EVLİYA ÇELEBİ’YE GÖRE II. VİYANA MUHASARASINDA KIRIM HANI’NIN YANLIŞ TUTUMUNUN SEBEPLERİ
Evliya Çelebi’nin Viyana’ya ziyaretinin gerçekliği üzerinden kuşku bulutlarının dağılmasının ardından onun 1683 yılındaki muhasaradan haberdar olduğu konusunun da vuzuha kavuştuğuna dair çalışmalar yapıldı. Fakat muhasaradaki Kırım hanının tutumunun nedenleri üzerinde fazlaca durulmamıştır. Kırım Hanı Tatar Murad Giray’ın ve daha önce göreve gelen hanlara karşı özellikle serdâr-ı ekrem olarak ordunun başında sefere gelen vezir ve sadrazamların hakaretleri, kötü tutum ve davranışlarının doğru tahlili gerekmektedir. Bunun yanı sıra Kırım hanının, kendisi gibi diğer güçlü devletlere vassallık görevi yapan Leh krallarıyla olan ilişkilerinin de muhasaradaki tutumlarını etkilediği göz ardı edilemez. Evliya Çelebi Seyahatnâme’si bu konuda geniş malzeme ihtiva etmektedir. Döneme damgasını vuran Viyana’nın fethi konusunda neler yapılması gerektiği Seyahatnâme’nin Viyana bölümünün anlatıldığı kısımda ele alınır. Evliya Çelebi’nin, Vezir Kara Mehmed Paşa ile yaptığı ziyarette fethi kolaylaştıracak bazı gözlemler yapması ve bunu da dönüşünde Köprülü Kara Mustafa Paşa’ya uzun uzadıya aktarması eserin en renkli bölümlerindendir.
THE REASONS OF THE CRIMEA KHAN’S WRONG WAY OF BEHAVING IN SECOND VIENNA SIEGE ACCORDING TO EVLIYA ÇELEBI
Following to become definite for realization of Vienna visit of Evliya Çelebi, the studies of clearing up his knowing about 2nd Vienna Siege in 1683 have been made. But it was not greatly emphasized what the reasons of the Crimea Khan’s wrong way of behaving in this Siege were. It is necessary to analyze truely the insults and wrong behaviours of the Crimea Khan Tatar Murad Giray and viziers and grand viziers who participated in military expeditions as commander-in-chief against the preceding khans. In addition, the fact that the Crimea Khan’s relationships with Polish kings who worked as vassals to other powerful governments affected Khan’s ways of behaving in Siege can not be undervalued. Evliya Çelebi’s Seyahatnâme (travel book) includes wide information about this topic. What must be made for the conquering of Vienna on which left its mark on the period of time (17. th century) was considered in Seyahatnâme’s Vienna part. The observations of Evliya Çelebi in his visit Vienna with Vizier Kara Mehmed Paşa for trying to find ways to facilitate the conquest and conveying information in great detail about these observations to Köprülü Kara Mustafa Pasha by Evliya Çelebi in his return are in the most interesting parts of Seyahatnâme
