Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/iuturkiyat.1353733   IUP :10.26650/iuturkiyat.1353733    Tam Metin (PDF)

Yassı Taş Mezar Kültürü ve Türk Etnogenezi

Elvin Yıldırım

Erken Türk tarihi ile alakalı muhtaç olduğumuz kaynakların başında hiç şüphesiz Çin kaynakları gelmektedir. Çin kaynaklarının erken devirlerde ilk olarak hayvan derilerine kaplumbağa kabuklarına, hayvan kemiklerine ve tunç malzemelere yazıldığı bilinmektedir. Daha sonra bambu ve kâğıt üzerine tarihî kayıtlarının düşüldüğü görülür. Bu kayıtlar elbette Türk tarihi ve kültürünü aydınlatma hususunda önemli başvuru kaynaklarımızdır. Bunun yanı sıra maddi kültür bakiyeleri tarihî kaynaklarla beraber değerlendirildiğinde karanlıkta kalan pek çok hususun aydınlatılmasını sağlamaktadır. MÖ II. bin yılda Güney Sibirya’nın neredeyse tamamında atlı, konargöçer, savaşçı bir topluluk yaklaşık 1000 yıl boyunca tüm bu toprakların hâkimi idi. Andronovo Kültürü olarak literatüre geçen bu çağ toplumunun geride bıraktıkları maddi kültür kalıntıları MÖ I. bin yıldan itibaren gelişmeye, değişmeye başlamıştır. Mezarlardaki insan tipolojisi farklılık göstermeye başlamıştır. Evropoid bir topluluğun Mongoloidler ile karışmaya başladığı gözlenebilmiştir. Bu kültür dönemine ait maddi kalıntılara Hakasya topraklarından sonra tesadüf edilmemiştir. Fakat bu topluma ait geleneklerin bugün arkeologlar tarafından farklı adlarla anılan kültür dönemlerinin maddi kalıntılarında yaşamaya devam ettiği tespit edilmiştir. Bu bakımdan bu çalışma ile Hakasya ötesinde, Baykal ve Moğolistan topraklarında Andronovo Kültürü insanlarının hangi kültürel geçiş dönemleri ile Moğolistan’a geçiş yaptığı ve Türklerin ataları ile akrabalıkları ortaya konulacaktır. Bununla beraber MÖ I. bin yıldan itibaren Türklerin ataları tarafından Çin kaynaklarında zikredilen boyların yukarıda ifade edilen konargöçer muharip boylarla olan bağlantıları üzerinde durulacaktır.

DOI :10.26650/iuturkiyat.1353733   IUP :10.26650/iuturkiyat.1353733    Tam Metin (PDF)

Slab Grave Culture and Turkic Ethnogenesis

Elvin Yıldırım

Undoubtedly, Chinese sources are one of the most important sources about early Turkic history. Early Chinese sources were first written on turtle shells, animal bones, and bronze materials. Later, historical records were written on bamboo and paper. These records are, evidently, important reference sources for illuminating Turkic history and culture. In addition, when the material culture remains are evaluated together along with the historical sources, many issues that remain in the dark are elucidate. In the second millennium BC, an equestrian, nomadic, warrior community dominated nearly all of Southern Siberia for approximately 1,000 years. The remains of the material culture left behind by the society of this era, which is referred to in the literature as the Andronovo Culture, began to develop, and change since the first millennium BC. Specifically, the human typology in the graves begins to differ. Scholars observe that an Evropoid community began to mix with mongoloids. The material remains of this cultural period were found within the territory of Khakassia. However, scholars find that the traditions of this society continue to live on in the material remains of the cultural periods, which archaeologists call by different names today. In this respect, this study intends to reveal the cultural transition periods through which the people of the Andronovo Culture in the lands of Baikal and Mongolia beyond Khakassia passed to Mongolia and their kinship with the ancestors of the Turks. Moreover, the study emphasizes the connections of the tribes mentioned in Chinese sources by the ancestors of the Turks from the first millennium BC onward with the abovementioned nomadic warrior tribes.


GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


Lake Baikal and its surroundings feature a grave-building culture that draws attention due to its unique style. These tombs, which are especially dense in the lands east and south of Lake Baikal, can be also found along the Orkhon Valley. Debates focus on the chronological beginning and end of this period, which is called the Slab Grave Culture. In addition, the opinions put forward are diverse, because the Huns also practiced this culture. In this respect, revealing the chronological relationships of the Slab Grave Culture with preceding cultures and its successors is necessary. The Karasuk Culture is one of those viewed as a chronological contemporary of the Slab Grave Culture. The material cultural elements of the Karasuk Culture period, which were determined to spread toward the lands in the north of China, the South Siberian Altai–Sayan environment and the lands of Kazakhstan, were similar to those of the Andronovo Culture to a large extent. It was named after the first findings, which were discovered near the Karasuk River and dated to 1200 BC. Against this background, inferring on the earlier ancestors of this community, which is considered to have spread from Baikal and to the homeland of the Turks, is possible. Understand the early dates of the graves of the Slab Grave Culture has become easy due to the fact that connections with the Karasuk Culture have been revealed, that is, they are direct heirs of the Andronovo Society. The era recorded in the literature as the Andronovo Culture was created by a nomadic, warlike community at the beginning of the second millennium BC. Originating from the Ural region, the people of this cultural period spread throughout Southern Siberia. Moreover, the Karasuk Culture followed this cultural society, whose last spreading area was Khakassia and its surroundings, in terms of traditions and customs. Although the Karasuk Culture now dominates Siberia and its environs, the Slab Grave Culture dominates further east, beyond Baikal, and in Mongolia. Additionally, many material culture remnants from the Karasuk Culture period have been obtained in the western territories of Mongolia. The Andronovo people, who controlled this vast area for approximately 1,000 years, have not been erased from history. It began to develop with environmental relations and turned into a more advanced society. Many developments have occurred in social life, governance, and technology. Migration also influenced cultural changes. This period marked the transition from the Bronze to the Iron Age, which was not a sharp transition. Although iron products were obtained from graves, bronze also maintained its place to a certain extent. Products made from gold and silver have also been identified to some extent. Circa 1000 BC, the closest neighbour of the nomads began to give its first historical records. The Chinese contributed to the elucidation of the material culture periods in Siberia and Mongolia through their early historical records. The early history of the nomads who made Inner Asia their home and inscribed their names in early written sources necessarily intersects with the Andronovo Culture. This also becomes apparent with the existence of the Karasuk Culture. The period of tribes, which are seen as the ancestors of the Turks during the Zhou Dynasty era in Chinese sources, corresponds to the final stage of the Andronovo Culture and the beginning periods of the Karasuk Culture in Siberia. Experts examining the material remains of the Scythians, Vusuns, Huns, and Turks discovered common points in their comparisons with the Andronovo Culture. The fact that the Andronovo Culture is not visible within the territory of Khakassia can be explained by its transformation into the Karasuk Culture and its introduction into the Baikal region and beyond (at this point, it was called the Slab Grave Culture) and by the mention of tribes, such as Rong, Di, and Yi (their ancestors before the Huns as per the Chinese sources in this geography). Here, there is unquestionably a cultural continuity. This kinship relationship continued in a complex manner as the Andronovo, Karasuk–Slab Grave, Tagar–Taştık (Scythian Age), and Hun Cultures. Both burial practices and findings obtained from the graves clearly demonstrate this situation. This study examines the connections among the four cultures through the features of the grave structure and the products retrieved from the graves. Moreover, the study reveals the connections between the ancestors of the Huns mentioned in Chinese sources and these cultural periods based on archaeological studies. In this context, findings obtained particularly from archaeological studies conducted by Russian archaeologists have been considered. Efforts have also been made to utilize Chinese sources in addition to this. The main idea concept is that the Andronovo Culture entered Baikal and its environs and moved into Mongolia as the Slab Grave Culture. Scholars determined that the Xiongnu continued this burial culture. This rectangular burial culture, which came into the Orhun Valley, continued to be practiced by the Turks.


PDF Görünüm

Referanslar

  • Alkin, S. V. “K voprosu o svyazi kultury plitoçnikh mogil Zabaykalya i kultur epokhi rannego metalla vnutrenney Manchzhurii”, Yevraziyskoye kulturnoye prostranstvo: Aktualnyye problemy arkheologii, etnologii, antropologii, 4-11. Irkutsk: 2010. google scholar
  • Bayburt, Ahmet Ziya. İskit Kültürünün Oluşum Evresinde Begazı-Dandıbay Kültürü. Ankara: Atayurt Yayınları, 2022. google scholar
  • Bemmann, Jan. ande Brosseder, Ursula. “A long standing tradition- Stelae in The Steppes with a special focus on the Slab Grave Culture”, in Aktualnıyye Voprosy Arkheologii i Etnologii Tsentralnoy Azii, 14-25.Ulan-Ude: Izdatelstvo BNTS SO RAN, 2017. google scholar
  • Çirkin, Sergen. Güney Sibirya Arkeolojisi ve Şamanizm. İstanbul: YKY, 2019. google scholar
  • Dashibalov, Bair Balzhinimayevich. Arkheologicheskiye pamyatniki kurykan i khori (k Vsemirnomu arkheologicheskomu kongressu Ulan-Ude, 1996). Ulan Ude: Buryatskim institutom obshchestvennykh nauk SO RAN, 1995. google scholar
  • Dikov, Nikolay Nikolayeviç. Bronzovıy vek Zabaykalya. Ulan-Ude: 1958. google scholar
  • Esin, Emel. “İslamiyet’ten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslam’a Giriş” Türk Kültürü El-Kitabı içinde, II, 11. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1978. google scholar
  • Gohman, İlya Losifovich. “Antropologiçeskiye Materialı iz Plitoçnıh Mogil Zabaykalya”. Sbornik Muzeya Antropologii i Etnografii: T. XVIII, Moskva-Leningrad: (1958): 428-443. google scholar
  • Grişin, Irıy Semenoviç. “O Figurnkh Plitoçnıkh Mogilakh Zabaykalya i Mongolii”. KSİA: 162 (1980): 12-15. google scholar
  • Gryaznov, Mihail Petroviç. “Pamyatniki Karasukskogo Etapa v Tsentralnom Kazahstane”. SA: XVI, Editör. M.İ. Artamanov (1952): 129-163. google scholar
  • Kaipakar, K. “Eski Dönemde Kazakistan”. Kazakistan Tarihi Makaleler. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2007. google scholar
  • Kara, Gülnar. Tarih Kayıtları ve Han Hanedanı Tarihi Biyografilerine Göre Çin Kaynaklarında Asya Hunları. İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2021. google scholar
  • Kharinskiy, Artur Viktoroviç ve Zaytsev, M. A.- Svinin, Vladimir Vyacheslavovich. “Plıtochnıye Mogılı Priolkhonya”. Kultur i Pamyatniki Bronzovogo i Rannego Zheleznogo Vekov Zabaykalya i Mongolii, 64-78. Ulan-Ude: 1995. google scholar
  • Kharinskiy, Artur Viktoroviç. Predbaykalye v kon. I tys. do n.e.-ser. II tys. n.e.: Genezis Kultur i ikh Periodizatsiya. İrkutsk: Izdatelstvo Irkutskogo gosudarstvennogo tekhnicheskogo universiteta, 2001. google scholar
  • Khazanov, Anatoly M. Göçebe ve Dış Dünya. İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2015. google scholar
  • Kırilen, Gürhan. Eski Çinin Ötekisi Türkler. Ankara: Gece Kitaplığı, 2015. google scholar
  • Kızlasov, Leonid Pomanoviç ve Margulan, Alkey Hakanoviç. “Plitoçnıye Ogradı Mogilnika Begazı”. KSİİMK: XXXII, Moskva-Leningrad: İzd. Nauk, (1950): 126-136. google scholar
  • Kiselev, Sergey Vilodimiroviç. Drevnyaya İstoriya Yujnoy Sibiri. Moskva: Akademii Nauk SSR, 1951. google scholar
  • Konavalov, Prokopi Batyurovich. Etniçeskiye Aspektı İstorii Tsentralnoy Azii. Ulan-Ude: İzdatelstvo Buryatskogo Hauçnogo Tsentra So Ran, 1999. google scholar
  • Margulan, Alkey Hakanoviç ve Abdulmanap Medeuovic, Orazbayev. “Begazı-dandıbayevskaya kultura”. Drevnyaya Kultura Tsentralnogo Kazahstana. Alma-Ata: Nauka, 1966. google scholar
  • Molodin, V. İ. -Epimohov, A. V. -Marçenko, J. V. “Radiouglerodnaya Hronologiya Kultur Epohi Bronzı Urala i Yuga Zapadnoy Sibiri: Printsipı i Podhodı, Dostijeniya i Problemı”. Vestnik Novosibirsk Gosuderstvenna Universitata. Seriya İstoriya, Filologiya. XIII/3 (2014): 136-167. google scholar
  • Okladnikov, Aleksey Pavloviç. İstoriya i Kultura Buryatii. Ulan-Ude: Akademii Nauk SSSR, 1976. google scholar
  • Rasonyı, Lâszlö. Tarihte Türklük. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1966. google scholar
  • Salnıkov, Konstantin Viladimiroviç. “Andronovskiye Poseleniya Zauralya”. SA XX Moskva: Akademii Nauk SSR, (1954): 213-253. google scholar
  • Shelepova, Ye.V. “Novıye Svedeniya o Zakhoroneniyakh Konskikh Cherepov (Po Rezultatam İssledovaniya Pamyatnika Tytkesken-Vı)”. Altaye-Sayanskaya Gornaya Strana i İstoriya Osvoyeniya yeye Kochevnikami. Barnaul: İzd. Altayskogo Gos. Uni, (2007): 185-188. google scholar
  • Sodnom, Ulziibayar. “Hun Öncesi Moğolistan Arkeolojisi”. Kökler Yay Çeken Kavimlerin Şafağı. Hazırlayan Sergen Çirkin. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2021. google scholar
  • Sosnovski, Georgi Petroviç. “Rannıye Koçevniki Zabaykalya”, KSİİMK, Vıp. VIII, Leningrad: 1940. google scholar
  • Şulga, P. İ. “O Hronologii i Kulturnoy İdentifikatsii Pamyatnikov VIII-VI vv. do n.e. Zabaykalya i Severnogo Kitaya”. Drevnie Kulturı Mongolii i Baykalskoy Sibiri, Ulan-Ude: (2010) 135-140. google scholar
  • Tsybiktarov, Aleksandr Dondopovich. “K Probleme Formirovaniya Koçevogo Skotovodstva vı Tsentralnoy Azii i yego Vliyaniya na İstoricheskoye Razvitiye Drevnego Naseleniya Regiona (Po Materialam Kulturı Plitocnıh Mogili”, Kulturı Stepnoy Evrazii i ih Vzaymodeistvie s Drevnimi Tsivilizatsimi. Sankt-Peterburg: İİMK RAN, (2012): 406-412. google scholar
  • Tsybiktarov, Aleksandr Dondopovich. “Otrazheniye Diplomatii Drevnikh Kochevnikov Tsentralnoy Azii v Petroglificheskikh, Paleoantropologicheskikh i Topograficheskikh İstochnikakh Kultur Plitochnikh Mogil i Khereksurov (ChastIıı, k Postanovke Problemy)”. Drevniye kultury Mongolii, Yuzhnoy Sibiri i Severnogo Kitaya Materialy XIMezhdunarodnoy nauchnoy konferentsii 8-11 sentyabrya 2021 goda, g. Abakan: 109-115. google scholar
  • Tsybiktarov, Aleksandr Dondopovich. Buryatiya v Drevnosti İstoriya. Vıp.No. 3 Ulan-Ude: İzd. Buryatskogo Gosuniversiteta, 1999. google scholar
  • Tsybiktarov, Aleksandr Dondopovich. Kultura Plitoçnıh Mogil Mohgolii i Zabaykalya. Ulan-Ude: İzd. Buryatskogo Gosuniversiteta, 1998. google scholar
  • Tumen, D. “Anthropology of Archaeological Populations from Northeast Asia”. Dongyang Xue 東洋學 49 (2011/ 2) Tanguo Daxue Xiao 檀國大學校 Dongyang Xue Yanjiu Suo 東洋學硏究所, 23-50. google scholar
  • Turkin, G. B. “Keramika Plitoçnıkh Mogil Predbaykalya”, Keramika Kak İstoriçeskii İstoçnik, Tobolskii Gosudarstvennıy Pedagogiçeskii İnstitut im. D. İ. Mendeleeva, Tobolsk (1996): 65-66. google scholar
  • Vadetskaya, Elga Borisovna. Sibirya Kurganları. Çeviren Atilla Bağcı. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay, 2014. google scholar
  • Volkov, Vitali V. “Early Nomads of Mongolia”. Nomads of The Eurasian Steppes In The Early Iron Age, Editör Jeannine Davis Kimbal-Vladimir A. Bashilov-Leonid T. Yablonsky, Berkeley, CA: Zinat Press, (1995) 319-334. google scholar
  • Whole genome analysis sheds light on the genetic origin of Huns, Avars and conquering Hungarians. Erişim 1 Eylül 2023. https://doi.org/10.1101/2022.01.19.476915. google scholar
  • Yıldırım, Elvin ve Kürşat Yıldırım. “Güney Sibirya Seyahati 3/Hakasya”. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi (2017): 37-46. google scholar
  • Zah, Viktor Alekseyeviç. “Koptyakovskaya Kultura v Nijnem Prittobolye”. Vestnik Arheologii, Antropologii i Etnografii 17/2 (2012): 29-40. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Yıldırım, E. (2024). Yassı Taş Mezar Kültürü ve Türk Etnogenezi. Türkiyat Mecmuası, 34(1), 47-62. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1353733


AMA

Yıldırım E. Yassı Taş Mezar Kültürü ve Türk Etnogenezi. Türkiyat Mecmuası. 2024;34(1):47-62. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1353733


ABNT

Yıldırım, E. Yassı Taş Mezar Kültürü ve Türk Etnogenezi. Türkiyat Mecmuası, [Publisher Location], v. 34, n. 1, p. 47-62, 2024.


Chicago: Author-Date Style

Yıldırım, Elvin,. 2024. “Yassı Taş Mezar Kültürü ve Türk Etnogenezi.” Türkiyat Mecmuası 34, no. 1: 47-62. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1353733


Chicago: Humanities Style

Yıldırım, Elvin,. Yassı Taş Mezar Kültürü ve Türk Etnogenezi.” Türkiyat Mecmuası 34, no. 1 (Nov. 2024): 47-62. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1353733


Harvard: Australian Style

Yıldırım, E 2024, 'Yassı Taş Mezar Kültürü ve Türk Etnogenezi', Türkiyat Mecmuası, vol. 34, no. 1, pp. 47-62, viewed 14 Nov. 2024, https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1353733


Harvard: Author-Date Style

Yıldırım, E. (2024) ‘Yassı Taş Mezar Kültürü ve Türk Etnogenezi’, Türkiyat Mecmuası, 34(1), pp. 47-62. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1353733 (14 Nov. 2024).


MLA

Yıldırım, Elvin,. Yassı Taş Mezar Kültürü ve Türk Etnogenezi.” Türkiyat Mecmuası, vol. 34, no. 1, 2024, pp. 47-62. [Database Container], https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1353733


Vancouver

Yıldırım E. Yassı Taş Mezar Kültürü ve Türk Etnogenezi. Türkiyat Mecmuası [Internet]. 14 Nov. 2024 [cited 14 Nov. 2024];34(1):47-62. Available from: https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1353733 doi: 10.26650/iuturkiyat.1353733


ISNAD

Yıldırım, Elvin. Yassı Taş Mezar Kültürü ve Türk Etnogenezi”. Türkiyat Mecmuası 34/1 (Nov. 2024): 47-62. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1353733



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim01.09.2023
Kabul25.04.2024
Çevrimiçi Yayınlanma28.06.2024

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.