Makale


MİMAR SİNAN CAMİLERİNDE SEMBOLİZM ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Nesrin Çiçek Akçıl Harmankaya

Sinan camilerinin sembolik özellikleri üzerine yeterince çalışılmadığı dikkati çekmektedir. Yapılan çalışmaların çoğunda da, mimarbaşının üslubundaki evrim ve plan tiplerinin sınıflandırılmasına öncelik verilmiştir. Oysaki Osmanlı camileri içinde çok önemli bir yere sahip olan Sinan camilerinin nasıl ve neden inşa edildiklerini de anlamaya çalışmak gerekir. Çünkü Sinan tasarladığı camilerine diğer yapı türlerine göre daha fazla önem vererek, bunlara yoğun simgesel ve kozmolojik anlamlar yüklemiştir. Ayrıca İslam yapılarının en görünür ve en önemli yapısı olan camiler toplumsal, siyasal, dinsel, ekonomik ve kozmolojik özelliklerin birlikte yer aldığı Osmanlı kültürünün bütünselliği içinde anlam bulmaktadır. Bu çalışmada, Sinan dönemi Osmanlı mimarisinin en anıtsal ibadet yapısı olan camilerinin yaratılmasındaki düşünsel arka plan ile cami mimarisini şekillendiren sembolik unsurların kökenleri ve gelişimleri örnekler üzerinde incelenmiştir. Camilerindeki sembolik uygulamalar “Kuruluş ve Tesis Ediliş”, “Malzeme ve Teknik”, “Plan Şeması”, “Örtü Sistemi”, “İç Mekân Unsurları”, “Mimari Plastik” ve “Kutsal Emanetler” ana başlıkları altında incelenerek özellikleri bakımından simgesel ve kozmolojik anlamları ile değerlendirilmiştir.Çalışmanın sonunda anlaşılmıştır ki; Sinan camileri sadece işlev ve biçim ilişkisi çerçevesinde tanımlanamaz. Çünkü salt işlev ve biçim Sinan’ın mimarisini tanımlamak için tek başına yeterli olmayacaktır. Tasarım kodlarının arkasında ihtiyaca yönelik standart mimari kalıpları aşan dini, kültürel ve siyasi pek çok sembolik unsur bulunduğu anlaşılmaktadır.

AN EVALUATION ON SYMBOLISM IN MIMAR SINAN’S MOSQUES

Nesrin Çiçek Akçıl Harmankaya

It is noteworthy that the symbolic features of the Sinan mosques have not been studied sufficiently. In most of the studies, priority has been given to the classification of plan types and evolution in style of the chief architect. However, it is necessary to try to understand how and why the Sinan mosques, which have a very important place in Ottoman mosques, were constructed. Since Sinan placed more emphasis on his mosques than other building types, he attributed them with intense symbolic and cosmological meanings. In addition, the mosques, as most visible and most important of the Islamic structures, find meaning within the totality of Ottoman culture along political, religious, economic, and cosmological properties. In this study, the intellectual background in the creation of the mosques which are the monumental religious structure of the Sinan period Ottoman architecture and the origins and developments of the symbolic elements that shaped the mosque architecture were examined on examples. Symbolic practices in his mosques examined under main titles of “Institution and Establishment”, “Materials and Techniques”, “Plan Scheme”, “Cover System”, “Interior Components”, “Architectural Plastic” and “Holy Relics” and evaluated with their symbolic and cosmological meanings. It is understood at the end of the study that Sinan’s mosques can not be defined only within the framework of function and form relationships, as the pure function and form will not be enough to describe Sinan’s architecture alone. Behind the design codes it is understood that there are many religious, cultural and political symbolic elements beyond the standard architectural patterns required. 


PDF Görünüm

Referanslar

  • Açıkgözoğlu, Ahmet Sacit, “Osmanlı Camiinde Kıble Yönünde Özgün Bir Hacim”, Türkler Ansiklopedisi, C.12, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s.124-132. google scholar
  • Akın, Günkut, “Mimarlık Tarihinde Pozitivizmi Aşma Sorunu ve Osmanlı Merkezi Mekân İkonolojisi Bağlamında Edirne Selimiye Camisi’ndeki Müezzin Mahfili”, Türk Kültüründe Sanat ve Mimari/Klasik Dönem Sanatı ve Mimarlığı Üzerine Denemeler, 21. Yüzyıl Eğitim ve Kültür Vakfı, İstanbul, 1993, s.1-39. google scholar
  • Akın, Günkut, “Türk Mimarlığında Yükseltilmiş Mekân”, Dokuzuncu Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1995, s.47-54. google scholar
  • Akın, Günkut, “Edirne Selimiye Camii’ndeki Müezzin Mahfili Üzerine Düşünceler”, Uluslararası Mimar Sinan Sempozyumu Bildirileri, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1996, s.27-37. google scholar
  • Altıntaş, Yusuf, Yahudilikte Kavram ve Değerler (Dinsel Bayramlar-Dinsel Kavramlar- Dinsel Gereçler), Gözlem Gazetecilik Basın Yayın, İstanbul,2001. google scholar
  • Aras, Nezihe, Selimiye Efsaneleri, İstanbul, 1954. google scholar
  • Arpat, Atilla, “Sinan Camilerinde Kutsal (Mistik) Boyutlar ve Modüler Düzen”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.28, Şubat 1984,Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1984, s.1-28. google scholar
  • Arpat, Atilla, “Şehzade Camiinde Kubbe ile Avlu ve Şadırvan Arasındaki İlişkiler”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.87, Aralık 1993, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1993, s.9-16. google scholar
  • Arpat, Atilla, Dini Mimaride Gizli Tasarım Yöntemleri, Birsen Yayınevi, İstanbul, 2006. google scholar
  • Ayvansarâyî, Hafız Hüseyin, Hadikatü’l-Cevâmi (İstanbul Camileri ve Diğer Dini-Sivil Mimari Yapılar, Haz. Ahmed Nezih Galitekin, İşaret Yayınları, İstanbul, 2001. google scholar
  • Ayverdi, Ekrem Hakkı, Osmanlı Mi’marisinde Çelebi ve Sultan II. Murad Devri 806-855 (1403-1451), C.II, İstanbul Fetih Derneği İstanbul Enstitüsü,İstanbul, 1972. google scholar
  • Bakırer, Ömür, “İstanbul Süleymaniye Camii İç Avlusunda Zemin Kaplaması”, Uluslararası Mimar Sinan Sempozyumu Bildiriler, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1996, s.39-48. google scholar
  • Barkan, Ömer Lütfü, Süleymaniye Cami ve İmareti İnşaatı (1550-1557), C.I, Türk Tarih Kurumu Ankara, 1972. google scholar
  • Bayram, Sadi, “Mühr-ü Süleyman ve Türk Kültürü’ndeki Yeri”, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar Güner İnal’a Armağan, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Ankara, 1993, s.61-72. google scholar
  • Bozkurt, Tolga, “İslam Mimarisinde Mihrap Sembolizmi”, Prof. Dr. Selçuk Mülayim Armağanı Sanat Tarihi Araştırmaları, Ed. Aziz Doğanay, Lale Yayıncılık, İstanbul, 2015, s.185-205. google scholar
  • Burckhardt, Titus, İslam Sanatı Dil ve Anlam, Çev. Turan Koç, Klasik Yayınları, İstanbul, 2013. google scholar
  • Çam, Nusret, “Türk ve İslam Sanatlarında Altı Kollu Yıldız (Mühr-i Süleyman)”, Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi, Konya,1993, s.207-230. google scholar
  • Çam, Nusret, “Mimar Sinan’ın Eserlerinde Mahalli Unsurlar”, Türkler Ansiklopedisi, C.12, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s.111-120. google scholar
  • Çantay, Tanju, “XVI. Yüzyıl Türk Mimarisinde Bazı Tasarım ve Çizim Esasları”, II. Uluslararası Türk-İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi Bildiriler, İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi, İstanbul, 1986, s.53-65. google scholar
  • Çaycı, Ahmet, “Zaman ve Sanat Bağlamında Çark-ı Felek Motifi”, Uluslararası İslam Medeniyetinde Zaman Sempozyumu, Bildiriler, (8-11 Ekim 2015), C.II, İstanbul, 2016, s.299-305. google scholar
  • Çaycı, Ahmet, İslam Mimarisinde Anlam ve Sembol, Palet Yayınları, Konya, 2017. google scholar
  • Çelebi, Sâî Mustafa, Yapılar Kitabı (Tezkiretü’l-Bünyan ve Tezkiretü’l-Ebniye) Mimar Sinan’ın Anıları, Çev. Hayati Develi-Samih Rifat, Koç Bank Yayınları, İstanbul, 2002. google scholar
  • Çelik, Serpil, Süleymaniye Külliyesi Malzeme, Teknik ve Süreç, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara, 2009. google scholar
  • Denknalbant, Ayşe, Osmanlı Öncesi Türk Mimarisinde Çifte Minareli Cephelerin Gelişimi (Anadolu, İran, Azerbaycan, Hindistan), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul, 2010. google scholar
  • Diez, Ernst, “Bizans Sarayında ve Büyük Türk (Selatin) Camiinde Remiz”, Milletlerarası Birinci Türk Sanatları Kongresi, Ankara 19-24 Ekim 1959, Kongreye Sunulan Tebliğler, Ankara, 1962, s.140-141. google scholar
  • Egli, Ernst, Osmanlı Altın Çağının Mimarı Sinan, Çev. ve Der. İbrahim Ataç, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2009. google scholar
  • Esin, Emel, “Türk Kubbesi (Gök-Türklerden Selçuklulara Kadar)”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, S.III, Malazgirt Zaferi Özel Sayısı, Ankara, 1971, s.159-182. google scholar
  • Goodwın, Goodfrey, Osmanlı Mimarlığı Tarihi, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2012. google scholar
  • Gölpınarlı, Abdülbaki, Tasavvuf’tan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkılap ve Aka Yayınları, İstanbul, 1977. google scholar
  • Güç, Ahmet, “Yahudilik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.43, İstanbul, 2013, s.207-212. google scholar
  • Gündoğdu, Hamza, Erzurum Lala Paşa Külliyesi, Kültür Bakanlığı, Ankara, 1992. google scholar
  • Kahraman, Seyit Ali – Yücel Dağlı (Haz.), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C.1, 1. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2016. google scholar
  • Kuban, Doğan, Sinan’ın Sanatı ve Selimiye, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011. google scholar
  • Kuban, Doğan, Osmanlı Mimarisi, Yapı Endüstri Merkezi, İstanbul, 2016. google scholar
  • Kuran, Aptullah Mimar Sinan, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1986. google scholar
  • Lekesiz, Ömer, Sevgilinin Evi Ev-Kâbe Simgeciliği Üzerine Bir Çözümleme, Yedigece Kitapları, İstanbul, 1997. google scholar
  • Mülayim, Selçuk, Sinan bin Abdülmennan Bir Dünya Mimarının Hayat Hikâyesi, Eserleri ve Ötesi, İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul, 2013. google scholar
  • Necipoğlu, Gülru, Sinan Çağı ve Osmanlı İmparatorluğu’nda Mimari Kültür, Çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul,2013. google scholar
  • Ögel, Semra, “Şehzade Mehmet Camii’nin Dış Yan Sofaları”, Vakıflar Dergisi, S.21, İstanbul, 1990, s.155-157. google scholar
  • Ögel, Semra, “Anıtsal Mimari ve Konut Arasındaki İlişkiler Yönünden Sinan Yapılarına Bir Bakış”, Doğan Kuban’a Armağan, Eren Yayınları, İstanbul, 1996, s.51-54. google scholar
  • Ögel, Semra, “Osmanlı Camii ve Birlik Kavramı”, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2005, s.369-373. google scholar
  • Öğüt, Salim, “Hacerülesved”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 14, İstanbul, 1996, s.433-435. google scholar
  • Özsayıner, Zübeyde Cihan, “Mimar Sinan Camilerinin Ana Kubbe Hatları”, Türkler Ansiklopedisi, C.12, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s.121-123. google scholar
  • Özsayıner, Zübeyde Cihan, “Sinan Camilerinde Hat Sanatı”, 60. Yaşına Sinan Genim’e Armağan Makaleler, Ege Yayınları, İstanbul, 2005, s.527-535. google scholar
  • Papadopoulo, Alexandre, Le Mihrab Dans L’Architecture Et La Religion Musulmanes, E.J.Brill, Leiden Newyork, 1980. google scholar
  • Pedone, Silvia, “The Marble Omphales of Saint Sophia in Constantinople, An Analysis an Opus Sectila Pavament of Middle Byzantine Age”, XI. Uluslararası Antik Mozaik Sempozyumu, 16-20 Ekim 2009, Ege Yayınları, İstanbul, 2011, s.749-768. google scholar
  • Saatçi, Suphi, “Temelden Âleme İnşaat Süreci”, Bir Şaheser Süleymaniye Külliyesi, Ed. Selçuk Mülayim, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2007, s.57-71. google scholar
  • Smith, E.Baldwin, The Dome A Study In The History of Ideas, Princeton University, Princeton, New Jersey, 1950. google scholar
  • Sönmez, Zeki, Mimar Sinan İle İlgili Tarihi Yazmalar-Belgeler, Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1988. google scholar
  • Şentürk, Recep – Semih Ceyhan, “Osmanlı’da Mimari ve Sembolizm: İstanbul Süleymaniye Camii Örneği”, Süleymaniye Ulusal Sempozyumu/Şehir ve Medeniyet (23-25 Kasım 2007), Eminönü Belediye Başkanlığı ve Kültür Ocağı Vakfı Yayınları, İstanbul, 2010, s.523-533. google scholar
  • Tanman, M. Baha, “Halvethane”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.15, İstanbul, 1997, s.388-392. google scholar
  • Tanman, M. Baha, “Edirne Selimiye Camii’nin Hünkâr Mahfilindeki Bazı Ayrıntılardan II. Selim’in ve Mimar Sinan’ın Dünyalarına”, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Araştırmaları Yıldız Demiriz’e Armağan, Simurg Yayınları, İstanbul, 2001, s.151-161. google scholar
  • Tatlı, Bekir, “Türk İslam Mimarisinde Yazılı Süsleme ve Hadis Kullanımı”, 1. Ulusal Cami Mimarisi Sempozyumu Gelenekten Geleceğe Cami Mimarisinde Çağdaş Tasarım ve Teknolojiler, Diyanet İşleri Başkanlığı-Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2013, s.203-219. google scholar
  • Tuncer, Orhan Cezmi, “Taşın Öyküsü ve Taş Temeller”, X. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, (Prof. Dr. H. Örcün Barışta’ya Armağan) Bildiriler, Ankara, 2006, s.715-738. google scholar
  • Türeli, İdil, Türk Sanatında Altı Köşeli Yıldız-Mühr-i Süleyman, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2010. google scholar
  • Umuter, Yüksel, “Yapı San’atında Modüler ve Boyutsal Sembolizm”, Mimar Sinan, No: 58, Yenilik Basımevi, İstanbul, 1985, s.29-37. google scholar
  • Yakıt, İsmail, “Mimar Sinan’ın Eserlerinde Modüler Sistem ve Ebced Hesabı”, Osmanlı: Kültür ve Sanat, C.10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s.208-212. google scholar
  • Yetkin, Şerare, “Mimar Sinan’ın Eserlerinde Çini Süsleme Düzeni”, Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri 1, Ed. Sadi Bayram, Vakıflar Genel Müdürlüğü, İstanbul, 1988, s.479-498. google scholar
  • Yürekli, Görkay Zeynep, “Osmanlı Mimarisinde Aleni Devşirme Malzeme:Gazilerin Alamet-i Farikası”, Gelenek, Kimlik Bireşim: Günsel Renda’ya Armağan, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü, Ankara, 2011, s.275-276. google scholar
  • h t t p s : / / w w w . k u r a n . g e n . t r / ? x = s _ m a i n & y = s _middle&kid=4&sid google scholar
  • https://www.kuran.gen.tr/?x=s_main&y=s_middle&kid=4&sid=3 google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Akçıl Harmankaya, N. (2018). MİMAR SİNAN CAMİLERİNDE SEMBOLİZM ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Sanat Tarihi Yıllığı, 0(27), 1-37. https://doi.org/null


AMA

Akçıl Harmankaya N. MİMAR SİNAN CAMİLERİNDE SEMBOLİZM ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Sanat Tarihi Yıllığı. 2018;0(27):1-37. https://doi.org/null


ABNT

Akçıl Harmankaya, N. MİMAR SİNAN CAMİLERİNDE SEMBOLİZM ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Sanat Tarihi Yıllığı, [Publisher Location], v. 0, n. 27, p. 1-37, 2018.


Chicago: Author-Date Style

Akçıl Harmankaya, Nesrin Çiçek,. 2018. “MİMAR SİNAN CAMİLERİNDE SEMBOLİZM ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME.” Sanat Tarihi Yıllığı 0, no. 27: 1-37. https://doi.org/null


Chicago: Humanities Style

Akçıl Harmankaya, Nesrin Çiçek,. MİMAR SİNAN CAMİLERİNDE SEMBOLİZM ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME.” Sanat Tarihi Yıllığı 0, no. 27 (May. 2024): 1-37. https://doi.org/null


Harvard: Australian Style

Akçıl Harmankaya, N 2018, 'MİMAR SİNAN CAMİLERİNDE SEMBOLİZM ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME', Sanat Tarihi Yıllığı, vol. 0, no. 27, pp. 1-37, viewed 17 May. 2024, https://doi.org/null


Harvard: Author-Date Style

Akçıl Harmankaya, N. (2018) ‘MİMAR SİNAN CAMİLERİNDE SEMBOLİZM ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME’, Sanat Tarihi Yıllığı, 0(27), pp. 1-37. https://doi.org/null (17 May. 2024).


MLA

Akçıl Harmankaya, Nesrin Çiçek,. MİMAR SİNAN CAMİLERİNDE SEMBOLİZM ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME.” Sanat Tarihi Yıllığı, vol. 0, no. 27, 2018, pp. 1-37. [Database Container], https://doi.org/null


Vancouver

Akçıl Harmankaya N. MİMAR SİNAN CAMİLERİNDE SEMBOLİZM ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Sanat Tarihi Yıllığı [Internet]. 17 May. 2024 [cited 17 May. 2024];0(27):1-37. Available from: https://doi.org/null doi: null


ISNAD

Akçıl Harmankaya, Nesrin Çiçek. MİMAR SİNAN CAMİLERİNDE SEMBOLİZM ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME”. Sanat Tarihi Yıllığı 0/27 (May. 2024): 1-37. https://doi.org/null



ZAMAN ÇİZELGESİ


Çevrimiçi Yayınlanma30.06.2018

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.