Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları

YTA

GÖNDERBİLGİ
EnglishTürkçe

Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/YTA2019-583737   IUP :10.26650/YTA2019-583737    Tam Metin (PDF)

Osmanlı Sefer Organizasyonlarında ve Birinci Dünya Savaşında Menzil Hizmetleri

Mevlüt Karagöz

İkmal, bakım, ulaştırma ve sıhhiye konularından oluşan lojistik hizmetler, tarih boyunca orduların savaşı kazanmalarında en belirleyici unsur olmuşlardır. Osmanlı Ordusunda lojistik, kuruluştan Balkan Harbine kadar Sefer Organizasyonu, 1911 yılında Menzil Hizmetleri Nizamnamesinin yayımlanmasından itibaren de ikmal ve tahliye temelli geri bölgede icra edilen Menzil Hizmetleri olarak ele alınmıştır. Bu makalede sefer organizasyonlarında askeri menziller ile Menzil Hizmetleri Nizamnamesine göre geri bölgenin tamamında uygulanmaya çalışılan, I. Dünya Savaşı’nda yenilginin ana sebepleri arasında da gösterilen menzil hizmetleri incelenecektir. Çalışma, Menzil Hidematı Nizamnamesi, Gnkur ATASE ve Denetleme Başkanlığı Arşivi, literatür taraması ve Birinci Dünya Savaşı’nın yüzüncü yılını yaşamamız münasebetiyle yayımlanan çok sayıda hatırattan faydalanılarak hazırlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler: Sefer Organizasyonu, Askeri Menziller, Menzil Hizmetleri Nizamnamesi, Birinci Dünya Savaşı Menzil Hizmetleri
DOI :10.26650/YTA2019-583737   IUP :10.26650/YTA2019-583737    Tam Metin (PDF)

Menzil Services in Ottoman Expediation Organizations and in The First World War

Mevlüt Karagöz

Logjıstic services (consisting of supply, maintenance, transportation and medical services), has been the most decisive factor contributing to armies’ victories throughout history. Logistics in the Ottoman Army can be investigated in two phases: the first being campaign organization, from the foundation of the Ottoman Empire to the Balkan Wars and the second being Logistics (Menzil) services consisting of supply and evacuation activities. Regulations governing Logistics (Menzil) activities were put into practice in 1911 and were known as “Menzil Regulations”. This article studies the logistics (menzil) services provided in the rear guard during military campaigns – deficiencies in which have been seen as one of the reasons of defeat. With this aim in mind, Menzil Services Regulations, Turkish General Staff archive documents and many pieces of memorabilia written on the centenary of the First World War were used in this study. 

Anahtar Kelimeler: Expedition Organization, Military Lojistics (Menzil), Menzil Services Regulations, First World War Logistic Services

PDF Görünüm

Referanslar

  • 1.Arşivler 1.1 ATASE ve Denetleme Başkanlığı Arşiv Belgeleri google scholar
  • ATASE Arşivi, BDH: Kls. 14, Dos. 69, Fih.023. google scholar
  • ATASE Arşivi, BDH: Kls. 24, Dos.117, Fih.008-01; 008-02; 008-03; 008-04; 008-05; 008-06. google scholar
  • ATASE Arşivi, BDH: Kls. 24, Dos.117, Fih.025-05. google scholar
  • ATASE Arşivi, BDH: Kls. 24, Dos.177, Fih.048-1. google scholar
  • ATASE Arşivi BDH: Kls.73, Dos.365, Fih.003. google scholar
  • ATASE Arşivi, BDH: Kls.243, Dos.1009, Fih.004. google scholar
  • ATASE Arşivi, BDH: Kls.589, Dos.46, Fih.015. google scholar
  • ATASE Arşivi, BDH: Kls. 618, Dos.771-159, Fih.1-95; 1-218. google scholar
  • ATASE Arşivi, BDH: Kls.669, Dos.305, Fih.2-8. google scholar
  • ATASE Arşivi, BDH: Kls.1124, Dos.3, Fih.001-001; 001-002; 001-003; 001-004; 001- 005; 001-006. google scholar
  • ATASE Arşivi BDH: Kls.1124, Dos.3, Fih.003-001; 003-001a; 003-002; 003-002a; 003- 003; 003-003a. google scholar
  • ATASE Arşivi, BDH: Kls.1124, Dos.4, Fih.001-100; 001-101; 001-106; 001-108. google scholar
  • ATASE Arşivi, BDH: Kls. 1125, Dos.6, Fih.3-6. google scholar
  • ATASE Arşivi, BDH: Kls.1156, Dos.128, Fih.1-66; 1-66a. google scholar
  • ATASE Arşivi, BDH: Kls. 3224, Dos.10, Fih.3-1. google scholar
  • ATASE Arşivi, BDH: Kls.3382, Dos.521, Fih.1-1. google scholar
  • 1.2. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
  • Bâbıâli Evrak Odası (BEO): 4340-325487-001-001 google scholar
  • 2. Düsturlar google scholar
  • Düstur: Tertip 2, Cilt: 6, Sayfa: 1286; 18 Eylül 1330 tarih ve 11 Zilkade 1332 tarihli Takvimi Vakayi’de yayımlanmıştır. google scholar
  • Düstur: Tertip 5, Cilt: 46; 31.05.2007 tarih ve 26538 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. google scholar
  • 3. Kitaplar google scholar
  • Menzil Hidematı Nizamnamesi, Süleymaniye, Matbaa-ı Askeriye, 1911. google scholar
  • Menzil Hududu Hidematı Hakkında Talimat, İstanbul, 1915. google scholar
  • Menzil Müessesatı Hakkında Tarifat google scholar
  • Seferiye Nizamnamesi, Süleymaniye, Matbaat-i Askeriye, , 1332. google scholar
  • Taktik Harekatın Muhabere Hizmet Desteği (Taslak), İstanbul, HAK Basımevi, 2015. google scholar
  • Aarensohn, Alexander: Türk Ordusuyla Filistin’de-Bir Yahudi Askerin 1. Dünya Savaşı Notları, İstanbul, Selis Kitaplar, 2003. google scholar
  • Akbay, Cemal: Osmanlı İmparatorluğu’nun Siyasi ve Askeri Hazırlıkları ile Harbe Girişi, Ankara, Genelkurmay ATASE Daire Başkanlığı Yayınları, 2014. google scholar
  • Akşin, Sina: “Siyasi Tarih (1908-1923)”, Türkiye Tarihi C. IV, Çağdaş Türkiye 1908-1980, İstanbul, Cem Yay., 2008. google scholar
  • Avcı, Orhan Irakta Türk Ordusu (1914-1918), Ankara, Vadi Yayınları, 2004. google scholar
  • Bozkurt, Rıza: Osmanlı İmparatorluğunda Kollar, Ulak ve İaşe Menzilleri, Gnkur. Harp Tarihi Dairesi Resmi Yayınları Seri No.: 2, Ankara, Gnkur. Basımevi, 1966. google scholar
  • Cemal Paşa: Anılarım, 1913-1922, İstanbul, Paraf Yayınları, 2010. google scholar
  • Eldem, Vedat: Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, Ankara, TTK Yay. 1994. google scholar
  • Hacipoğlu, Doğan: Osmanlı İmparatorluğu’nun 1. Dünya Harbine Girişi, İstanbul, Deniz İkmal Grup Komutanlığı Matbaa Müdürlüğü, 2000. google scholar
  • Genelkurmay Başkanlığı: TSK Tarihi Osmanlı Devri Birinci Dünya Harbi İdari Faaliyetler ve Lojistik, C. X, Ankara, Gnkur Basımevi, 1985. google scholar
  • ----------------------------, Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Kafkas Cephesi, 3. Ordu Harekâtı II, Ankara, 1978. google scholar
  • Gücüyener, Fuat: Sina Çölünde Türk Ordusu, Anadolu Türk Kitap Deposu, (basım tarihi ve yeri tespit edilememiştir). google scholar
  • Halaçoğlu, Yusuf: Osmanlılarda Ulaşım ve Haberleşme (Menziller), Ankara, 2002. google scholar
  • Hamit ve Muhsin: Türkiye Tarihi, İstanbul, Devlet Matbaası, 1930. google scholar
  • Hün, İhsan: Osmanlı Ordusunda Genelkurmayın Ne Surette Teşekkül Ettiği ve Geçirdiği Safhalar, Gnkur. Bşk.lığı Yay., İstanbul Basımevi, 1952. google scholar
  • İnalcık, Halil: Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), Çev: Ruşe Sezer, Ankara, Yapı Kredi Yayınları, 2006. google scholar
  • Kabaçalı, Alpay: Arap Çöllerinde Türkler, İstanbul, Cem Yayınları, 2003. google scholar
  • Karatamu, Selahattin: TSK Tarihi (1908-1920), C. III., Ks.6, Ankara, Gnkur ATASE Yay., 1971. google scholar
  • Kressenstein, F. F. Von Kress, Kuma Gömülen İmparatorluk, İstanbul, Yeditepe Yayınevi, 2017. google scholar
  • Muzaffer: Harb-i Umumiden Alınan Bazı Malumat ve Tecarübden Seferber Ordularda ve Menzillerde Geri Hidemat Rehberi, Dersaadet, Matbaa-i Askeriye, 1339. google scholar
  • Ögün, Tuncay: Kafkas Cephesinin 1.Dünya Savaşındaki Lojistik Desteği, AKDTYK, Ankara, ATAM, 1999. google scholar
  • Polat, Tunçer: İttihatçı Cavit Bey, İstanbul, Yeditepe Yayınları, 2010. google scholar
  • Renda, M. Abdülhalik: Hatırat, Yay. Haz. Aytaç Demirci-Sabri Sayarı, İstanbul, Yapı Kredi Yay., 2018. google scholar
  • Stock J.R-Lambert, D. M.: Strategic Logistics Management, Mc Graw-HillInt. Ed, 2001. google scholar
  • Toker, Hülya: Çanakkale Muharebelerine Katılan Komutanların Biyografileri (Belgeler ve Fotoğraflarla), Ankara, ATASE Daire Başkanlığı Yay., 2014. google scholar
  • Uluçay, Çağatay: 18. ve 19 Yüzyıllarda Saruhan’da Eşkıyalık ve Halk Hareketleri, İstanbul, 1955. google scholar
  • Üzen, İsmet: Birinci Dünya Harbinde Sina Cephesi ve Çöl Hatıraları, İstanbul, Selis Kitaplar, 2007. google scholar
  • Shaw, J.Stanford,: 1.Dünya Savası’nda Osmanlı İmparatorluğu-Savaşa Giriş, Ankara, TTK Yay., 2014. google scholar
  • Yılmaz, Veli: 1.Dünya Harbi’nde Türk Alman İttifakı ve Askeri Yardımlar, İstanbul, Cem Ofset ve Matbaacılık Sanayi A.Ş., 1993. google scholar
  • 4. Makaleler google scholar
  • Akar, Şevket Kamil: “İstanbul’da Bir Askeri Terzihane Atölyesinin Kuruluşu ve Nizamnamesi”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Yıl: 2005, ss. 943-959 google scholar
  • Alpmansü, Yusuf: “Birinci Dünya Savaşı Öncesi Menzil Teşkilatı ve İdari Faaliyetlerin Yürütülmesi Esasları”, Askeri Tarih Bülteni, Ağustos 1985, Yıl: 10, S.19, ss. 1-13. google scholar
  • Atalar, Münir: “Hacc Yolu Güzergâhı ve Masrafı (Kara Yolu, 1253/1837)”, OTAM, S. IV, ss. 44-80. google scholar
  • Babuşoğlu, Döndü: “Büyük Harp Esnasında Almanya ile Türkiye Arasında Nakliyat Yolları”, Askeri Tarih Bülteni, Yıl: 22, Şubat 1997, S. 42, ss. 108-115. google scholar
  • Bayıl, Yüksel: “1877-1878 Osmanlı Rus Savaşında Osmanlı Ordusunun İkmal ve İaşesi”, History Studies, Volume: 5, Issue: 1, Ocak 2013, S: 19, ss.17-38 google scholar
  • Beşikçi, Mehmet: “Balkan Harbinde Osmanlı Ordusu Seferberliği ve Redif Teşkilatının İflası”, Türkiye Günlüğü, No: 110 (Bahar 2012), ss. 27-43. google scholar
  • ______________, “İhtiyat Zabiti’nden Yedek Subay’a: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Zorunlu Askerlik Kategorisi olarak Yedek Subaylık ve Yedek Subaylar, 1891-1930”, Tarih ve Toplum: Yeni Yaklaşımlar, No: 13 (Güz 2011), ss. 45-89. google scholar
  • Bozkurt, Rıza: “Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Ülkenin Harekât Bakımından Bölgelere Ayrılması, İkmal ve İaşe İşleri, Haberleşme Sistemleri”, Askeri Tarih Bülteni, Gnkur ATASE Bşk.lığı Yayınları, Yıl:13, Ağustos 1988, S. 25, ss. 1-4. google scholar
  • Durgun Bülent,: “Sefer Planlarında ve Balkan Harbi’nde Osmanlı Ordusunda Menzil Teşkilatı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. XIV, S. 29, 2014, ss. 57-96. google scholar
  • Ertaş, M. Yaşar: “Osmanlı Devletinde Sefer Organizasyonu”, Osmanlı, C. VI, Yıl,1999, ss. 590-595. google scholar
  • ____________: “XVIII. Yüzyıl Başlarında Rumeli’deki Menzillerin Askeri Fonksiyonları“, Celal Bayar Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 1997,S. 1, ss. 91-98. google scholar
  • Güçer, Lütfi: “XVI. Yüzyıl sonlarında Osmanlı İmparatorluğu Dahilinde Hububat Ticaretinin Dahil Olduğu Kayıtlar”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2011, C. 13, ss. 79-98. google scholar
  • Halaçoğlu, Yusuf: “Osmanlı İmparatorluğu’nda Menzil Teşkilatı Hakkında Bazı Mülahazalar”, Osmanlı Araştırmaları, C. II, C. XII/I-4 (1954), ss. 123-132. google scholar
  • İşbilir, Ömer: “Osmanlı Ordularının İaşe ve İkmali: I. Ahmet Devri İran Seferleri Örneği”, Türkler, C. X, ed.: Güler Eren, ss.151-158. google scholar
  • Karabulut, Umut: “Kazım Doğan Dirik, Atatürk’ün İzinde Vali Kazım Dirik, Bandırma Vapuru’ndan Halkın Kalbine”, ÇTTAD, VI/14, (2007/Bahar), ss. 201-204. google scholar
  • Muzaffer “Harb-i Umumi’de Menzilcilik”, Mecmua-i Askeriye, 1 Şubat 1336, C. 1, S. 10-11.ss.396-409 google scholar
  • Ortaylı, İlber, “Devenin Taşıma Maliyeti Eğrisi Üzerine Bir Deneme” (Basım Yeri ve Tarihi Tespit Edilememiştir), ss. 181-190. google scholar
  • Özcan, Abdülkadir: “Osmanlı Devleti’nin Askeri Yapısı”, (Ed. Güler Eren), Türkler, C. X, ss. 249-273. google scholar
  • Özkaya, Yücel: “XVIII. Yüzyılda Menzilhane Sorunu’’, DTCFD,XXVIII/3-4, 1977, ss. 339-368. google scholar
  • Rahmi, “Irak’ta Büyük Kıtaat Yürüyüşleri”, Askerî Mecmua, S. 63, İstanbul, 1 Ocak 192, ss. 76-84. google scholar
  • Yeşil, Fatih: “Kara Kuvvetlerinde Avrupalı Danışmanlar”, Osmanlı Askeri Tarihi, 1792-1918, Editör: Gültekin Yıldız, İstanbul, Timaş Yay. 2017, ss. 113-139. google scholar
  • Yıldırım, İsmail: “Osmanlı Demiryolları Politikasına Bir Bakış”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2002, C. 12, S. 1, ss. 311-324. google scholar
  • Yıldız, Gültekin: “Birleşik Harekât Tecrübesi Olarak Cihan Harbinde Türk-Alman Askeri İttifakı”, 1914’den 2014’e 100’üncü Yılında Birinci Dünya Savaşı’nı Anlamak, Uluslararası Sempozyum Bildirileri, İstanbul, HAK Matbaası, 2015, ss. 191-202. google scholar
  • 5. Tezler Akalan, Ali Osman: “Bir Kurum Olarak Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Tarihi”, Hacettepe Üniversitesi, AİİTE, Basılmamış Doktora Tezi, (2010). google scholar
  • Çelik, Bülent: “Osmanlı Sefer Organizasyonlarında Kentli Esnafın Getirdiği Çözümler: Orducu Esnafı,” Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, (2002). google scholar
  • Çeloğlu, Yavuz Selim: “Çanakkale Cephesi’nde Askeri Nakliye Hizmetleri: Beşinci Ordu Menzil Teşkilatı”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, (2018). google scholar
  • Genç, Serdar: “Osmanlı-Safevi Savaşlarında Sefer Organizasyonu ve Lojistik 1722-1725”, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi Ana Bilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, (2012). google scholar
  • Öztürk, İlker: “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Demiryollarının Gelişimi”, İstanbul Üni., Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Balı, İktisat Tarihi Bilim Dalı, Basılmamış Y.L. Tezi, (2009). google scholar
  • Sevinç, Tahir: “1695 ve 1696 Avusturya Seferinde Organizasyon ve Lojistik”, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, (2010). google scholar
  • Türkkan, Hakan: “Askeri Mecmua’da Birinci Dünya Savaşı Türk Cepheleri (1-15. Sayılar)”, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih ABD., Yayımlanmamış Yüksek Lisans. Tezi, (2010). google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Karagöz, M. (2019). Osmanlı Sefer Organizasyonlarında ve Birinci Dünya Savaşında Menzil Hizmetleri. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 0(35), 27-56. https://doi.org/10.26650/YTA2019-583737


AMA

Karagöz M. Osmanlı Sefer Organizasyonlarında ve Birinci Dünya Savaşında Menzil Hizmetleri. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları. 2019;0(35):27-56. https://doi.org/10.26650/YTA2019-583737


ABNT

Karagöz, M. Osmanlı Sefer Organizasyonlarında ve Birinci Dünya Savaşında Menzil Hizmetleri. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, [Publisher Location], v. 0, n. 35, p. 27-56, 2019.


Chicago: Author-Date Style

Karagöz, Mevlüt,. 2019. “Osmanlı Sefer Organizasyonlarında ve Birinci Dünya Savaşında Menzil Hizmetleri.” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 0, no. 35: 27-56. https://doi.org/10.26650/YTA2019-583737


Chicago: Humanities Style

Karagöz, Mevlüt,. “Osmanlı Sefer Organizasyonlarında ve Birinci Dünya Savaşında Menzil Hizmetleri.” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 0, no. 35 (Aug. 2025): 27-56. https://doi.org/10.26650/YTA2019-583737


Harvard: Australian Style

Karagöz, M 2019, 'Osmanlı Sefer Organizasyonlarında ve Birinci Dünya Savaşında Menzil Hizmetleri', Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, vol. 0, no. 35, pp. 27-56, viewed 13 Aug. 2025, https://doi.org/10.26650/YTA2019-583737


Harvard: Author-Date Style

Karagöz, M. (2019) ‘Osmanlı Sefer Organizasyonlarında ve Birinci Dünya Savaşında Menzil Hizmetleri’, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 0(35), pp. 27-56. https://doi.org/10.26650/YTA2019-583737 (13 Aug. 2025).


MLA

Karagöz, Mevlüt,. “Osmanlı Sefer Organizasyonlarında ve Birinci Dünya Savaşında Menzil Hizmetleri.” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, vol. 0, no. 35, 2019, pp. 27-56. [Database Container], https://doi.org/10.26650/YTA2019-583737


Vancouver

Karagöz M. Osmanlı Sefer Organizasyonlarında ve Birinci Dünya Savaşında Menzil Hizmetleri. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları [Internet]. 13 Aug. 2025 [cited 13 Aug. 2025];0(35):27-56. Available from: https://doi.org/10.26650/YTA2019-583737 doi: 10.26650/YTA2019-583737


ISNAD

Karagöz, Mevlüt. “Osmanlı Sefer Organizasyonlarında ve Birinci Dünya Savaşında Menzil Hizmetleri”. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 0/35 (Aug. 2025): 27-56. https://doi.org/10.26650/YTA2019-583737



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim09.05.2019
Kabul18.06.2019
Çevrimiçi Yayınlanma28.06.2019

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ



İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.