Kudâme, Benî Gavânime, Benî Keykeldî, Benî Cemâa, Benî Kalkaşendî (Karkaşendî) ve Benî Deyrî gibi kaleme aldıkları eserlerden ve edindikleri makamlardan dolayı öne çıkan ulema aileleri ortaya çıkmıştır. Fıkıh, tefsir, hadis, belâgat gibi çeşitli ilim dallarında çok sayıda eser telif eden bu ailelere mensup âlimlerin yazdıkları eserler, İslâm ilim geleneğinde oldukça önemli rol oynamıştır. İlmî hayatlarının yanı sıra bu ailelere mensup âlimlerin Mescid-i Aksâ imam-hatipliği, Selâhiyye Medresesi ve Hankahı şeyhliği, kâdılkudâtlık gibi hukuki ve idari alanda üst düzey görevler yaptıkları da görülmektedir. Bu çalışmada ulema aileleri merkezinde, Memlükler döneminde Kudüs ilmî hayatı hakkında bilgi verilecektir.
The ʿUlamāʾ Families of Jerusalem During the Mamluks Period
Fatma Akkuş YiğitJerusalem, which has a special value because it is a sacred place in the Islamic world, is a city that has been given special attention and care by the Mamluk sultans and statesmen. During the Mamluk era, Jerusalem was redeveloped with scientific institutions such as madrasa, khānqāh, ribāt and zāwiya lodges. The continuity and development of these institutions have been supported by charitable foundations and these opportunities were made available to scholars and students. Jerusalem embraced many scholars from the east due to the Mongol invasion and from the west due to the Christian pressure. These scholars can be classified as; those who are natives of Jerusalem, those who later made Jerusalem their home and those who visited Jerusalem as travelers for scientific knowledge. Among these, ʿulamāʾ families emerged such as Banū Surūr, Banū Qudāma, Banū Ghānim (al-Ghawānima), Banū Jamāʿa, Banū Kaykaldī, Banū Qalqashandī, and Banū Dayrī who came to the forefront due to the works they wrote and the positions they held. The works authored by scholars belonging to these families, who wrote numerous works in various branches of science such as fiqh, tafsīr, hadith, and rhetoric, played a very important role in the Islamic scientific tradition. In addition to their scientific lives, it is seen that the scholars belonging to these families also performed high-level duties in the legal and administrative fields such as imām-khatīb of al-Masjid al-Aqsā, sheikh of the al-Madrasa al-Salāhiyya, and the post of qadi al-qudat. In this study, information will be given about the scientific life of Jerusalem in the Mamluk period in centered on the ʿulamāʾ families.
