Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/iuturkiyat.786021   IUP :10.26650/iuturkiyat.786021    Tam Metin (PDF)

Kırım Tatar Türkçesinde Eski Türkçe ile Ortaklaşan Hayvan Adları Üzerine

Selin Bayrak

Dillerin temel söz varlıklarını; organ adları, akrabalık adları gibi söz grupları oluştururken, bitki adları, hayvan adları gibi söz grupları da toplumların kültürlerini gözler önüne seren söz gruplarındandır. Özellikle yıllarca konar göçer yaşamış bir millet olan Türklerde hayvan adları geniş bir yer tutmaktadır. Türkler hayatları boyunca hayvanlarla iç içe yaşamış; onların etinden, sütünden beslenme ihtiyacını gidermiş, onları ulaşım ihtiyaçlarını gidermede kullanmış, gerektiği zaman derilerinden de faydalanarak hayatlarında vazgeçilmez bir hale getirmiştir. Çalışmada Kırım Tatar Türkçesindeki hayvan adları üzerine bir değerlendirme yapılmıştır. Değerlendirmenin etimolojik kısmı Clauson’un “An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish” adlı sözlüğünden hareketle yapılmıştır. Bu doğrultuda Kırım Tatar Türkçesinde yer alan hayvan adlarının bir kısmı –ses değişimleri olsa da-, Eski Türkçeden günümüze intikal etmiştir. Eski Türkçeden günümüze aktarılan bu hayvan adlarının varlığı, Kırım Tatar Türkçesinin ne denli eskicil özellikler barındırdığını göstermekle birlikte kelime hazinesi hakkında da fikir vermektedir.

DOI :10.26650/iuturkiyat.786021   IUP :10.26650/iuturkiyat.786021    Tam Metin (PDF)

On Mutual Animal Names Between Crimean Tatar Turkish and Old Turkic

Selin Bayrak

Basic vocabularies consist of some word groups like organ names, and relative names in any language. Word groups like plant names and animal names reflect cultures of societies. Animal names have a wide coverage especially for Turkic people who lived a nomadic life for centuries. Animals were so essential that Turkic people lived with animals throughout their lives, fed on the milk and meat of animals, met their transportation needs, and benefitted from animals’ leather. In this paper, animal names of Crimean Tatar Turkish were analysed. The etymological section of the work was written using “An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish” published by Clauson in 1972. In spite of sound changes, some part of the animal names in Crimean Tatar Turkish are still being used since the Old Turkic period. Animal words, which showed up in the Old Turkic period and are used today, show us how Crimean Tatar words have old characteristics. It also gives an idea about Crimean Tatar vocabulary.


GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


Since the beginning of the humanity, people have needed to understand their environment and started to give names to objects. During the process of giving names to objects, societies have reflected from the viewpoint of the objects, actions and life they have created in their own cultures. So, there are some word groups that help us to identify cultures. One of these word groups is animal names. Analysing animal names gives us an opportunity to understand how certain societies have a viewpoint about animals.

Animal names are essential in the language of Turkic people who have lived nomadic lives for centuries. Turkic people have taken advantage of animals from various aspects in order to meet their needs. Animal names were often given place in Crimean Tatar texts. In Crimean Tatar Turkish, animal names were derived in various ways: borrowings from neighbouring languages and modern dialects, originally derived animal names, and borrowings from Old Turkic.

In this paper, Crimean Tatar animal names that are borrowed from Old Turkic were identified using "An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish" published by Clauson. Although some sound changes have occurred, some part of the animal names are still being used since the Old Turkic period. The situation shows us how Crimean Tatar Turkish has old characteristics. In addition to this, animal names vary depending on gender and age and some animals have a couple of names in Crimean Tatar Turkish. These variations are an indication of a rich vocabulary.


PDF Görünüm

Referanslar

  • Ağca, Ferruh. Uygur Harfli Oğuz Kağan Destanı (Metin-Aktarma-Notlar-Dizin-Tıpkıbasım). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Dil Araştırmaları Dizisi No: 16, Ankara, 2019. google scholar
  • Arat, Reşit Rahmeti. Eski Türk Şiiri. (3.baskı), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1991. google scholar
  • Arat, Reşit Rahmeti. Kutadgu Bilig. (2. baskı), Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2008. google scholar
  • Atalay, Besim. Divanü Lügat-it-Türk Tercümesi (I-IV). Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1985. google scholar
  • Ayazlı, Özlem. Altun Yaruk Sudur VI. Kitap (Karşılaştırmalı Metin Yayını). Türk Dil Kurumu: 1051, Ankara, 2012. google scholar
  • Aydın, Erhan. Uygur Kağanlığı Yazıtları. Kömen Yayınları, Konya, 2011. google scholar
  • Bakırcı, Nedim. Kırım Tatar Masalları. Kömen yayınları, Konya, 2010. google scholar
  • Barutçu, Sema. Uygurca Sadāprarudita ve Dharmodgata Bodhisattva Hikâyesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1987. google scholar
  • Caferoğlu, Ahmet. Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, İstanbul, 1968. google scholar
  • Can, Feray. VIII- XIII. Yüzyıllar Arası Türkçe Eserlerde Hayvan Adları. (danışman: Doç. Dr. Abdullah Kök), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015. google scholar
  • Clauson, Gerard. An Etymological Dictionary of Pre- Thirteenth- Century Turkish. Oxford, 1972. google scholar
  • Çetin, Engin. Altun Yaruk Yedinci Kitap (Berlin Bilimler Akademisindeki Metin Parçaları Karşılaştırmalı Metin, Çeviri, Açıklamalar, Dizin). Karahan Kitabevi, Adana, 2012. google scholar
  • Doğan, Levent. Türk Kültüründe Hayvanlar ve Hayvan İsimleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Güz/2 2002 S.12/2, s.615-659, 2002. google scholar
  • Efe, Kürşat. Tarihî Türk Lehçelerinde Hayvan İsimler. (danışman: Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2004. google scholar
  • Efe, Kürşat. Türkiye Türkçesi Ağızlarında Bitki ve Hayvan İsimleri. (danışman: Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012. google scholar
  • Ergene, Oğuz. Türkiye Türkçesi Ağızlarında Hayvan Adlandırmalarına İlişkin Belirleyiciler. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/12 Fall 2014. google scholar
  • Gabain, A. Von. Eski Türkçenin Grameri. (çev. M. Akalın), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2007. google scholar
  • Hazai, G., Zieme, P. Fragmente der Uigurischen Version des“Jin’gangjing mit den Gāthās des Meister Fu. Nebst einem Anhang von T. Inokucki, Berlin: (Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin.Zentralinstitut für Alte Geschichte und Archäologie. Schriften zur Geschichte und Kultur des Alten Orients. 3, Berliner Turfantexte; I), 1971. google scholar
  • Kakuk, Zsuzsa. Kırım Tatar Şarkıları. TDK yay:564, Ankara, 1993. google scholar
  • Kaya, Ceval. Uygurca Altun Yaruk (Giriş, Metin ve Dizin). Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994. google scholar
  • Koçoğlu, Vildan. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish (EDPT)’in Söz Dizini. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, C. VI, S.1, s. 111-149, İzmir, 2006. google scholar
  • Kök, Abdullah. Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2004. google scholar
  • Muzafarov, Refik- Muzafarov, Nüzhet. Kırım-Tatar Türkçesi- Türkiye Türkçesi- Rusça Sözlük. (çev. Nariman Seyityahya (Seytyagyayev), TDK yayınları, Ankara, 2018. google scholar
  • Orkun, Hüseyin Namık. Eski Türk Yazıtları. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011. google scholar
  • Tekin, Şinasi. Maitrisimit nom bitig, die uigurische Übersetzung eines Werkes der buddhistischen Vaibhasika-Schule, I. Teil: Transliteration,Übersetzung, Anmerkungen; II. Teil: Analytischer und rückläufiger Index. Berlin: Akademie Verlag (Berliner Turfantexte; IX), 1980/2. google scholar
  • Tekin, Talat. Orhon Yazıtları. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2010. google scholar
  • Tekin, Talat. Irk Bitig. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2013. google scholar
  • Tezcan, Semih. Das Uigurische Ìnsadi-Sūtra. Berlin: (Deutsche Akademie der DDR. Zentralinstitut für Alte Geschichte und Archäologie. Schriften zur Geschichte und Kultur des Alten Orients. 6, Berliner Turfantexte; 3), 1974. google scholar
  • Tokyürek, Hacer. Eski Uygurcada Hayvan Adları ve Bunların Kullanım Alanları. TÜBAR, XXXIII, 221-281, 2013. google scholar
  • Vilkens, Jens. Das Buch von der Sündentilgung Teil 2, Edition des alttürkisch-buddhistischen Kšanti Kılguluk Nom Bitig, Berlin: Akademie-Verlag, (Berliner Turfantexte; XXV), 2007. google scholar
  • Zieme, Peter. Manichaisch-Türkische texte. Berlin: Akademie-Verlag, (Schriften zur Geschichte und Kultur des Alten Orients. BerlinerTurfantexte; V), 1975. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Bayrak, S. (2020). Kırım Tatar Türkçesinde Eski Türkçe ile Ortaklaşan Hayvan Adları Üzerine. Türkiyat Mecmuası, 30(2), 395-409. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.786021


AMA

Bayrak S. Kırım Tatar Türkçesinde Eski Türkçe ile Ortaklaşan Hayvan Adları Üzerine. Türkiyat Mecmuası. 2020;30(2):395-409. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.786021


ABNT

Bayrak, S. Kırım Tatar Türkçesinde Eski Türkçe ile Ortaklaşan Hayvan Adları Üzerine. Türkiyat Mecmuası, [Publisher Location], v. 30, n. 2, p. 395-409, 2020.


Chicago: Author-Date Style

Bayrak, Selin,. 2020. “Kırım Tatar Türkçesinde Eski Türkçe ile Ortaklaşan Hayvan Adları Üzerine.” Türkiyat Mecmuası 30, no. 2: 395-409. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.786021


Chicago: Humanities Style

Bayrak, Selin,. Kırım Tatar Türkçesinde Eski Türkçe ile Ortaklaşan Hayvan Adları Üzerine.” Türkiyat Mecmuası 30, no. 2 (Nov. 2024): 395-409. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.786021


Harvard: Australian Style

Bayrak, S 2020, 'Kırım Tatar Türkçesinde Eski Türkçe ile Ortaklaşan Hayvan Adları Üzerine', Türkiyat Mecmuası, vol. 30, no. 2, pp. 395-409, viewed 14 Nov. 2024, https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.786021


Harvard: Author-Date Style

Bayrak, S. (2020) ‘Kırım Tatar Türkçesinde Eski Türkçe ile Ortaklaşan Hayvan Adları Üzerine’, Türkiyat Mecmuası, 30(2), pp. 395-409. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.786021 (14 Nov. 2024).


MLA

Bayrak, Selin,. Kırım Tatar Türkçesinde Eski Türkçe ile Ortaklaşan Hayvan Adları Üzerine.” Türkiyat Mecmuası, vol. 30, no. 2, 2020, pp. 395-409. [Database Container], https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.786021


Vancouver

Bayrak S. Kırım Tatar Türkçesinde Eski Türkçe ile Ortaklaşan Hayvan Adları Üzerine. Türkiyat Mecmuası [Internet]. 14 Nov. 2024 [cited 14 Nov. 2024];30(2):395-409. Available from: https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.786021 doi: 10.26650/iuturkiyat.786021


ISNAD

Bayrak, Selin. Kırım Tatar Türkçesinde Eski Türkçe ile Ortaklaşan Hayvan Adları Üzerine”. Türkiyat Mecmuası 30/2 (Nov. 2024): 395-409. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.786021



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim26.08.2020
Kabul02.10.2020
Çevrimiçi Yayınlanma30.11.2020

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.