BÖLÜM


DOI :10.26650/B/AA14AA25.2022.009.17   IUP :10.26650/B/AA14AA25.2022.009.17    Tam Metin (PDF)

Şeyh Galip Divanı’nda Musiki

Sevda Özden

Mevlevi kültürü içinde doğmuş, büyümüş ve kendisi de şeyh makamına kadar yükselmiş bir Mevlevi olan Şeyh Galip, Mevlevilikte oldukça önemli bir yere sahip olan musikiye verilen değeri şiirlerine yansıtmıştır. Bu çalışmada, şairin musikiyi ele alış biçimini görmek amacıyla Divan’ı taranmış; Divan’daki musiki ile ilgili tüm unsur ve mefhumlar incelenmiş ve bunların tertip edildiği diğer kelime ve kelime gruplarıyla ilişkisi tahlil edilmiştir. Türk musikisinin en parlak dönemine şahit olan şair, Divan’ında musiki makamlarına, usullerine, aletlerine, icracılarına, terimlerine ve deyimlerine yer vermiştir. Musikiye ait terimleri kullandığı beyitlerde tevriye başta olmak üzere teşbih, tenasüp, iham, kinaye, istiare gibi edebi sanatlarla hayalleri zenginleştirmiştir. Mevlevi disiplininin temelinde yer alan musiki, tasavvuf terimleriyle birlikte divanda en yoğun biçimde kullanılan başlıklardan biri olmuştur. Tasavvufi terimlerin somutlaştırılmasında musiki ve musikiye ait kavramlara başvurulmuş; özellikle tasavvufi makamlar musiki makamlarına teşbih edilmiştir. Musiki aletleri ise şekil, malzeme ve aksamları ile benzetmelere tabi tutulmuştur. Divan’ında on bir şarkı bulunan şair; musiki ile ilgili yek-ahenk bir gazel, “ney” redifli beş gazel, “tanbur” redifli iki gazel kaleme almıştır. Divan’da bahsi en çok geçen çalgı aleti -Mevlevilikte de çok önemli bir yere sahip olan- “ney”i, ikinci sırada “tanbur” takip eder.


Anahtar Kelimeler: MevlevilikMusikiŞeyh GalipDivan
DOI :10.26650/B/AA14AA25.2022.009.17   IUP :10.26650/B/AA14AA25.2022.009.17    Tam Metin (PDF)

Music in Sheikh Ghalib’s Diwan

Sevda Özden

Sheikh Ghalib, a Mawlawi, who was born into and raised surrounded by the Mawlawi culture and who himself ascended to the rank of sheikh, reflected the value of music in his poems. Music is one of the most important aspects of the Mawlawi Order and in this study we examined Sheikh Ghalib’s Diwan in order to evaluate the poet’s approach to music. All the elements and concepts related to music were examined and their relation with other words and word groups was analyzed. The poet, who witnessed the golden age of Turkish music, included musical maqams, methods, instruments, performers, terms, and idioms in his Diwan. He enriched imagination with literary notions such as metaphor, reinvention, inspiration, trope, and especially “tevriye” in couplets where he used terms belonging to music. Music, which is the basis of the Mawlawi Order, is one of the areas where the poet uses Sufi terms most intensely. Some musical concepts were used while concretizing the mystical terms; in particular, the Sufi makams were likened to the musical makams. Musical instruments, on the other hand, were compared in relation to their shapes, materials, and parts. The poet, who has eleven songs in his Diwan, wrote one harmonious ghazal about music, five ghazals with “ney” redif and two ghazals with “tambour” redif. The “ney”, which has a very important place with regards to the Mawlawi Order, is further followed by the “tambour”.


Anahtar Kelimeler: Mawlawi OrderMusicSheikh GhalibDiwan

Referanslar

  • Akdemir, A. (2007). Divan şiirinde “cünûn” ve “mecnûn” kavramları ile bu kavramların Fehîm-i Kadîm Divanı’ndaki kullanımı. Bilig, Bahar (41), 23-43. google scholar
  • Behar, C. (2015). Musikiden müziğe Osmanlı Türk müziği. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
  • Bozkurt, N. (1994). Davul. TDV İslam Ansiklopedisi. C.9, 53-55. google scholar
  • Cançelik, A. (2015). Şeyh Galip Divan’ındaki bazı musiki terimlerin dinî- tasavvufî anlam açılımları. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (2), 67-77. google scholar
  • Gürer, A. (1993). Şeyh Gâlib Divanı (inceleme-metin). (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
  • Hatipoğlu, E. (2018). Muhayyer-sünbüle makamı. Rast Müzikoloji Dergisi, 6(2), 1874-1889. google scholar
  • Kösec Ahmed Dede. (2008). Et-Tuhfetu’l-behiyye fi’t-tarikati’l Mevleviyye Tercümesi- Mevlevilik Adâbı, Anekdotlar. (A. Üremiş, Haz.). Trabzon: Serander Yayınları. google scholar
  • Küçükebe, H. D. (2016).Türk kültüründe çalgıların ortaya çıkışı ile ilgili efsaneler, EÜ Devlet Türk Musikisi Konservatuarı Dergisi, (9), 51-62. google scholar
  • Müstakimzade Süleyman Sadeddin. (2019). Şerh-i İbârât- Mevlevilik, Musiki ve Semâ (İnceleme- Tenkitli Metin), (E. Karagöz, Haz.) İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. google scholar
  • Neşâtî Ahmet Dede.(2019). Divan, (Mahmut Kaplan, Haz.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. google scholar
  • Özkan, İ. H. (2007). Nevâ. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 33, 27-28. google scholar
  • Özkan, İ. H. (2012). Uşşâk. TDV İslam Ansiklopedisi. C.42, 231-232. google scholar
  • Özkan, İ. H. (2013). Yegâh. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 43, 387-388. google scholar
  • Özkan, İ.H. (2013). Zencîr. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 44, 255-256. google scholar
  • Sultan Veled. (2011). Rebâbnâme, (H. Eroğlu Çev., İsmail Koçak Ed. ve Haz.). İstanbul: Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları. google scholar
  • Şeyh Gâlib.(1994). Divan, (M. Kalkışım, Haz.). Ankara: Akçağ Yayınları. google scholar
  • Tanrıkorur, C. (2011). Osmanlı dönemi Türk musikisi. İstanbul: Dergâh Yayınları. google scholar
  • Türkel Oter, S., Yıldırım, A. (2010). Şeyh Gâlib’in bestelenmiş şiirlerinde usûl-vezin ilişkisi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (27), 211-227. google scholar
  • https://www.haberler.com/osmanli-da-can-simidiydi-simdi-lamba-oldu-4275700-haberi. google scholar
  • https://www.mentalfloss.com/article/69639/do-all-houseflies-hum-key. google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.