Memlükler Dönemi İlim Geleneği – II
Demîrî’nin Hayâtü’l-hayevân’ında Tabiplere Yapılan Referanslar
Ahmet GöksuMemlükler dönemi din ve kültür hayatının önde gelen isimlerinden biri olan Kemâleddin ed-Demîrî’nin (ö. 808/1405) yazmış olduğu Hayâtü’l-hayevân adlı eser her ne kadar zoolojik-zoografik bir başlığa sahip olsa da Câhiz’in (ö. 255/869) Kitâbü’l-Hayevân’ına benzer biçimde çeşitli içerikler barındıran muhâdarât türünden bir eserdir. Demîrî alfabetik sıra düzeninde ele aldığı hayvanların her birine ait sırayla filoloji, literatür, hadis, fıkıh, atasözü, havâs ve rüya tabirleri ile ilgili bilgiler aktarır. Canlılara ait (insan-hayvan) zooloji, tıp ve eczaya dair bilgiler ağırlıklı olarak maddelerin havâs alt başlığı altında verilmektedir. Bu kısımda Demîrî birçok tabip üzerine referanslarda bulunur. Bu referanslara bakıldığında Ebû Bekir er-Râzî (ö. 313/925), Zühr b. Abdülmelik b. Muhammed (ö. 525/1131) ve Ubeydullah b. Cibrâîl el-Buhtîşûʿ (ö. 450/1058’den sonra) isimleri öne çıkmaktadır. Bu metinde bahsi geçen tıbbi referanslar incelenecek, Demîrî’nin bu kaynaklarla kurduğu ilişki anlaşılmaya çalışılacaktır.
The References to Physicians in Al-damīrī’s Ḥayāt Al-ḥayāwān
Ahmet GöksuAlthough it has a zoological-zoographic title, Hayāt al-Ḥayawān by al-Kamāl al-Dīn ad-Damīrī (d. 808/1405), a prominent figure in the religious and cultural life of the Mamluk period, is a work of the muhādarāt genre that contains various contents similar to al-Jāḥiz’s Kitāb al-Ḥayawān (d. 255/869). Damīrī provides information on the philology, literature, hadīth, fiqh, proverbs, hawās, and dream interpretations of each of the animals in alphabetical order. The zoological, medical, and pharmaceutical knowledge on living creatures (human and non-human animal) is mainly given under the hawās subheading of the articles. In this section, Damīrī makes references to many physicians. The names of Abū Bakr al-Rāzī (d. 313/925), Zuhr ibn ʿAbd al-Malik Ibn Muhammad (d. 525/1131), and ʿUbayd Allāh ibn Jibrāʾīl Bakhtīshūʿ (d. after 450/1058) stand out among these references. This paper will analyze these medical references and try to understand Damīrī’s relationship with these sources.
