Büyük Verinin Sağlık Hizmetlerinde Kullanımında Epistemolojik ve Etik Sorunlar
Büyük Veri (big data) dendiğinde geleneksel bilişim sistemlerinin kapasitesinin çok üstünde olan verilerin depolama ve analiz edilerek bilgi üretme süreçlerinin tümünü anlamak mümkündür. “Büyük” ifadesi verinin hacim büyüklüğünden ziyade 5 temel özelliğin büyüklüğünü ifade eder: Hacim, Hız, Çeşitlilik, Doğruluk, Değer. Büyük veri analizleri ile mevcut bilgi ve verilerin ilişkileri tespit edilebilmekte, yeni değişkenler arasındaki bağ hızla tespit edilebilmekte ve böylece gelecekle ilgili sağlık alanında kuvvetli tahminler yapılabilmektedir. Bu bağlamda şimdiye kadar görülmemiş büyüklükteki verinin halk sağlığından klinik bilimlere kadar birçok sağlık hizmeti alanında yeni kullanım ve uygulama imkanları oluşmaktadır.
Yeni imkanların yanında tıbbi bilginin oluşmasında epistemolojik olarak önemli farklılıklar ortaya çıkmakta ve bunlar uygulamada bazı sorunları beraberinde getirmektedir. Ayrıca çok sayıda insanın oluşturduğu verilerin güvenli şekilde saklanması gerekmektedir. Burada ise tıbbın kadim etik ilkelerinden olan mahremiyet ve hekimin sır saklama mükellefiyeti ilkelerinin anlamı ve içeriği değişmektedir. Bu bağlamda makalemizde büyük verinin tarihi gelişimi, temel özellikleri ve önemli kavramları açıklanmıştır. Sağlık alanında mevcut ve muhtemel kullanım alanları tartışılarak bu alanlardaki bilgi üretimi ile ilgili epistemolojik sorunlar tespit edilerek eleştirel bir perspektiften ele alınmıştır. Yine bu meyanda ortaya çıkabilecek etik sorunlar ortaya konmuş ve analiz edilmiştir. Meta düzlemde ise bu uygulamaların insan anlayışımız, insan özgürlüğü ve sorumluluğu açısından ne anlama geldiği sorgulanmıştır.
Epistemological and Ethical Issues of Big Data Use in Healthcare
The concept of “Big Data” covers all processes of storing and analyzing information that is beyond the capacity of traditional information systems. “Big” describes the magnitude of five major characteristics of data and not volume alone: Volume, Velocity, Variety, Veracity, Value. With the help of big data analysis, it is possible to identify the relationships between existing medical information and data, to determine the link between new variables and to make strong predictions about the future healthcare. In this context, new usage and application opportunities arise in various healthcare services ranging from public health to clinical sciences.
In addition to new opportunities, big data analysis also presents new epistemological differences in the formation of medical knowledge, possibly engendering new controversies. Furthermore, the data generated by a large number of people need to be safely stored. The challenge of data security is set to alter the meaning and content of two well-established principles of medicine, “patient-privacy” and “physician-patient confidentiality”. In this context, we explain the historical development of big data, its basic features and important related concepts. The article further treats the current and potential uses of big data analysis in the field of health, and identifies and critically analyzes epistemological problems related to medical knowledge production. We also discuss the ethical problems that may arise. At the metalevel, we ask how the potential applications of big data analysis can impact our understanding of humanhood, human freedom and responsibility.
