Memlükler Dönemi İlim Geleneği (13.-14. Yüzyıllar)
Memlükler Döneminin Kayıp Bir Siması: İbnü’l-Bârizî (ö. 738/1338) ve Nesih Meselesine Yaklaşımının Klasik Ulûmü’l-Kur’ân Geleneği Perspektifinden Değerlendirilmesi
Ömer DinçMemlükler, İslâm medeniyetinin kültürel hafızasını zenginleştirenler devletler arasında yerini almıştır. Özellikle ilmî çalışmaların yoğunlaştığı bu evrede, geçmişin birikimini sonraki nesillere taşıyan ancak ismi çok fazla anılmayan şahısların var olduğu da bir gerçektir. Bu bağlamda ulûmü’l-Kur’ân geleneğinin akışını takip eden ve bilhassa nesih meselesini kendisinden önceki birikimi esas alan İbnü’l-Bârizî’yi (ö. 738/1338) dikkate almamız gerekir. Memlükler döneminde yaşamış, birçok meşhur âlime ders vermiş ve geride onlarca eser bırakmış İbnü’lBârizî, erken dönem nesih telakkisinin klasik dönemdeki son savunucusu olarak karşımızda durmaktadır. Nitekim kendisinden önce 4./10. asırdan itibaren nesih meselesine yönelik belirginleşen tavırlara ve özellikle mensuh âyetlerin sayısına sınırlı yaklaşanlara karşı durduğu anlaşılmaktadır. Öyle ki İbnü’l-Bârizî, nesih meselesinde ilk dönemden itibaren aktarılan rivayetleri doğrudan kabul ederek neshin çerçevesini geniş tutmakta, mensuh âyet sayısını sınırlandırmamakta ve nesihle bağlantılı olabilecek kavramları nesih kategorisinde değerlendirmektedir. Neshin teorik boyutu hakkında ilk dönem ile sonrakiler arasında mukayese yapabilen İbnü’l-Bârizî’nin, geleneksel nesih telakkisini daha fazla önemsemiş görünmektedir. Bu tebliğde İbnü’l-Bârizî’nin, nâsih-mensuh meselesine olan yaklaşımı hem kendinden önceki hem de kendisinden sonraki yaklaşımlarla mukayese edilecek ve nesih edebiyatındaki konumu tayin edilecektir.
A Lost Person of the Mamluk Period: Ibn al-Bārizī (d. 738/1338) and Evaluation of His Approach to the Issue of Naskh from the Perspective of the Classical ʿUlūm al-Qurʾān Tradition
Ömer DinçThe Mamluks, took their place among the states that enriched the cultural memory of Islamic civilization. It is also a fact that there are people who carry the accumulation of the past to the next generations, but whose names are not mentioned much, especially in this phase where scientific studies are intensified. In this context, we need to consider Ibn al-Bārizī (d. 738/1338), who follows the flow of the ʿulūm al-Qurʾān tradition and takes the issue of naskh as the basis of his previous knowledge Ibn al-Bārizî, who lived during the Mamluk period, taught many famous scholars and left dozens of works behind, stands before us as the last defender of the early period naskh concept in the classical period. As a matter of fact, before him, from the fourth century AH, it is understood that he stood against the attitudes towards the issue of naskh and especially those who approached the number of mansūkh verses to a limited extent. So much so that Ibn al-Bārizī directly accepts the narrations transferred from the first period on the issue of naskh, extends the framework of naskh, does not limit the number of mansūkh verses, and evaluates the concepts that may be related to naskh in the category of naskh. It seems that Ibn al-Bārizi, who was able to compare the theoretical dimension of naskh between the first period and the later ones, gave more importance to the traditional concept of naskh. In this paper, Ibn al-Bārizī’s approach to the issue of nāskh-mansūkh will be compared with the approaches both before and after him and his position in the naskh literature will be determined.
