Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/jos.1515260   IUP :10.26650/jos.1515260    Tam Metin (PDF)

Gelenbevî’nin (ö.1205/1791) “Risâle fi’l-Masdar” Adlı Eserinin Tahkikli Neşri ve Dil Felsefesi Açısından Değerlendirilmesi

İsa Güceyüz

Matematik ve mantık alanındaki eserleriyle tanınan İsmail Gelenbevî’nin dil ve belâgatle ilgili de birçok eseri mevcuttur. Onun, masdar risâlesi anlamına gelen “Risâle fi’l-masdar” adlı eseri de bunlardan birisidir. Araştırmada öncelikle Gelenbevî’nin hayatı, eserleri ve ilmi kişiliğine temas edilmektedir. Akabinde araştırmada ele alınan eserin konusu olan masdar ve hâsıl bi’l-masdarla ilgili tartışmalara ve meselenin dilbilimsel arka planına yer verilmektedir. Son olarak Gelenbevî’nin masdar hakkındaki düşüncelerine dil felsefesi bağlamında yer verilmekte ve onun “Risâle fi’l-masdar” isimli eserinin tahkikli neşri yapılmaktadır. Risâlenin tahkikinde İslâm Araştırmaları Merkezi’nin (İSAM) yayımlamış olduğu “Tahkikli Neşir Kılavuzu” esas alınmıştır. Herhangi bir nüsha “asıl nüsha” olarak esas alınmamıştır. Neşredilen metin, üç farklı nüsha karşılaştırılarak en doğru metne ulaşma gayesiyle tahkik edilmiştir. Gelenbevî, hâsıl bi’l-masdarı “ıstılâhî ve “lügavî” olmak üzere ikiye ayırmıştır. Mantık verilerini ve diyalektik soruşturma yöntemini eserinde yoğun bir şekilde kullanmıştır. Gelenbevî’nin masdar meselesini tartıştığı zeminin arka planında ta‘kîd, fâilin tanımı ve insan fiilleri/ irade olmak üzere üç ayrı problem yer almıştır. Onun, meçhulün de masdarı olduğu düşüncesine katılmamakla birlikte anlam ve isnad açısından meçhul masdara belirli koşullarda imkân tanıdığı görülmüştür.

DOI :10.26650/jos.1515260   IUP :10.26650/jos.1515260    Tam Metin (PDF)

Critical Edition of Galanbawī’s (d.1205/1791) Work Named “Risālah fī al-Maṣdar” and its Evaluation of Language Philosophy

İsa Güceyüz

Ismail Galanbawī, known for his works in mathematics and logic, also wrote many works on language and rhetoric. His work called “Risālah fī al-Maṣdar”, which means “infinitive treatise,” is one such work. In this study, Galanbawī’s life, works, and scientific personality are first touched upon. Subsequently, discussions about the maṣdar and hâsıl bi’l- maṣdar, which are the subjects of the work discussed in this research, and the linguistic background of the issue is included. Finally, Galanbawī’s thoughts about maṣdar are included in the context of language philosophy, and a critical edition of his work “Risālah fī al-Maṣdar” is made. In verifying the treatise, the “Authorized Publication Guide” published by the Center for Islamic Research (ISAM) was taken as the basis. Any manuscript copy is not taken as the “original copy”. The published text was verified by comparing three different copies to obtain the most accurate text. Galanbawī divided the “al-hāṣıl bi al-maṣdar/total meaning revealed by infinitive” into two: lexical and terminological. He used logical data and dialectical investigation extensively in his work. In the background of Gelenbevî’s discussion of the infinitive issue, there are three separate problems: ta‘kîd (complexity), the definition of the agent, and human actions/will. Although he does not agree with the idea that the unknown has an infinitive, he allows the infinitive of the unknown under certain conditions in terms of meaning and imputation.


GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


The Ottoman period was a period in which important works were written in the field of language and eloquence, as in other fields. İsmail Galanbawī, one of the scholars of the period, was born in 1143 in the Gelenbe township of Kırkağaç district of Manisa. Maṣdar/infinitive, al-hāṣıl bi al-maṣdar/total meaning revealed by infinitive, and the meaning they express are discussed in areas such as Arabic language, rhetoric, theology, and fiqh. The subject has many dimensions on the linguistic axis, especially semantics and philosophy of language.

Galanbawī, who stands out for his works in the fields of mathematics and logic, also wrote many works on language and rhetoric. His work called “Risālah fī al-Maṣdar” is one such work. The issue of maṣdar and al-hāṣıl bi al-maṣdar were also discussed by many scholars before Galanbawī. It has been stated that the examination of the meanings of the infinitive from these different perspectives is based on Sadrusheria. He distinguished the meanings of verbs and proposed a new verb theory regarding the existence aspects of the meaning.

In this research, Galanbawī’s life, works, and scientific personality are first touched upon. Subsequently, discussions about the maṣdar and al-hāṣıl bi al-maṣdar and the background to the issue are included. Finally, Galanbawī’s thoughts about maṣdar are included in this work, and a critical edition of his work “Risālah fī al-Maṣdar” is given. In verifying the treatise, the “Authorized Publication Guide” published by the Center for Islamic Research (ISAM) was taken as the basis. Available manuscript copies of the treatise are indicated in footnotes with different nicknames. Any manuscript copy is not taken as the “original copy”. The published text was verified by comparing three different copies to obtain the most accurate text. The name of the treatise is not mentioned in the introduction or elsewhere. The work was recorded in library catalogs with names such as “Risālatu maṣdar”, “Risālatu al-maṣdar”, “Risālah fī al-maṣdar” and “Risāla-i maṣdar”.

There is no doubt about the Risālah fī al-maṣdar’s belonging to Galanbawī. The information in the ẓahriyya and ketebe records of the copies confirms that the treatise under consideration belongs to Galanbawī. The author’s line could not be reached in the three copies of the treatise. Three manuscript copies of this work have been found, two in the Süleymaniye Library and one in the Konya Manuscripts Regional Directorate. Minhuvāt, corrections, and records in the original copies are provided in the footnote. Because there is no harmony between the copies, abbreviations and nicknames are written clearly. The sources that Galanbawī used or referred to while writing his work were touched upon. İbn al-Ḥājib’s al-Kāfiye, Molla Jāmī’s al-Favâ’idu’ḍ-ḍıyā’iyye, ‘Abd al-ġafūr Lārī’s Ḥāşiyetu’l-Favâ’idi’ḍ-ḍıyā’iyye Sadrusheria’s at-Tavḍīḥ, Taftāzānī’s al-Muṭavval and at-Talvīḥ, Hasan Çelebi’s Ḥāşiyetu al-Muṭavval, Molla Fenārī’s Ḥāşiye ‘alā al-Muṭavval and ‘Ayn al-’a‘yān are some of them.

In this treatise, the views of language, rhetoric, and theology scholars regarding the maṣdar and al-hāṣıl bi al-maṣdar are included, and these views are analyzed. The attribution of infinitives and their meanings constitute the basic issue of the treatise. In this treatise, it is discussed whether the unknown infinitive is possible in terms of meaning and attribution. According to Galanbawī, when a verb is turned into an infinitive and the attribution is made, it becomes the subject of the word/expression and can be qualified. Thus, the delegation meaning of the infinitive, which expresses a situation, is revealed. However, infinitives such as possibility, existence (wucūd), and non-existence (‘adam) that do not have existence in the outside world.

The issue of whether the infinitive form or the verb is essential has been discussed by linguists from Basra and Kufa. Linguists from Basra followed Ḫalīl b. ’Aḥmad’s opinion and accepted the infinitive as the source of meaning. In other words, according to the Basra people, the verb derives from the infinitive. According to Kufa’s people, the source of involvement is the verb, and the infinitive form is derived from the verb. Although Galanbawī does not state it clearly, he leans toward the thought of the people of Basra who accept that the infinitive is essential. Galanbawī divided the “al-hāṣıl bi al-maṣdar” into two parts: lexical and terminological. Moreover, he used logical data and dialectical investigation methods extensively in his work. Therefore, he included different views on some issues he discussed, along with his evidence, without making any preference. This situation has sometimes made it difficult to determine which idea the author is close to. It can be seen that there are three separate problems in the background of Galanbawī’s discussion of the infinitive issue: ta‘ḳīd (complexity), the definition of the agent, and human actions/will.

Some authors did not accept the existence of the meaning of “unknown infinitive”. They considered the meaning of unknown masdar as “machūl hāṣıl bi al-maṣdar”. There is a difference in opinion among those who accept its existence whether it is real or a metaphor. Galanbawī largely follows Lārī’s line although he does not state it clearly. Galanbawī did not make a clear distinction between maṣdar and al-hāṣıl bi al-maṣdar. He stated that what is generally meant by the maṣdar is al-hāṣıl bi al-maṣdar, and he used this concept to include the maṣdar as well. Galanbawī stated that the linguists’ statement that “the infinitive of a transitive verb can be the infinitive of a known or unknown verb” should not be understood literally. Galanbawī does not agree with the idea of “Qiyām covers only what exists both in the mind and the outside world. The unknown infinitive has no existence in the mind”. In his explanation, the unknown infinitive also exists in the mind, just like the known infinitive. Galanbawī asserted that the phrase “verb-like” in İbn al-Ḥājib’s definition of agent also includes the infinitive. He stated that the problem would be eliminated if the statement in question was understood as “similar to the action in terms of effect”. In this context, the unknown infinitive is also included in the imputation relationship.

Galanbawī included different views on the subject of known and unknown infinitives and their evidence. He conveyed these views mostly without making any choice. However, he criticized the views that completely ignore the unknown infinitive, as in ‘İṣām ad-dīn alİsferāyīnī. Although Galanbawī does not agree that the unknown has an infinitive, he allows the unknown infinitive to be allowed under certain conditions of meaning and imputation. Considering the different works he compiled, Galanbawī was influenced by Kazabādī regarding the infinitive. In addition, he influenced scholars such as Karaağācī, Kırkağācī, Mustafa Şevket and Abdülhamīd Harpūtī.


PDF Görünüm

Referanslar

  • Alak, Musa. Masdarın Manaları “Masdar” - “Hâsıl bi’l-Masdar” İnceleme ve Metinler. İstanbul: Ravza Yayınları, 2022. google scholar
  • Arı, Abdüsselâm. “Mahiyeti Yansıtıp Yansıtmaması Açısından Bazı Hanefî Kaynakları ve Muâsır İslam Hukuku Eserlerindeki Akid Tanımları Üzerine Bir İnceleme”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 26 (2015), 523-538. google scholar
  • Bağdâdî, İsmail. Hediyyetu’l-‘ârifîn esmâu’l-muellifîn ve âsâru’l-musannifîn. 2 Cilt. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 1951. google scholar
  • Câmî, Abdurrahman. el-Fevâ’idü’z-ziyâ’iyye. haz. İlyas Kaplan. İstanbul: Şifâ Yayınevi, 2005. google scholar
  • Çelebî, Hasan. Hâşiyetü’l-Mutavvel. İstanbul: Şirket-i Sahafiye-i Osmaniye Matbaası, ts. google scholar
  • Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi Osmanlı Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayıncılık, 2015. google scholar
  • Enbârî, Kemâluddîn. el-İnsâf fî mesâili’l-hilâf beyne’n-Nahviyyîn: el-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, 2003. google scholar
  • Fenârî, Şemsuddîn Muhammed b. Hamza. ‘Aynu’l-a‘yân. İstanbul: Rifat Bey Matbaası, 1325. google scholar
  • Ferâhîdî, Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-‘ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî-İbrâhîm es-Sâmerrâî. 8 Cilt. Beyrut: Dâr ve Mektebetu’l-Hilâl, ts. google scholar
  • Gelenbevî, İsmail. Hâşiyetü’l-Gelenbevî ‘alâ Şerhi Mîr Ebi’l-Feth ‘alâ Hâşiyeti’l-Molla Hanefî ale’r-Risâle el-‘Adudiyye fî âdâbi’l-bahs ve’l-munâzara. thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2017. google scholar
  • Gelenbevî, İsmail. Resâilü’l-imtihân. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1262. google scholar
  • Gelenbevî, İsmail. Risâle fi’l-masdar. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar, 4140, 150b-153a. google scholar
  • Gölcük, Şerafettin-Yurdagür, Metin. “Gelenbevî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13/552-555. İstanbul: TDV Yayınları, 1996). google scholar
  • Güdekli, Hayrettin Nebi. “Müteahhirîn Dönemi Mâtürîdî Kelâmında İradenin Ontolojisi Sorunu: Saçaklızâde’nin Risâletü’l-irâdeti’l-cüz’iyye’sinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi”. İslâm Araştırmaları Dergisi 41 (2019), 85-129. google scholar
  • İbnü’l-Hâcib, Cemâluddîn b. Osman. el-Kâfiye fî ‘ilmi’n-Nahv. Kâhire: Mektebetu’l-’Âdâb, 2010. google scholar
  • İbn Manzûr. Lisânu’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır Nâşirûn, 1414. google scholar
  • İsferâyînî, İsâmuddin. Şerhu’l-‘Isâm ‘alâ Kâfiyeti İbni’l-Hâcib. thk. Muhammed Bâsil ‘Uyûnu’s-Sûd. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1971. google scholar
  • Kazvînî, Hatîb. el-Îzâh fî ‘ulûmi’l-Belâğa el-Meânî ve’l-Beyân ve’l-Bedî‘. thk. Muhammed Abdu’l-Mun‘im Hafâcî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 3. Basım, ts. google scholar
  • Kazvînî, Hatîb. et-Telhîs fî ‘ulûmi’l-Belâğa. thk. Abdurrahman el-Bergûgî. Kâhire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 1932. google scholar
  • Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemu’l-muellifîn. 13 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-Musennâ, 1993. google scholar
  • Kevserî, Muhammed Zâhid. “Gelenbevî İsmail Efendi”. çev. Musa Alak, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (2005), 137-154. google scholar
  • Köksoy, Mesut. Risâle fî Beyâni’l-Hâsılı bi’l-Masdar ve Risâle fî Tahkîki’l-Masdar’ın Tahkik ve İncelemesi. Konya: Billur Yayınevi, 2019. google scholar
  • Lârî, Radıyyuddîn Abdulğafûr. Hâşiyetü’l-Lârî ‘ale’l-Fevâ’idi’z-Ziyâ’iyye li’l-Molla el-Câmî. Viyana: Österreichische Nationalbibliothek, ts. google scholar
  • Mehmed Tahir, Bursalı. Osmanlı Müellifleri. haz. M.A. Yekta Saraç. 1 Cilt. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2016. google scholar
  • Sabbân, Muhammed b. Ali. Hâşiyetu’s-Sabbân ‘alâ şerhi’l-Uşmûnî li Elfiyeti İbn-i Mâlik. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1997. google scholar
  • Şensoy, Sedat - Yıldıran Sarıkaya, Meliha. “Ta‘kîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/457-458. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. google scholar
  • Taftâzânî, Sa'duddîn Mes‘ûd b. Ömer. el-Mutavvel. thk. Abdulhamîd Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 3. Basım, 2013. google scholar
  • Taftâzânî, Sa'duddîn Mes‘ûd b. Ömer. Şerhu ’t-Tetvîh ‘ale’--Tm’zîh. Mısır: Mektebetu Sabîh, ts. google scholar
  • Tala, Murat. “Belâgat, Usûl-i Fıkıh, Kelam ve Dil Felsefesi Odağında Hâsıl bi’l-Masdar Tartışması: Emîr Pâdişâh’ın Eseri Bağlamında Bir Tetkik”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48 (2019), 359-393. google scholar
  • Tehânevî, Muhammed Ali. Keşşâfu ıstılâhâti’l-funûn ve’l-‘ulûm. haz. Refîk el-‘Acem vd. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetu Lübnân Nâşirûn, 1996. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Güceyüz, İ. (2024). Gelenbevî’nin (ö.1205/1791) “Risâle fi’l-Masdar” Adlı Eserinin Tahkikli Neşri ve Dil Felsefesi Açısından Değerlendirilmesi. Şarkiyat Mecmuası, 0(45), 171-208. https://doi.org/10.26650/jos.1515260


AMA

Güceyüz İ. Gelenbevî’nin (ö.1205/1791) “Risâle fi’l-Masdar” Adlı Eserinin Tahkikli Neşri ve Dil Felsefesi Açısından Değerlendirilmesi. Şarkiyat Mecmuası. 2024;0(45):171-208. https://doi.org/10.26650/jos.1515260


ABNT

Güceyüz, İ. Gelenbevî’nin (ö.1205/1791) “Risâle fi’l-Masdar” Adlı Eserinin Tahkikli Neşri ve Dil Felsefesi Açısından Değerlendirilmesi. Şarkiyat Mecmuası, [Publisher Location], v. 0, n. 45, p. 171-208, 2024.


Chicago: Author-Date Style

Güceyüz, İsa,. 2024. “Gelenbevî’nin (ö.1205/1791) “Risâle fi’l-Masdar” Adlı Eserinin Tahkikli Neşri ve Dil Felsefesi Açısından Değerlendirilmesi.” Şarkiyat Mecmuası 0, no. 45: 171-208. https://doi.org/10.26650/jos.1515260


Chicago: Humanities Style

Güceyüz, İsa,. Gelenbevî’nin (ö.1205/1791) “Risâle fi’l-Masdar” Adlı Eserinin Tahkikli Neşri ve Dil Felsefesi Açısından Değerlendirilmesi.” Şarkiyat Mecmuası 0, no. 45 (Nov. 2024): 171-208. https://doi.org/10.26650/jos.1515260


Harvard: Australian Style

Güceyüz, İ 2024, 'Gelenbevî’nin (ö.1205/1791) “Risâle fi’l-Masdar” Adlı Eserinin Tahkikli Neşri ve Dil Felsefesi Açısından Değerlendirilmesi', Şarkiyat Mecmuası, vol. 0, no. 45, pp. 171-208, viewed 22 Nov. 2024, https://doi.org/10.26650/jos.1515260


Harvard: Author-Date Style

Güceyüz, İ. (2024) ‘Gelenbevî’nin (ö.1205/1791) “Risâle fi’l-Masdar” Adlı Eserinin Tahkikli Neşri ve Dil Felsefesi Açısından Değerlendirilmesi’, Şarkiyat Mecmuası, 0(45), pp. 171-208. https://doi.org/10.26650/jos.1515260 (22 Nov. 2024).


MLA

Güceyüz, İsa,. Gelenbevî’nin (ö.1205/1791) “Risâle fi’l-Masdar” Adlı Eserinin Tahkikli Neşri ve Dil Felsefesi Açısından Değerlendirilmesi.” Şarkiyat Mecmuası, vol. 0, no. 45, 2024, pp. 171-208. [Database Container], https://doi.org/10.26650/jos.1515260


Vancouver

Güceyüz İ. Gelenbevî’nin (ö.1205/1791) “Risâle fi’l-Masdar” Adlı Eserinin Tahkikli Neşri ve Dil Felsefesi Açısından Değerlendirilmesi. Şarkiyat Mecmuası [Internet]. 22 Nov. 2024 [cited 22 Nov. 2024];0(45):171-208. Available from: https://doi.org/10.26650/jos.1515260 doi: 10.26650/jos.1515260


ISNAD

Güceyüz, İsa. Gelenbevî’nin (ö.1205/1791) “Risâle fi’l-Masdar” Adlı Eserinin Tahkikli Neşri ve Dil Felsefesi Açısından Değerlendirilmesi”. Şarkiyat Mecmuası 0/45 (Nov. 2024): 171-208. https://doi.org/10.26650/jos.1515260



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim12.07.2024
Kabul03.09.2024
Çevrimiçi Yayınlanma03.10.2024

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.