SKARLATOS VİZANTİOS’UN YUNAN SÖZLÜKBİLİMİNDEKİ YERİ VE 1835 TARİHLİ SÖZLÜĞÜNDE TESPİT EDİLEN TÜRKÇE ALINTILAR
İbrahim Kelağa AhmetYunanistan’ın Osmanlı İmparatorluğu’ndan bağımsızlığını kazanmasının ardından, 1835 yılında ülkede basılan ilk çağdaş Yunanca sözlüğün yazarı, İstanbul’u konu alan çok önemli bir çalışması da bulunan Fenerli aydın Skarlatos Vizantios’tur (1798-1878). Makalede Yunan sözlükbilimine genel bir bakış başlığı altında, antik Yunandaki dil çalışmaları, Orta Çağ ve Bizans dönemi ile çağdaş Yunan sözlükbilimi ana hatları ile ele alınmaktadır. Ardından Skarlatos Vizantios’un Yunan sözlükbilimine yapmış olduğu katkılar ve 1835 yılında yayımlanan To Leksiko tis Kath’imas Ellinikis Dialektu adlı sözlüğü, sözlüksel mikro ve makro yapı bakımından incelenmektedir. Ödünçleme süreci ve Yunancanın söz varlığındaki Türkçe alıntılar (Türkizmler) ve bu alanda özellikle Yunanistan’da yapılmış çalışmalar, makalede ele alınan bir başka alt başlıktır. Çalışma konusu olan sözlükte tarama sonucu 581 Türkçe alıntı sözcük belirlenmiştir. Bu sözcükler insan, idare/teşkilat bitki, hayvan, gıda/beslenme, malzeme, eşya, mekân, ulaşım araçları gibi kavram alanlarına göre kategorize edilmiştir. Sözlüğün ilk yayımlandığı 1835 yılından günümüze, arada geçen 180 yılı aşkın süre içinde 310 dolayında Türkçe sözcüğün çağdaş Yunancanın söz varlığında tutunduğu ve günümüz Yunanca sözlüklerde sözlükbirim olarak yer aldığı anlaşılmaktadır. Yunanca ve Türkçenin farklı dil ailelerine ait olması nedeniyle fonolojik farklılıklar güçlük yaratmış olsa da aradan geçen uzun süre sonucunda Türkçe alıntıların Yunancanın morfolojisine uyum sağladığı ve Yunanların edebiyatı, tarihi, toplumsal ve kültürel yaşamı ile iç içe geçtiği görülmektedir.
THE ROLE OF SKARLATOS VIZANTIOS IN GREEK LEXICOGRAPHY AND TURKISH LOANWORDS AS DETERMINED FROM HIS DICTIONARY PUBLISHED IN 1835
İbrahim Kelağa AhmetAfter Greece gained independence from the Ottoman Empire, the Phanariot scholar Skarlatos Vizantios (1798-1878) wrote the first modern Greek dictionary, which was published in 1835. This article provides a general overview of Greek lexicography and language studies in ancient Greek while also mentioning medieval, Byzantine, and modern Greek lexicography. Following this approach, we examine the contributions of Vizantios to Greek lexicography and his dictionary To Leksiko tis Kath’imas Ellinikis Dialektu (1835) lexicographically with emphasis on micro and macro structure. The other issues addressed are the loaning process, Turkish loanwords (Turkisms) in Greek, and relevant studies conducted specifically in Greece. A total of 581 Turkish loanwords are identified in the dictionary. These words are categorized under conceptual fields such as human, administration/organization, plant, animal, food/nutrition, materials, goods, space, and modes of transportation. Over a period of more than 180 years, approximately 310 words have been preserved in the Greek vocabulary and appear in current Greek dictionaries as keywords. Although phonological differences raise difficulties on the grounds that Greek and Turkish belong to different language families, Turkish loanwords seem adapted to Greek morphology and are intertwined with Greek literature, history, and social and cultural life.
