Tıp Bilişimi

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/B/ET07.2021.003.14   IUP :10.26650/B/ET07.2021.003.14    Tam Metin (PDF)

Tıbbı Sistemlerin Modellenmesi

Zerrin Ayvaz Reis, Nilgün Bozbuğa

Bilişim teknolojilerinin sağlık bilimlerinde kullanımı her geçen gün artmaktadır. Tıpta sağlık kayıtlarının dijitalleşmesi ve giyilebilir teknolojiler yoluyla kişilerin sağlık verilerinin anlık olarak izlenebilmesi, sağlığı koruma sürecinden, önleyici sağlık hizmetlerinin gelişmesine kadar sağlığın korunması kapsamında bütünsel çözümler kullanılmaktadır. Sağlıkta dijitalleşme süreci tek yönlü olmayıp, yeni teknolojilerle, otomasyonla daha verimli kılınabilmekte ve hizmetlerindeki dijital teknoloji deneyimi iyileştirilebilmektedir. Tıp bilişiminin sağlık kuruluşları ve genel sağlık sistemi içinde sistem modellemesi ile sağlık alanında sonuçları ağır olabilecek risklere ve etik sorunlara yol açmaksızın hasta güvenliğinin sağlanması gerekmektedir. Dünyada ve ülkemizde sağlık bilişimi alanında mevcut sistemler ve uygulamalar genel bir bakış açısı ile incelenerek, örnek vaka çalışması yapılmıştır. Yapılan çalışmada, bilişim teknolojilerinden yararlanılarak gerçekleştirilmesi planlanan Sağlık Profili Sistemi (SPS) otomasyonu oluşturmak amacıyla, kurgulanan sistemin ve bileşenlerinin yer aldığı vakanın modellenmesi amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında yazılım sistemlerinin geliştirilmesinde başlangıçtan itibaren kullanılan modelleme tekniklerinden ve bu çalışmada kullanılacak bilişim teknolojisi araçlardan bahsedilmiştir. Vaka çalışmasına konu olan modelleme SPS’nin alt sistemi olan Hasta Takip-Müdahale Sistemi için planlanmıştır. Modelleme esnasında otomasyon sistemine dahil edilmesi gereken bilişim teknolojisi araçları olarak giyilebilir (akıllı) teknolojik cihazlar, sisteme özel bir karar destek sistemi ve teletıp uygulaması kullanılması düşünülmüştür. Otomasyon sisteminin analiz ve tasarım aşamalarında nesneye yönelik yazılım geliştirmek için kullanılan UML metodolojisinden yararlanılmıştır. Otomasyon sistemini modellemek için Violet 2.1.0 CASE aracı kullanılmıştır. Sistemin genel ve detay modellenmesi use case (kullanım durumu) diyagramları ile gerçekleştirilmiş ve çalışmada sunulmuştur.


Anahtar Kelimeler: Yönetim bilişim sistemleri, yazılım mühendisliği, sağlık yazılım projeleri yönetimi, yazılım modelleme, UML, Violet
DOI :10.26650/B/ET07.2021.003.14   IUP :10.26650/B/ET07.2021.003.14    Tam Metin (PDF)

Medical Systems’ Modelling

Zerrin Ayvaz Reis, Nilgün Bozbuğa

The use of information technologies in health sciences is increasing day by day. In medicine, integrated solutions are used to monitor the health data instantly through the digitalization of health records and wearable technologies and to protect health from the health protection process to the development of preventive health services. The digitalization process in health care is not one-sided; it can be made more efficient with new technologies and automation and the digital technology experience in its services can also be improved. With the system modeling of medical informatics in health institutions and the general health system, it is necessary to ensure patient safety without causing risks and ethical problems in the field of health. A case study was conducted by examining the existing systems and applications in the field of health informatics in the world and in our country from a general perspective. The study aims to model the case in which the system and its components are located to create the health profile system (HPS) automation that is planned to be realized by using information technologies. This study also mentions the modeling techniques used in the development of software systems from the beginning along with information technology tools to be used. The modeling subject to the case study is planned for the patient followup-intervention system, which is a subsystem of HPS. Wearable (smart) technological devices, a system-specific decision support system, and tele-medicine application were considered as information technology tools that should be included in the automation system during modeling. The Unified Modeling Language methodology, which is used to develop object-oriented software, was used in the analysis and design stages of the automation system. Violet 2.1.0 CASE tool was used to model the automation system. The general and detailed modeling of the system was conducted with use case diagrams and presented in the study.


Anahtar Kelimeler: Management information systems, software engineering, health software projects management, software modeling, UML, Violet

Referanslar

  • Ataman, G. (2009). İşletme Yönetimi Temel Kavramlar ve Yeni Yaklaşımlar, İstanbul, Türkmen Kitabevi, Sayfa: 131, ISBN: 9756812402 google scholar
  • Ayvaz, Z.(1999). Nesneye yönelik bilgisayar destekli bir tasarım paketinin geliştirilmesi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul. google scholar
  • Basili, C. L. (2003). Iterative and Incremental Development: A Brief History. IEEE Computer . Benington, H. D. (1983). Production of Large Computer Programs. “. IEEE Annals of the History of Computing (IEEE Educational Activities Department) , 5 (4), 350-361. google scholar
  • Biological Resource Centres. (2001). Underpinning the future of life sciences and biotechnology. OECD. google scholar
  • Blaha, M., Premerlani, W. (1998). Object-Oriented Modeling and Design for Database Applications, Prentice Hall, pages:484, ISBN: 0-13-123829-9 google scholar
  • Boehm, B. (1986). A Spiral Model of Software Development and Enhancement. ACM SIGSOFT Software Engineering Notes , 11 (4). google scholar
  • Bozbuğa N. (2019). Mantık ve Tıpta İnovasyon. IX. Mantık Çalıştayı Kitabı. Kamer V. (ed). İstanbul: Mantık Derneği Yayınları, 125-137. google scholar
  • Cano P., Klitz W., Mack S.J., Maiers M., Marsh G.E.S., Noreen H., Fernandez-Vina M. (2007). Common and well documented HLA alleles: Report of the ad-hoc Committee of the American Society for Histocompati-bility and Immunogenetics. Hum Immunol, 68(5), 392-417. google scholar
  • Christiansen F.T., Tait B.D. (2012). Immunogenetics: Methods and Applications in Clinical Practice, Newyork Humana Press, pp. 687-689. google scholar
  • Contrast. (2017, April 22). An Individually Adaptable, BNCI-based, Remote Controlled Cognitive Enhancement Training for Successful Rehabilitation After Stroke Including Home Support and Monitoring. https://cordis. europa.eu/project/rcn/100792_en.html google scholar
  • Durna, Z. (2012). Kronik Hastalıklar ve Bakım. Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul, Sayfa: 573, ISBN: 9789754209099. google scholar
  • Fowler, M., Scott, K. (1997). UML Distilled Applying The Standard Object Modelling Language, Addison Wesley, ISBN: 978-0-201-32563-8 google scholar
  • Fowler, M. (2003). UML Distilled (Third Edition) Addison Wesley, ISBN: 978-0-321-19368-1 google scholar
  • Gökşen, Y., Aşan, H. Damar, M. (2015). İşgücü Planlamasında Bir Karar Destek Sistemi Uygulaması, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 53-66, Doi:10.16953/deusbed.97796, http://dergipark. org.tr/tr/pub/deusosbil/issue/4639/63179 google scholar
  • Halfter K, Mayer, B. (2017). Bringing 3D tumor models to the clinic - predictive value for personalized medi-cine. Biotechnology Journal 12(2): 1-7. https://doi.org/10.1002/biot.201600295 google scholar
  • Help4Mood. (2019, August 1). A Computational Distributed System to Support the Treatment of Patients With Major Depression. https://cordis.europa.eu/project/rcn/97478_en.html google scholar
  • Henderson-Sellers, B., Edwards, J.M. (1990). Object-Oriented Systems Life Cycle, Communications of the ACM, Vol 33, No 9, Erişim: https://dl.acm.org/doi/pdf/10.1145/83880.84529, Erişim tarihi: 30.04.2020 google scholar
  • Institute of Medicine. (2011). Medical devices and the public’s health: the FDA’s 510(k) clearance process at 35 years. National Academies Press; 2011. In: http://www.iom.edu/Reports/2011/Medical-Devi-ces-and-the-Publics-Health-the-FDA-510k-Clearance-Process-at-35-Years.aspx google scholar
  • International Declaration on Human Genetic Data. (2003). UNESCO. http://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ ID=17720&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html google scholar
  • Isabel Products. (n.d.). https://www.isabelhealthcare.com/products google scholar
  • Jacobson, I., Christerson, M., Jonsson, P., Övergaard, G. (1995). Object-Oriented Software Engineering A Use Case Driven Approach (Revised printing), Addison-Wesley, Pages: 528, ISBN: 0-201-54435-0 google scholar
  • Kalıpsız O. (1992). Bilgisayar Yazılım Mühendisliği, İstanbul, İ.Ü. Basımevi ve Film Merkezi, Sayfa: 289, ISBN: 975-6797-57-6 google scholar
  • Kalıpsız O., Buharalı O. A., Biricik G. (2012). Bilgisayar Bilimlerinde Sistem Analizi ve Tasarımı. Papatya Yayıncılık, İstanbul, ISBN: 9789756797686 google scholar
  • Kendall, K. E., Kendall, J.E. (2010). Systems analysis and design (8th edition), Prentice-Hall, ISBN: 978-013-608916-2 google scholar
  • Koçer, H.G. (2007). XP ve Uml’nin Yazılım Geliştirme Sürecine Etkileri, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya google scholar
  • Kramer, M.H., Bauer, W., Dicker, D., Durusu-Tanriover, M., Ferreira, F., Rigby, S.P., Roux, X., Schumm-Dra-eger, P.M., Weidanz, F., & van Hulsteijn, J.H.; on behalf of the Working Group on Professional Issues, European Federation of Internal Medicine (EFIM) (2014). The Changing Face of Internal Medicine: Patient Centred Care. European Journal of Internal Medicine, 25(2):125-127. google scholar
  • Koç, E., Şengül, Y.A., Özkaya, A.U., Gökçe, B. (2012). Klinik Karar Destek Sistemleri Kullanımına Yönelik Bir Araştırma: Acıbadem Hastanesi Örneği, IX. Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi, 15-17 Kasım 2012, Antalya, 64-74. google scholar
  • Koç, F. (2010). Türkiye’de e-Devlet uygulamaları Sağlık Bakanlığı Örneği. 2010. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Malatya. google scholar
  • Lamb, D.A. (1988). Software Engineering, Planning for Change, Prentice Hall, ISBN: 0138229821 google scholar
  • Liddell, H.G., Scott, R. (1940). A Greek-English Lexicon, Perseus Digital Library, Sayfa: 1819 google scholar
  • Musen M.A., Shahar Y., Shortliffe E.H. (2006) Clinical Decision-Support Systems. In: Shortliffe E.H., Cimino J.J. (eds) Biomedical Informatics. Health Informatics. Springer, New York, NY. https://doi.org/10.1007/0-387-36278-9_20 google scholar
  • Mutlu, M. E. (1989, Şubat 09). Karar Destek Sistemleri ve Öğrenci İşlerinde Bir Uygulama. Karar Destek Sistemleri ve Öğrenci İşlerinde Bir Uygulama. Eskişehir, Eskişehir, Türkiye: Anadolu üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü . google scholar
  • Ömürbek, N., Altın, F. (2009). Sağlık bilişim sistemlerinin uygulanmasına ilişkin bir araştırma: İzmir örneği, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1):211-32. google scholar
  • Özata, M., Aslan, Ş. (2004). Klinik Karar Destek Sistemleri ve Örnek Uygulamalar, Kocatepe Tıp Dergisi, Cilt 5 No: 2, 11-17 google scholar
  • Pressman, R.S. (2010). Software Engineering A ;Practitioner’s Approach (7th edition), Mc Graw Hill series in computer science, Sayfa: 895, ISBN: 9780073375977 google scholar
  • Public and Professional Policy Committee European Society of Human Genetics. (2003). Data Storage and DNA Banking for Biomedical Research: Technical, Social and Ethical Issues. European Journal of Human Genetics 11:906-908. google scholar
  • Sarıdoğan, M.E. (2004). Yazılım Mühendisliği, İstanbul, Papatya Yayıncılık, Sayfa: 131, ISBN: 975-6797-57-6 google scholar
  • Shortliffe EH, Cimino J. (2007). Biomedical informatics: Computer Applications in Health Care and Biome-dicine. google scholar
  • Sommerville, I. (2004). Software Engineering, Pearson/Addison-Wesley, Sayfa: 759, ISBN: 9780321210265 google scholar
  • Şeker, S.E. (2014). Yazılım Geliştirme Hayat Döngüsü (Software Development Life Cycle). YBS Ansiklopedi, Cilt 1, Sayı 2, 2-5, http://ybsansiklopedi.com/wp-content/uploads/2014/10/1ygyd.pdf google scholar
  • Şeker, S. E. (2015). Yazılım Geliştirme Hayat Döngüsü (Software Development Life Cycle). YBS Ansiklopedi, Cilt 2, Sayı 3, 18-29, http://ybsansiklopedi.com/wp-content/uploads/2015/08/Yazılım-Geliştirme-Modelle-ri-Yazılım-Yaşam-DöngüsüSDLCYBS.pdf google scholar
  • Takeda H, Matsumura Y, Nakajima K et al: (2003).Health care quality management by means of an incident report system and an electronic patient record system. International Journal of Medical Informatics, Vol 69, Issue 2-3, 285-293 google scholar
  • Türkiye Sağlık Bilgi Sistemi Eylem Planı. (2004, Ocak). https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/biyoista-tistik(16).pdf google scholar
  • van Waalen S. (2014). The epistemology of clinical decision-making. Master Thesis Philosophy of Science, Technology and Society, University of Twente. google scholar
  • Violet. (2002, 12 16). Home. (V. i. editor, Prodüktör) 03 15, 2020 tarihinde Violet is a UML editor: http://alexdp. free.fr/violetumleditor/page.php adresinden alındı google scholar
  • WHO. (2016). New horizons for health through mobile Technologies. Global Observatory for eHealth series-Vo-lume 3 mHealth. www.who.int/goe/publications/ehealth_ series_vol3/en/ google scholar
  • Yıldırım, J. Çevirgen, G. A. (2019). Kronik hastalıkların yönetiminde kullanılan bilişim tabanlı uygulamalar, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi (CBU-SBED), 6(1): 65-73 google scholar
  • Yıldırım Ö. (2000). Kalp Hastalıklarının Teşhisinde Kullanılan Bir Uzman Sistem Uygulaması. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.