Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/jos.1467606   IUP :10.26650/jos.1467606    Tam Metin (PDF)

Arapça’nın Suriye Lehçesindeki Daha Önce Kökeni Belirlenmeyen Türkçe Kelimeler

Muhammed Akif

Dilin başka dilleri etkileyen ve onlardan etkilenen canlı bir organizma olduğu göz önüne alındığında, diller arasındaki etkileşim doğal bir süreçtir. Türk dili ve Arap dili ve lehçeleri arasında ise coğrafi ve kültürel yakınlık nedeniyle doğal bir etkileşim süreci yaşanmıştır. Suriye lehçesi, Türk dilinden büyük ölçüde etkilenen Arap lehçeleri arasında yer almaktadır. Pek çok Türkçe kelime Suriye lehçesine geçmiş ve halen kullanılmaktadır. Öyle ki, bu kelimelerden Türkçede bulunmayan birçok yeni fiil türetilmiştir. Arapça lehçeleri ve Türkçeden Arapçaya geçen sözcükler üzerine bugüne kadar yapılan çalışmalarda, Türkçe köklerle türetilen bu sözcüklerin kökleri ya bilinmemekte ya da gözardı edilmekteydi. Bu nedenle bu çalışma, Türkçeden Suriye lehçesine geçen ancak kökenleri bilinmeyen ya da kökenlerinden bahsedilmeyen Türkçe sözcüklerin izini sürmektedir. Çalışmada, kökeni daha önce bilinmeyen ve bazıları açıkça Türkçe olan, ancak daha önce kanıtlanamayan ya da kayda geçmeyen yaklaşık 65 sözcük tespit edildi. Bu sözcükleri tespit etmede, Türkçe sözlüklerdeki Türkçe kökenlerini bulmada, bazılarının kökenine ilişkin şüphe ve farklılıkları reddetmede yöntem olarak tarihsel betimleyici yaklaşım kullanılmıştır. Daha sonra bu sözcüklerin Suriye lehçesindeki anlamları ve kullanımları gündelik dildeki örneklerle desteklenerek açıklanmıştır. Çalışma, Arapçanın lehçelerinde yaygın olan ancak kökenleri belirtilmeyen veya Türkçe kökenli olduğu gözardı edilen sözcüklerin tespit edilmesini sağlayarak Türkçe ve Arapça arasındaki etkileşimin önemli bir boyutuna ışık tutmaktadır.

DOI :10.26650/jos.1467606   IUP :10.26650/jos.1467606    Tam Metin (PDF)

ة ّ َهَجِة ُ الُّسورّي ٌ ّ لم تؤّصل من قبل في الَّل ٌ ألفاٌظ تركيٌ

Muhammed Akif

إن التداخل بين اللغات عملية طبيعية فاللغة كائن حي يؤثر ويتأثر بغيره، وهذا ما حدث بين اللغة التركّيّة واللغة العربّيّة ولهجاتها بحكم المجاورة والعيش في بيئة واحدة. ولقد كانت اللهجة السورّيّة من بين اللهجات ً باللغةالتركية، فقد دخل كث ٌيٌر من األلفاظ التركّيّةإلى اللهجةالسورّيّة ومازالت ًكبيرًا العربّيّةالتي تأثرت تأثرًا ًمن األفعال التي ال توجدفي اللغةالتركّيّة، وبقي العديد تستعمل على ألسنةالعامة، لدرجةأنهماشتقوامنهاكثيرًا من تلك األلفاظ مجهولة األصل ولم يذكر أحد ممن ُعني بالحديث عن اللهجة العامّيّة، أو ممن ُعني بالحديث ً لتلك األلفاظ،من هنا تأتي هذه الدراسةلتحاول أن تؤصل األلفاظ التركّيّة عن األلفاظ الدخيلةأو التركّيّةأصًال التي دخلت إلى اللهجةالسورّيّة ولكنها بقيت مجهولةاألصل ولم يذكر أحد أصلها، وقد رصد ْْت ما يقارب من ُثبت ولم يسجل َ أنهتركي إال أنهلم ُي ً لم يذكر أصلهامن قبل، وربماكان منهاما يبدو واضحَا ستة وستين لفظًا في دراسة قبل ذلك، وقد اتبع ْْت الدراسة المنهج الوصفي التاريخي في تعقب تلك األلفاظ وتسجيلها ومعرفة أصلها الترك ّّي في المعاجم التركّيّة ونفي الشبهة واالختالف عن أصل بعضها، ووصل ْْت الدراسةإلى تأصيل ُذكر أصلها أو يخطر على بال أحد أنهترك ّّي األصل. ألفاظ منتشرة وشائعة على لسانهم ولكنها بقيت دون أن ُ

DOI :10.26650/jos.1467606   IUP :10.26650/jos.1467606    Tam Metin (PDF)

Previously Unidentified Turkish Words in the Syrian Dialect of Arabic

Muhammed Akif

Language is a living organism that both influences and is influenced by others, and interaction between languages is a natural process. Due to geographical and cultural proximity, Turkish and Arabic languages, along with their dialects, have experienced such interactions. The Syrian dialect is among those Arabic dialects heavily influenced by Turkish. Numerous Turkish words have been integrated into the Syrian dialect and are still used today. These words have even led to the creation of new verbs not found in Turkish. However, past studies on Arabic dialects and Turkish-derived words have either not identified or overlooked the Turkish origins of many such words. This study focuses on identifying Turkish words in the Syrian dialect whose origins remain unknown or unmentioned. Approximately 65 words were found, some clearly of Turkish origin, but previously undocumented or unproven. A historical-descriptive approach was used to trace these words, verify their Turkish origins, and resolve doubts about their etymology. Additionally, the meanings and usage of these words in the Syrian dialect were clarified with examples from daily language. This study highlights the overlooked Turkish roots of many words in Arabic dialects, emphasizing an important dimension of Turkish-Arabic language interaction. 


GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


The Syrian dialect is a dialect affected by foreign words in foreign languages. The Turkish language was the most influential language in the Syrian dialect by virtue of the geographical location of Syria adjacent to the country of Anatolia, which formed a human reservoir for the Turks, and by virtue of the friction that formed between the Arabs in general and the Syrians in particular on the one hand and the Turks on the other. Another aspect of the Ottoman era, which has lasted for more than four hundred years.

Therefore, many Turkish words entered the Syrian dialect, which are still used to this day, and with the timid studies that dealt with foreign words or those concerned with dialects, many Turkish words remained in the Syrian dialect without documentation or rooting and without correcting what was incorrectly mentioned in their origin. Hence, this study aims to shed light on Turkish words that have not been established or whose origin is not settled in the Syrian dialect by tracing them in the sources in which they were mentioned and in the tongues of the public, where the “Comparative Encyclopedia of Aleppo” by its writer, Khair al-Din al-Asadi, constituted a basic source of scientific material. Especially with regard to the words that were mentioned before, and what is on people’s tongues today is a basic subject for words that were not mentioned before, and no opinion was mentioned about them before. The study was divided into an introduction, conclusion, and two main sections in which the words were arranged in alphabetical order, with each word being mentioned as the Syrians pronounce it. According to them, the meaning of Turkish origin and its meaning in Turkish dictionaries were mentioned, and the opinions of dictionaries and Arabic sources regarding the pronunciation were mentioned, if any.

This study showed that a dialect is a group of linguistic characteristics that belong to a special environment and are shared by all members of this environment. The dialect environment is a broader and more comprehensive environment that includes several dialects. Each of these dialects has its own characteristics, but they all share a set of linguistic phenomena that facilitate communication. The individuals in these environments interact with each other.

The Syrian dialect contains a mixture of foreign vocabulary from several languages, and the relationship between the Syrian dialect and the Turkish language is influenced by historical, geographical, and religious factors.

There are a large number of Turkish words whose origin has not been mentioned in the Syrian dialect before, and there are words that were recorded for the first time even though their Turkish origin is clear. For example, but not limited to: The word “Aye Adam” is a Turkish expression meaning a good man, and it is used in the northern regions of Aleppo to this day.

The study also reached the root of the word “dabkeh,” which is common among Syrians and means group dance, an origin that was not known before, despite the efforts of the author of the language’s text.

Similar to this is the word “dosha”, which Ahmed Reda said was from “dawka”, and the word “tab”, which is widely used among them to mean “fallen”, and other words.

 In addition, it resolves the difference in the origin of some words that some Arabic dictionaries consider Persian, including, but not limited to, the word “Tasuma”, which the study showed to be of Turkish origin, and others.

Rooting words such as “Jalq”, “Dib”, and “Majiq” and expressing an opinion on them.


PDF Görünüm

Referanslar

  • Alp, M. (2007). Kelimelerin Göçü: Türkçe Nisbet Eki “-Ci’ nin” Şam Bölgesi (Suriye, Ürdün, Filistin Ve Lübnan) Arap Halk Ağzında Kullanımı Hakkında Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi 7 (1), 179-226. google scholar
  • Amal Nayıuf, Tymaa Hasanain Hammouda, Mustafa Jarrar, Fadi A. Zaraket and Mohamad-Bassam Kurdy. Nabra: Syrian Arabic Dialects with Morphological Annotations. Proceedings of the The First google scholar
  • Arabic Natural Language Processing Conference )ArabicNLP 2023(, pages 12-23 December 7, 2023 Association for Computational Linguistics. google scholar
  • Aburrahim, Yasin. )2012(. Mevsu’aetu’l-Amiyyeti’s-Sûriyye. Dimaşk: el-Heyetu’l-‘Âmmeti’s-Sûriyye li’l-Kitâb. google scholar
  • Ajghif, Mohammad. )2020(. Memlükler Dönemindeki Müsta’rib Türk Tarihçilerin Eserlerindeki Türkçe Kelimeler: Tarihu’l Fahiri Örneği. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, doktora tezi. google scholar
  • Akalın, Ş. )2011(. Türkçe Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu, 11. Basım. google scholar
  • Ayn el-Furati. “es-Serid” ve “el-Çike” Eklat Şabiye Mutvarse Lede Ebna er-Raka”. )2023, 1 Temmuz(. https://eyeofeuphrates.com/ar/news/2022/02/19/4491 google scholar
  • Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. 5 Cilt. Istanbul: Ötüken Neşriyat. google scholar
  • Dar el-Vesayik er-Rakamiye et-Tarihiye. “el-Maruk el-Halebi ve Kısatu Telaki el-Hadarat”. )2023, 31 Mart(. https://www.dig-doc.org/index.php?page=dmlkZW8=&op=ZGlzcGxheV92aWRlb19kZXRhaWxzX3U=&video_ id=MzQz&lan=YXI google scholar
  • Derleme Sözlüğü. )1993(. 12. Cilt. Ankara: Ankara Üniversitesi basımevi, 2. Basım. google scholar
  • Duzi, Reinhart Pieter Anne. )1979(. Tekmîletu’l-‘Ma’âcimi’l-‘Arabiyye. çev. Muhammed Selim en-Na’îmî, Irak: Vizartu’s-Sekâfeti ve el-I’lâm. google scholar
  • Ebu Hayyan, Eseer ed-Din Al-Endülüsi. )H. 1309(. Kitabu’l İdrak Li-Lisani’l Etrak. İstanbul: Amira Matbaası. google scholar
  • el-Asadi, Muhammed Khair ed-Din. )1987(. Mavsuatu Halep el-Mukarine. Halep: Camitu Halep. google scholar
  • el-Hanafi, Magdı Hassanın İsmail Hassan. )2017(. DİL AİLESİ, Belirlilik ve Belirsizlik, Erillik Ve Dişillik, İkillik Ve Çoğulluk Yönlerinden Arapça ve Türkçe Arasında Filolojik Olarak Karşılaştırma, Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 4/ Sayı: 8. google scholar
  • Enis, İbrahim. )1992(. Fi el-Lehcat el-Arbiye. Kahire: İngiliz-Mısır Kütüphanesi. google scholar
  • Envari, Dr. Hasan. )1381(. Fehrenk Bezrek Sehen. Tahran: Sehen. google scholar
  • İbrahim, Receb abdulcevad. )2002(. el-Mucamu el-Arabi li-Asmau el-Malabis. el-Kahire: Darul-Afak el-Arabiye. google scholar
  • İbn Abbad, İsmail. )1994(. el-Muhit fi el-Luğa. thk: Muhammed Hasan el-Yasin. Beyrut: Alem el-Kütüb. google scholar
  • İbn el-Esir, Mecid ed-Din el-Cezerî. )1979(. en-Nihaye fi Garip el-Hadis ve el-Eser. thk: Taher Ahmed el-Zavi-Mahmud Muhammad et-Tanaji. Beyrut: el-Maktebe el-İlmiye. google scholar
  • İbn Faris, Ahmed bin Zekerya el-Kazvini. )1979(. Makayusu-luğa. Beyrut: Daru-lFikir. google scholar
  • İsmail, Faruk. )2023(. et-Tadud el-Luğavi fi Suriye Beyn el-Mazi ve el-Hazir. Mecaltu Kalamun, 23. google scholar
  • İşler, E ve Özay, İ. )2015(. Türkçe Arapça Kapsamlı Sözlük. Ankara: Fecr Yayınları, 5. Basım. google scholar
  • Kaşkaş, Raneem Muhammad Diaa ve Bahit, Ibrahim. )2023(. Zavahir Lupaviye fi el-Lehcetğ es-Suriye. Maceletu er-Rashun, Camitu el-Medine ed-Duliye, 9/3. google scholar
  • Müdeventü Vatan. “Sebet el-Arus ve el-Aski” min Tekalid el-Urs ed-Dimaki el-Kadim. )2023, 31 Aralık(. https://www.esyria.sy/2009/07/%D8%B3%D8%A8%D8%AA-%D8%A7%D9%84% D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%B3%D9% 83%D9%8A-%D9%85%D9%86-%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%85%D8%B4% D9%82%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85 google scholar
  • Muhtâr, Ahmet Ömer. )1429/2008(. Mu’camu’l-Luğâti’l-‘Arabiyyeti’l-Mu‘âsire. Kahire: ‘Âlemu’l-Kutub,. google scholar
  • Nişanyan, S. )2009(. Sözlerin Soyağacı. Istanbul: Everest yayınları, 4. Basım. google scholar
  • Rida, Ahmed. )1958(. Mucamu Metn el-Luğa. Beyrut: Dar Mektebtü el-Hayat. google scholar
  • Sâmi, Şemseddin. )1317(. Kamûs-ı Turkî. Dar Sadet: Ikdâm. google scholar
  • Tercüman. “Duşma.” )2022, 18 Mart(. google scholar
  • https://torjoman.com/dictionary/ar/search/arabic-arabic/%D8%AF%D9%8F%D8%B4%D9%92%D 9%85%D9%8E%D8 % A9. google scholar
  • Teymur, Ahmed bin Ismail bin Muhammed. )2002(. Mucamu Timur el-Kebir fi el-Alfaz el-Amiye. thk. Hüseyin Nassar. Kahire: Dar el-Kütüb ve el-Vesaik el-Kavmiye. google scholar
  • Ünsî, Muhammed Ali. ed-Derarî’l-Lami’ât fi Muntehebâti’l-Luğat. b.y., y.y. t. google scholar
  • Vatan - el-Lupat el-Hams el-Ekser Tesiren ala el-Lehecat el-Arabiye. )2015, 27 Temmuz(. google scholar
  • Vikipedi. “Yakartop”. )2023, 29 Nisan(. https://tr.wikipedia.org/wiki/Yakartop. google scholar
  • Yıldız, Musa. )2006(. Türkçe ile Arapça Arasındaki Karşılıklı Etkileşim, Nüsha, Yıl: vı, Sayı: 23. google scholar
  • Ziyadat, Teysir ve Yayir, Semire. )2014(. et-Tasur ve et-Tasir el-Luğuy Beyn el-Luğati el-Arabiye ve Et-Türkiye. Mecalatu ed-Dirasat el-Luğuye ve el-Adebiye. google scholar
  • Zübeydi, Muhammed bin Muhammed bin Abdurrazak. )2001(. Tacu el-Arus min Cevahir el-Kamus. thk. Macmua. Kuveyt: el-Meclis El-Vatani li-Sekafati ve el-funun ve el-Adab. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Akif, M. (2024). Arapça’nın Suriye Lehçesindeki Daha Önce Kökeni Belirlenmeyen Türkçe Kelimeler. Şarkiyat Mecmuası, 0(45), 337-351. https://doi.org/10.26650/jos.1467606


AMA

Akif M. Arapça’nın Suriye Lehçesindeki Daha Önce Kökeni Belirlenmeyen Türkçe Kelimeler. Şarkiyat Mecmuası. 2024;0(45):337-351. https://doi.org/10.26650/jos.1467606


ABNT

Akif, M. Arapça’nın Suriye Lehçesindeki Daha Önce Kökeni Belirlenmeyen Türkçe Kelimeler. Şarkiyat Mecmuası, [Publisher Location], v. 0, n. 45, p. 337-351, 2024.


Chicago: Author-Date Style

Akif, Muhammed,. 2024. “Arapça’nın Suriye Lehçesindeki Daha Önce Kökeni Belirlenmeyen Türkçe Kelimeler.” Şarkiyat Mecmuası 0, no. 45: 337-351. https://doi.org/10.26650/jos.1467606


Chicago: Humanities Style

Akif, Muhammed,. Arapça’nın Suriye Lehçesindeki Daha Önce Kökeni Belirlenmeyen Türkçe Kelimeler.” Şarkiyat Mecmuası 0, no. 45 (Dec. 2024): 337-351. https://doi.org/10.26650/jos.1467606


Harvard: Australian Style

Akif, M 2024, 'Arapça’nın Suriye Lehçesindeki Daha Önce Kökeni Belirlenmeyen Türkçe Kelimeler', Şarkiyat Mecmuası, vol. 0, no. 45, pp. 337-351, viewed 23 Dec. 2024, https://doi.org/10.26650/jos.1467606


Harvard: Author-Date Style

Akif, M. (2024) ‘Arapça’nın Suriye Lehçesindeki Daha Önce Kökeni Belirlenmeyen Türkçe Kelimeler’, Şarkiyat Mecmuası, 0(45), pp. 337-351. https://doi.org/10.26650/jos.1467606 (23 Dec. 2024).


MLA

Akif, Muhammed,. Arapça’nın Suriye Lehçesindeki Daha Önce Kökeni Belirlenmeyen Türkçe Kelimeler.” Şarkiyat Mecmuası, vol. 0, no. 45, 2024, pp. 337-351. [Database Container], https://doi.org/10.26650/jos.1467606


Vancouver

Akif M. Arapça’nın Suriye Lehçesindeki Daha Önce Kökeni Belirlenmeyen Türkçe Kelimeler. Şarkiyat Mecmuası [Internet]. 23 Dec. 2024 [cited 23 Dec. 2024];0(45):337-351. Available from: https://doi.org/10.26650/jos.1467606 doi: 10.26650/jos.1467606


ISNAD

Akif, Muhammed. Arapça’nın Suriye Lehçesindeki Daha Önce Kökeni Belirlenmeyen Türkçe Kelimeler”. Şarkiyat Mecmuası 0/45 (Dec. 2024): 337-351. https://doi.org/10.26650/jos.1467606



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim11.04.2024
Kabul24.09.2024
Çevrimiçi Yayınlanma03.10.2024

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.