Türkiyat Mecmuası

GÖNDERBİLGİ
EnglishTürkçe

Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/iuturkiyat.1018237   IUP :10.26650/iuturkiyat.1018237    Tam Metin (PDF)

Biçimbilim-edimbilim Arayüzünde Wh’nin Yoğunlaştırılması: Lehçe Çeviriler Üzerinden Türkçeye Dolaylı bir Bakış

Annette Herkenrath

Çağdaş roman başlangıçlarından ibaret paralel bir derleme dayanan bu çalışma, Türkçede sözdizimsel ilgiye sahip, Lehçede morfolojik – her ikisinde de söylemsel-pragmatik olan, edimsözsel olarak yoğunlaştırılmış iki wh-ifadesine bakıyor: wh… ki ve wh-ż. Morfo-pragmatik arayüz tartışmalarını göz önünde bulunduran bu çalışma, Lehçedeki morfolojik işaretlemenin, bir okuyucuolarak-çevirmenin edimsel olarak yoğunlaştırılmış olarak yorumladığı Türkçe orijinaldeki bağlamları belirlemeye nasıl yardımcı olduğunu araştırıyor. İlk bir yaklaşımda, iki işaretleyici arasındaki örtüşmenin beklenenden daha küçük olduğu nicel olarak tespit edilmiştir: wh-ż-yapılarının çoğu Türkçedeki yalın wh’nin çevirisidir ve aynı zamanda Türkçedeki wh… ki yapılarının çoğu Lehçeye yalın wh olarak çevrilir. Yine de, bağlama daha yakından bakıldığında, tüm bulgularda belirli bir edimsözsel yoğunlaştırma niteliğinin verildiği ortaya çıkıyor; pek çok durumda, yoğunlaşma sorunun reddedilmesini de beraberinde getirir. Yapısal olarak, yaklaşım, wh-nin cümlenin önüne hareketi, değiştiriciler ve ayrıca sözcüksel araçlar ve bağlamsal ipuçları dahil olmak üzere her iki dilde de wh-yoğunlaştırmanın alternatif stratejilerine daha yakından bakmamıza yardımcı oldu. Alternatif stratejiler, özellikle de Türkçe’de wh-hareketi, genellikle karmaşık tartışmaların konusu olduğundan, paralel derlem yöntemi, daha yakından bakmayı hak eden yapıların belirlenmesinde yardımcı olur.

Anahtar Kelimeler: Wh, edimsöz, Biçimbilim, Türkçe, Lehçe, Paralel derlem
DOI :10.26650/iuturkiyat.1018237   IUP :10.26650/iuturkiyat.1018237    Tam Metin (PDF)

Wh-intensification at the Morphology-pragmatics Interface: An Indirect Look at Turkish through Translations into Polish

Annette Herkenrath

Based on a parallel corpus of contemporary novel beginnings, this study looks at two illocutionarily intensified wh-expressions, of syntactic interest in Turkish while morphological in Polish – discourse-pragmatic in both: wh… ki and wh-ż. With an eye on morpho-pragmatic interface discussions, the study explores how morphological marking in Polish helps to identify contexts in the Turkish original that a translator-as-reader interprets as illocutionarily intensified. In a first take, it is quantitatively established that the overlap between the two markers is smaller than expected: most wh-ż-constructions are translations of bare wh in Turkish and at the same time, most wh… ki-constructions in the Turkish originals are translated into Polish as bare wh. Still, a closer look at context reveals that a certain quality of illocutionary intensification is given to all the findings; in many cases, intensification also brings about a dismissal of the question. Structurally, the approach has helped with a closer look at alternative strategies of wh-intensification in both languages, including whfronting and modifiers as well as lexical means and contextual cues. Since the alternative strategies, in particular wh-movement in Turkish, have often been a topic of complex discussions, the parallel-corpus method proves helpful in identifying constructions deserving of a closer look.

Anahtar Kelimeler: Wh, illocution, morphology, Turkish, Polish, Parallel corpus

PDF Görünüm

Referanslar

  • Akar, Didar. “Wh-questions in Turkish”, editor Bengisu Rona, Current Issues in Turkish Linguistics, 67-74. Volume II. Ankara: Hitit Yayınları, 2000. google scholar
  • Banguoğlu, Tahsin. Türkçenin Grameri. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1974. google scholar
  • Barbaresi, Lavinia Merlini & Dressler, Wolfgang U. “Pragmatic explanations in morphology”, editors Vito Pirrelli, Ingo Plag & Wolfgang U. Dressler, Word Knowledge and Word Usage: A Cross-Disciplinary Guide to the Mental Lexicon (Berlin: De Gruyter Mouton, 2020), 405-454. google scholar
  • Bielec, Dana. Polish: An Essential Grammar. London: Routledge, 1998. google scholar
  • Charitonidis, Chariton. “The Morphology-Pragmatics Interface in Modern Greek Compounding”, Poznah Studies in Contemporary Linguistics 51/1 (2015): 27-73. google scholar
  • Chomsky, Noam. Knowledge of Language: Its Nature, Origin and Use. N.Y.: Praeger, 1986. google scholar
  • Cinque, Guglielmo & Rizzi, Luigi. “The Cartography of Syntactic Structures”, editors Bernd Heine & Heiko Narroq, The Oxford Handbook of Linguistic Analysis, 51-66. Oxford: OUP (Oxford Handbooks in Linguistics), 2010. google scholar
  • Ehlich, Konrad & Rehbein, Jochen. “Sprachliche Handlungsmuster [Linguistic patterns of action]”, editor Hans-Georg Soeffner, Interpretative Verfahren in den Sozial- und Textwissenschaften, 243-274. Stuttgart: Metzler, 1979. google scholar
  • Erdal, Marcel. “Das Nachfeld im Türkischen und im Deutschen [The postfield in Turkish and in German]”, editors Lars Johanson & Jochen Rehbein, Türkisch und Deutsch im Vergleich, 53-94. Wiesbaden: Harrassowitz (Turcologica 39), 1999. google scholar
  • Erguvanlı Taylan, Eser. “A case of syntactic change: ki constructions in Turkish”, Bogaziçi Üniversitesi Dergisi (Istanbul) 8-9 (1981): 111-139. google scholar
  • Göksel, Aslı & Celia Kerslake. Turkish: A Comprehensive Grammar. London: Routledge (Routledge Comprehensive Grammars), 2005. google scholar
  • Göksel, Aslı & Özsoy, A. Sumru. “Is there a focus position in Turkish?”, editors Aslı Göksel & Celia Kerslake, Studies on Turkish and Turkic Languages, 219-228. Wiesbaden: Harrassowitz (Turcologica 46), 2000. google scholar
  • Göksel, Aslı & Özsoy, A. Sumru. “dA: as a focus/topic associated clitic in Turkish”, Lingua 113 (2003): 1143-1167. google scholar
  • Herkenrath, Annette. Wh-Konstruktionen im Türkischen [Wh-constructions in Turkish]. Wiesbaden: Harrassowitz (Turcologica 87), 2011. google scholar
  • İşsever, Selçuk. “A syntactic account of wh-in-situ in Turkish”, editors Sıla Ay, Özgür Aydın, İclal Ergenç, Seda Gökmen, Selçuk İşsever & Dilek Peçenek, Essays on Turkish Linguistic: Proceedings of the 14th International Conference on Turkish Linguistics, August 6-8, 2008, 103-112. Wiesbaden: Harrassowitz (Turcologica 79), 2009. google scholar
  • Kiefer, Ferenc. “Morphology and Pragmatics”, editors Andrew Spencer & Arnold M. Zwicky, Handbook of Morphology, 272-280. Oxford: Blackwell, 1998. google scholar
  • Korkmaz, Zeynep. Türkiye Türkçesi grameri: Şekil bilgisi. 3. baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2009 [2003]. google scholar
  • Kornfilt, Jaklin. “On Some Infinitival Wh-Constructions in Turkish”, Dilbilim Araştırmaları 1996: 192-215. google scholar
  • Kornfilt, Jaklin. Turkish. London: Routledge, 1997. google scholar
  • Kornfilt, Jaklin. “On rightward movement in Turkish”, editors Lars Johanson in cooperation with Eva A. Csato, Vanessa Locke, Astrid Menz & Dorothea Winterling, The Mainz Meeting: Proceedings of the Seventh International Conference on Turkish Linguistics, August 3-6, 1994, 107-123. Wiesbaden: Harrassowitz (Turcologica 32), 1998. google scholar
  • Lewis, Geoffrey L. Turkish Grammar. Oxford: Oxford University Press, 1997. google scholar
  • Lusekelo, Amani. “Morphology-Pragmatics Interface: The Case of the Tanzanian Commercials in Swahili Newspapers”, Afrikanistik online 2010: 1-22. Retrieved 30 July 2021. http://www.afrikanistik-online. de/archiv/2010/2711. google scholar
  • Orda, Napoleon. Grammaire analytique etpratique de la languepolonaise a l’usage des français [Analytical and practical grammar of the Polish language for the use of French]. Paris: Martinet, 1856. Last access 28 July 2021. https://archive.org/details/grammaireanalyt01ordagoog/page/n94/ mode/2up. google scholar
  • Oturakçı, Nigâr. “Question words as indefinite pronouns in Turkish”, editors Eva Kincses-Nagy & Monika Biacsi, The Szeged Conference: Proceedings of the 15th International Conference on Turkish Linguistics held on August 20-22, 2010 in Szeged, 381-388. Szeged: University of Szeged, Department of Altaic Studies (Studia uralo-altaica 49), 2012. google scholar
  • Özsoy, A. Sumru. “A’-dependencies in Turkish”, editor Bengisu Rona, Current Issues in Turkish Linguistics, 140-158. Ankara: Hitit Yayınları, 1996. google scholar
  • Özsoy, A. Sumru. “Turkish as a (non)-wh-movement language”, editors Eva A. Csato, Grundvald Ims, Joakim Parslow, Finn Thiesen & Emel Türker, Turcological Letters to Bernt Brendemoen, 221-232. Oslo: Novus Press (The Institute for Comparative Research in Human Culture/ Instituttet for sammenlignende kulturforskning), 2009. google scholar
  • Redder, Angelika. “Sprachwissen als handlungspraktisches Bewusstsein: Eine funktional-pragmatische Diskussion [Linguistic knowledge as action-practical awareness: A functional-pragmatic discussion]”, Didaktik Deutsch 5 (1998): 60-76. google scholar
  • Rehbein, Jochen. “Remarks on the empirical analysis of action and speech”, Journal of Pragmatics 8 (1984): 49-63. google scholar
  • Rehbein, Jochen. “Zum Modus von ÂuBerungen [On the mood of utterances]”, editors Angelika Redder & Jochen Rehbein, Grammatik und mentale Prozesse, 91-142. Tübingen: Stauffenburg, 1999. google scholar
  • Rehbein, Jochen. “Matrix constructions”, editors Jochen Rehbein, Christiane Hohenstein & Lukas Pietsch, Connectivity in Grammar and Discourse, 419-447. Amsterdam: Benjamins (Hamburg Studies on Multilingualism 5), 2007. google scholar
  • Rizzi, Luigi. “The Fine Structure of the Left Periphery”, editor Liliane Haegeman, Elements of Grammar, 281-337. Dordrecht: Kluwer, 1997. google scholar
  • Rykaczewski, Erazm. Grammaire de la langue polonaise: Contenant des regles appuyees sur les examples tires des meilleurs auteurs polonais destinee principalement a l ’usage des ecoles polonaises a Paris [Grammar of the Polish language: Containing rules based on the examples drawn from the best Polish authors, intended primarily for the use of Polish schools in Paris]. Berlin et Posen: Librairie B. Behr, 1861. Last access 28 July 2021. https://archive.org/details/grammaire delala00rykagoog. google scholar
  • Sadowska, Iwona. Polish: A Comprehensive Grammar. London: Routledge, 2011. google scholar
  • Sciborski, M. Abrege De La grammaire polonaise: Selon les principes & le raisonnement de la Grammair nationale suivi desDialogues & d’unpetit VocabulaireAlphabetique [Abridged Polish Grammar: According to the principles and the reasoning of the National Grammar, followed by dialogues and a small alphabetical vocabulary]. Lucko: Imprimerie privilegiee des Dominicains, 1798. Last access 29 July 2021. https://play. google.com/books/reader?id=bxJAAAAcAAJ&pg= GBS.PP6&hl=en_ GB. google scholar
  • Swan, Oscar E. A grammar of contemporary Polish. Bloomington: Slavica, 2002. google scholar
  • Vater, Johann-Severin. Grammaire abregee de la langue polonaise consistant en tableaux, regles et examples [Abridged grammar of the Polish language, consisting of tables, rules and examples]. Halle: Gebauer/ Strasbourg: Levrault, 1807. Last access 28 July 2021. https://archive.org/details/ grammaireabrged00vategoog. google scholar
  • Velupillai, Viveka. An Introduction to Linguistic Typology. Amsterdam: Benjamins, 2012. google scholar
  • Zwicky, Arnold & Geoffrey Pullum, “Plain morphology and expressive morphology”, Proceedings of the Thirteenth AnnualMeeting of the Berkeley Linguistics Society 1987, 330-340. Retrieved July 30, 2021. DOI: 10.3765/bls.v13i0.1817. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Herkenrath, A. (2021). Biçimbilim-edimbilim Arayüzünde Wh’nin Yoğunlaştırılması: Lehçe Çeviriler Üzerinden Türkçeye Dolaylı bir Bakış. Türkiyat Mecmuası, 31(1), 87-114. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1018237


AMA

Herkenrath A. Biçimbilim-edimbilim Arayüzünde Wh’nin Yoğunlaştırılması: Lehçe Çeviriler Üzerinden Türkçeye Dolaylı bir Bakış. Türkiyat Mecmuası. 2021;31(1):87-114. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1018237


ABNT

Herkenrath, A. Biçimbilim-edimbilim Arayüzünde Wh’nin Yoğunlaştırılması: Lehçe Çeviriler Üzerinden Türkçeye Dolaylı bir Bakış. Türkiyat Mecmuası, [Publisher Location], v. 31, n. 1, p. 87-114, 2021.


Chicago: Author-Date Style

Herkenrath, Annette,. 2021. “Biçimbilim-edimbilim Arayüzünde Wh’nin Yoğunlaştırılması: Lehçe Çeviriler Üzerinden Türkçeye Dolaylı bir Bakış.” Türkiyat Mecmuası 31, no. 1: 87-114. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1018237


Chicago: Humanities Style

Herkenrath, Annette,. “Biçimbilim-edimbilim Arayüzünde Wh’nin Yoğunlaştırılması: Lehçe Çeviriler Üzerinden Türkçeye Dolaylı bir Bakış.” Türkiyat Mecmuası 31, no. 1 (Nov. 2024): 87-114. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1018237


Harvard: Australian Style

Herkenrath, A 2021, 'Biçimbilim-edimbilim Arayüzünde Wh’nin Yoğunlaştırılması: Lehçe Çeviriler Üzerinden Türkçeye Dolaylı bir Bakış', Türkiyat Mecmuası, vol. 31, no. 1, pp. 87-114, viewed 14 Nov. 2024, https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1018237


Harvard: Author-Date Style

Herkenrath, A. (2021) ‘Biçimbilim-edimbilim Arayüzünde Wh’nin Yoğunlaştırılması: Lehçe Çeviriler Üzerinden Türkçeye Dolaylı bir Bakış’, Türkiyat Mecmuası, 31(1), pp. 87-114. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1018237 (14 Nov. 2024).


MLA

Herkenrath, Annette,. “Biçimbilim-edimbilim Arayüzünde Wh’nin Yoğunlaştırılması: Lehçe Çeviriler Üzerinden Türkçeye Dolaylı bir Bakış.” Türkiyat Mecmuası, vol. 31, no. 1, 2021, pp. 87-114. [Database Container], https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1018237


Vancouver

Herkenrath A. Biçimbilim-edimbilim Arayüzünde Wh’nin Yoğunlaştırılması: Lehçe Çeviriler Üzerinden Türkçeye Dolaylı bir Bakış. Türkiyat Mecmuası [Internet]. 14 Nov. 2024 [cited 14 Nov. 2024];31(1):87-114. Available from: https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1018237 doi: 10.26650/iuturkiyat.1018237


ISNAD

Herkenrath, Annette. “Biçimbilim-edimbilim Arayüzünde Wh’nin Yoğunlaştırılması: Lehçe Çeviriler Üzerinden Türkçeye Dolaylı bir Bakış”. Türkiyat Mecmuası 31/1 (Nov. 2024): 87-114. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1018237



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim20.10.2021
Kabul25.11.2021
Çevrimiçi Yayınlanma28.12.2021

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.