Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/YTA2023-1245302   IUP :10.26650/YTA2023-1245302    Tam Metin (PDF)

Atatürk’ün Dış Politika Zaferi: Hatay’ın Türkiye’ye İltihakının Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşiv Belgeleri Üzerinden Değerlendirilmesi (1936-1939)

Volkan Payaslı

İki dünya savaşı arası dönemde Hatay konusu Atatürk’ün ısrarı üzerine 1936 yılı itibarı ile Türk Dışişleri Bakanlığının önde gelen konuları arasında yer almıştır. Atatürk, meselenin Cenevre’ye taşınmasını ve sonraki süreci dikkatle takip etmiş, diplomatik ve askeri manevralarla Fransa’yı zor durumda bırakmıştır. Suriye’de baş gösteren isyanlar ve İngiltere’nin Türkiye'yi kendi yanına çekme isteği Hatay meselesinin çözümlenmesinde önemli bir unsur olmuştur. Çalışmanın temel amacı değişen dünya dengeleri içinde Atatürk'ün izlediği dahiyane dış siyaset sayesinde Hatay meselesinin nasıl çözümlendiğini elde edilen belgeler üzerinden ortaya koymak olmuştur. Ayrıca Roma, Berlin Washington, Londra ve Paris Büyükelçilerinin gönderdikleri telgrafların Türk Dışişleri Bakanlığınca nasıl titizlikle takip edildiği ve Bakanlığın Hatay konusunda nasıl meşakkatle çalıştığı analiz edilmiştir Araştırma, Türk Dışişleri Diplomatik Arşivi’nden elde edilen belgeler üzerine temellendirilmiştir.

DOI :10.26650/YTA2023-1245302   IUP :10.26650/YTA2023-1245302    Tam Metin (PDF)

Atatürk’s Foreign Policy Victory: Evaluation of Hatay’s Annexation to Türkiye through the Turkish Diplomatic Archive Documents of the Ministry of Foreign Affairs (1936–1939)

Volkan Payaslı

During the period between the two world wars, Atatürk’s insistence made the Hatay issue one of the leading issues of the Turkish Ministry of Foreign Affairs in 1936. Atatürk carefully followed the transfer of the issue to Geneva and the subsequent process, leaving France in a difficult situation with diplomatic and military maneuvers. The uprisings in Syria and Britain’s desire to take Türkiye to its side were important in resolving the Hatay issue. This study reveals how the Hatay issue was resolved by the ingenious foreign policy pursued by Atatürk in the changing world balances through documentary evidence. Additionally, how meticulously the telegrams sent by the ambassadors of Rome, Berlin, Washington, London, and Paris were followed by the Turkish Ministry of Foreign Affairs and how hard the Ministry worked on the Hatay issue were analyzed. This research is based on documents obtained from the Turkish Foreign Ministry Diplomatic Archive.


GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


Hatay is the gateway to the Eastern Mediterranean, located in the south of Türkiye. During the First World War, Britain and France shared the region through secret treaties they made between themselves. After the Armistice of Mudros, first Britain and then France occupied the İskenderun Port. The French occupied Antakya on December 7, 1918 and had to fight against the regional independence forces until 1921. Their divideand-rule policy shaped the administrative structure against the Turks. In the Ankara agreement signed between Türkiye and France in 1921, the right to special administration was granted to İskenderun Sanjak. According to the treaty, Turkish became the official language, and the cultural rights of the Turkish were guaranteed, but France never met the terms of the agreement. According to this agreement, İskenderun Sanjak remained outside the borders of Türkiye. However, Tayfur Sökmen had always been in contact with Ankara. He organized the people of the region against the French on the order of Atatürk. To reduce the Turkish population, the French took the lands held by the Turks and distributed them to their supporters, Armenians, and Arabs, and tried to destroy Turkish culture among the Arab population. Atatürk visiting Adana on March 15, 1923, promised the people of Antakya who welcomed him that he would save them when the time came. Until 1936, the case of the Turks remained pending. However, with the change of the Straits regime in favor of Türkiye, Atatürk would bring the Hatay issue to the Turkish Grand National Assembly. Especially with France’s giving independence to Syria and ignoring the İskenderun Sanjak, the Hatay issue would be moved to Geneva. According to the Turkish thesis, the Sanjak should be completely independent and the official language in the region should be Turkish. This thesis was not accepted by the French. Especially in November–December 1936, the decision of the Turks not to participate in the elections held in Sanjak to send a deputy to the Syrian Assembly and the rising tension caused the murder of two young Turkish people at a mass meeting in Hatay. Martial law was declared in Hatay, and under the oppressive conditions, the Turks were forced with arms and bayonets to go to the ballot boxes. Then Atatürk went to Ulukışla to inspect the military units used to intimidate France. This situation had repercussions in a short time. Thousands of Turks welcomed the observer delegation sent to Hatay by the League of Nations. Britain and France, who met again in Geneva shortly after, agreed on Hatay. The report submitted by Sandler on January 27, 1937, was accepted, and Sanjak was accepted as a separate entity. Prime Minister İsmet İnönü’s visit to Britain on May 14, 1937 and his meeting with British Foreign Minister Eden also produced a solution in a short time on the Hatay issue. The Sanjak Constitution and Statute were adopted on May 29, 1937. It was decided that the Constitution would come into force on November 29, 1937. While the Turks of Hatay were celebrating this development, the Syrian Assembly declared the Sanjak to be an inseparable part of Syria. The oppression and persecution of Turks by the Arab and French officials in Hatay were increasing day by day. France, unbeknownst to Türkiye, acted together with the mandate officers in Hatay and prepared an election directive. However, the Ankara government protested to the League of Nations and did not recognize the election directive prepared by France. Thus, a new election commission was established by the League of Nations, and two representatives, one from Greece and one from Yugoslavia, were added to this commission upon the request of Türkiye. In the elections held in Hatay in May 1938, the pressure on the Turks continued. Thereupon, Atatürk’s visit to Mersin to inspect military units again yielded results in a short time. France approved the Turkish soldiers’ presence in Hatay at the time of the election. However, Türkiye did not consider agreeing with France before the Hatay issue was resolved. Eventually Hatay gained its independence through Atatürk’s military and diplomatic maneuvers. Hatay State was established on September 2, 1938. On June 29, 1939, the Hatay Assembly decided the state to join the territory of Türkiye. On July 23, French soldiers withdrew from Hatay, which has become a part of Türkiye. 


PDF Görünüm

Referanslar

  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
  • Cumhurbaşkanlığı Arşivi google scholar
  • Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi google scholar
  • Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Arşivi google scholar
  • TBMM Zabıt Ceridesi google scholar
  • Hatay Devleti Resmî Gazetesi google scholar
  • Açık Söz google scholar
  • Akşam google scholar
  • Anadolu google scholar
  • Cumhuriyet google scholar
  • Hâkimiyet-i Milliye google scholar
  • Tan google scholar
  • Yeni Adana google scholar
  • Yeni Mersin google scholar
  • Yenigün google scholar
  • Akşin, Abdülhalat: Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991. google scholar
  • Armaoğlu, Fahir: 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınevi, İstanbul, 2004. google scholar
  • Atatürk’ün Bütün Eserleri, C. 28, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2015. google scholar
  • Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, ATAM, Ankara, 2006. google scholar
  • Çelenk, Selim: Hatay’ın Kurtuluş Mücadelesi Anıları, Antakya, 1997. google scholar
  • Dağıstan, Adil-Sofuoğlu, Adnan: İşgalden Katılıma Hatay, Phoenix Yayınları, Ankara, 2008. google scholar
  • Dinamo, Hasan İzzettin: Kutsal Barış 4, Tekin Yayınevi, İstanbul, 2010 google scholar
  • Fırat, Melek-Kürkçüoğlu, Ömer: “Sancak (Hatay) Sorunu”, Türk Dış Politikası, (1919- 1980), C. 1, ed. Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009. google scholar
  • Gündüz, Asım: Hatıralarım, Kervan Yayınları, İstanbul, 1973. google scholar
  • Gürer, Turgut: Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2018. google scholar
  • Hale, William: Türk Dış Politikası 1774-2000, Mozaik Yayınları, İstanbul, 2003. google scholar
  • İnan, Afet: Atatürk’ten Mektuplar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989. google scholar
  • İnan, Afet: Tarihe Tanıklık Edenler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011. google scholar
  • inan, Afet: Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1998. google scholar
  • İnönü, İsmet: Günlükler, YKY, İstanbul, 2017. google scholar
  • İskenderun-Antakya Meselesi, Ankara, 1936. google scholar
  • Kocatürk, Utkan: “Prof. Dr. Afet İnan’la Bir Konuşma”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.I, S.3, Temmuz 1985, s. 711-740. google scholar
  • Kocatürk, Utkan: Atatürk Çizgisinden Geçmişten Geleceğe, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2005. google scholar
  • Konuralp, Nuri Aydın: Hatay’ın Kurtuluş ve Kurtarış Mücadelesi Tarihi, İskenderun, 1970. google scholar
  • Kurat, Yuluğ Tekin: Osmanlı İmparatorluğu’nun Paylaşılması, Kalite Matbaa, Ankara, 1976. google scholar
  • Le Sandjak Lutte Pour Son Independance-1936, Bağımsız Hatay Topluluğu, Antakya, 1936, s. 9. google scholar
  • Mayakon, İsmail Müştak: “Hata-Hatay ve Oronte-Uratube, Harita Üzerinde Mukayeseli Bir Etüd”, Cumhuriyet, 22 Ekim 1936, s. 1. google scholar
  • Mazıcı, Nurşen: Celal Bayar Başbakanlık Dönemi 1937-1939, Der Yayınları, İstanbul, 1996. google scholar
  • Melek, Abdurrahman: Hatay Nasıl Kurtuldu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991. google scholar
  • Mikusch Dogobert Van: Avrupa ile Asya Arasındaki Adam, Örgün Yayınevi, İstanbul, 2009. google scholar
  • Öcal, Hulki: Hatay Savaşı, Desen Matbaa, Ankara, 1953. google scholar
  • Özkaya Duman, Olcay: Bağımsızlığa Giden Yolda Sancak’tan Hatay Devleti’ne Yerel Basın ve Faaliyetleri, ATAM, Ankara, 2019. google scholar
  • Payaslı, Volkan: “Bir Entelektüelin Gazeteci ve Siyasetçi Kimliği Üzerine Değerlendirmeler: Asım Us ve Kurun Gazetesi (1935-1939)”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S. 42, 2022, s. 107-167. google scholar
  • Payaslı, Volkan: Sancak’tan Vilayete Hatay (1921-1960), Atatürk Araştırma Merkezi, 2017. google scholar
  • Pehlivanlı, Hamit vd.: Türk Dış Politikasında Hatay (1918-1939), ASAM, Ankara, 2002. google scholar
  • Sarınay, Yusuf: “Atatürk’ün Hatay Politikası I (1936-1938)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 12, S. 34, 1996, s. 3-65. google scholar
  • Satloff, Robert B: “Prelude to Conflict: Communal Interdependence in the Sanjak of Alexandretta 1920-1936”, Middle Eastern Studies, Vol. 22, No. 2, April 1986, p. 147-180. google scholar
  • Selçuk, Hamdi: Bütün Yönleriyle Hatay’ın O Eski Günleri, Sucuoğlu Matbaa, İstanbul, 1972. google scholar
  • Serhan Ada, Türk–Fransız ilişkilerinde Hatay Sorunu (1918-1939), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005. google scholar
  • Sevük, İsmail Habib: Atatürk’le Beraber, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2017. google scholar
  • Soyak, Hasan Rıza: Atatürk’ten Hatıralar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2016. google scholar
  • Soysal, İsmail: “Türk-Fransız Siyasal İlişkileri (1921-1984)”, Belleten, C. XVII, S. 185- 188, 1983, s. 959-1044. google scholar
  • Sökmen, Tayfur: Hatay’ın Kurtuluşu İçin Harcanan Çabalar, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992. google scholar
  • Tansel, Selahattin: Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C. I, MEB, İstanbul, 1991. google scholar
  • Tellal, Erel: “SSCB’yle İlişkiler”, Türk Dış Politikası (1919-1980), C.I, ed. Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009. google scholar
  • Turgut, Hulusi: Kılıç Ali’nin Hatıraları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015. google scholar
  • Us, Asım: Gördüklerim, Duyduklarım, Duygularım, Kitabevi, İstanbul, 2012. google scholar
  • Yavuz, Bige: “1921 Tarihli Türk-Fransız Anlaşması’nın Hazırlık Aşamaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 8, S. 23, 1992, s. 273-308. google scholar
  • Yavuz, Bige: Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1994. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Payaslı, V. (2023). Atatürk’ün Dış Politika Zaferi: Hatay’ın Türkiye’ye İltihakının Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşiv Belgeleri Üzerinden Değerlendirilmesi (1936-1939). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 0(44), 55-100. https://doi.org/10.26650/YTA2023-1245302


AMA

Payaslı V. Atatürk’ün Dış Politika Zaferi: Hatay’ın Türkiye’ye İltihakının Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşiv Belgeleri Üzerinden Değerlendirilmesi (1936-1939). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları. 2023;0(44):55-100. https://doi.org/10.26650/YTA2023-1245302


ABNT

Payaslı, V. Atatürk’ün Dış Politika Zaferi: Hatay’ın Türkiye’ye İltihakının Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşiv Belgeleri Üzerinden Değerlendirilmesi (1936-1939). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, [Publisher Location], v. 0, n. 44, p. 55-100, 2023.


Chicago: Author-Date Style

Payaslı, Volkan,. 2023. “Atatürk’ün Dış Politika Zaferi: Hatay’ın Türkiye’ye İltihakının Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşiv Belgeleri Üzerinden Değerlendirilmesi (1936-1939).” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 0, no. 44: 55-100. https://doi.org/10.26650/YTA2023-1245302


Chicago: Humanities Style

Payaslı, Volkan,. Atatürk’ün Dış Politika Zaferi: Hatay’ın Türkiye’ye İltihakının Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşiv Belgeleri Üzerinden Değerlendirilmesi (1936-1939).” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 0, no. 44 (May. 2024): 55-100. https://doi.org/10.26650/YTA2023-1245302


Harvard: Australian Style

Payaslı, V 2023, 'Atatürk’ün Dış Politika Zaferi: Hatay’ın Türkiye’ye İltihakının Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşiv Belgeleri Üzerinden Değerlendirilmesi (1936-1939)', Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, vol. 0, no. 44, pp. 55-100, viewed 2 May. 2024, https://doi.org/10.26650/YTA2023-1245302


Harvard: Author-Date Style

Payaslı, V. (2023) ‘Atatürk’ün Dış Politika Zaferi: Hatay’ın Türkiye’ye İltihakının Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşiv Belgeleri Üzerinden Değerlendirilmesi (1936-1939)’, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 0(44), pp. 55-100. https://doi.org/10.26650/YTA2023-1245302 (2 May. 2024).


MLA

Payaslı, Volkan,. Atatürk’ün Dış Politika Zaferi: Hatay’ın Türkiye’ye İltihakının Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşiv Belgeleri Üzerinden Değerlendirilmesi (1936-1939).” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, vol. 0, no. 44, 2023, pp. 55-100. [Database Container], https://doi.org/10.26650/YTA2023-1245302


Vancouver

Payaslı V. Atatürk’ün Dış Politika Zaferi: Hatay’ın Türkiye’ye İltihakının Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşiv Belgeleri Üzerinden Değerlendirilmesi (1936-1939). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları [Internet]. 2 May. 2024 [cited 2 May. 2024];0(44):55-100. Available from: https://doi.org/10.26650/YTA2023-1245302 doi: 10.26650/YTA2023-1245302


ISNAD

Payaslı, Volkan. Atatürk’ün Dış Politika Zaferi: Hatay’ın Türkiye’ye İltihakının Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşiv Belgeleri Üzerinden Değerlendirilmesi (1936-1939)”. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 0/44 (May. 2024): 55-100. https://doi.org/10.26650/YTA2023-1245302



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim31.01.2023
Kabul21.06.2023
Çevrimiçi Yayınlanma05.01.2024

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.