Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/YTA2024-1414419   IUP :10.26650/YTA2024-1414419    Tam Metin (PDF)

Vitrinleri Dolduran İthal Malların Bedeli: Kademeli Borç Tahkimi (1958-1965)

Ferhat Akyüz

Bu çalışma, 1958 ile 1965 yılları arasındaki borç tahkimine odaklanarak, özellikle 1960 borç tahkimini ana odak noktası olarak ele almaktadır. 4 Ağustos 1958’den 1965’e kadar Türkiye’de çeşitli nitelikteki kamu ve özel sektör borçları, aşamalı olarak tahkim, tasfiye, iptal veya mahsup edilmiştir. Bu borçların çoğunluğu kamu borcu olmakla birlikte, kredili dış ticaret/ithalat ve tasfiye edilen bankalardan kaynaklı özel sektör borçlarından da oluşmaktaydı. Tahkime konu olan söz konusu borçlar, 1958 ile 1965 yılları arasında herhangi bir yıla ait kamu bütçesinin harcama/gelir kısmından fazla olup, toplamda yaklaşık 16 milyar TL değerindeydi. Çalışma, 4 Agustus 1958 istikrar tedbirlerinden sonra başlayan kademeli tahkim sürecini incelemekte olup, 1946-1958 yılları arasındaki ekonomi politikalarının etkisi altındaki tahkimin ön koşullarını ele almaktadır. Ayrıca, 1959’da Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü ile yapılan kredili dış ticaret/ithalat borçlarına yönelik tahkim anlaşması ve 1960’ta yürürlüğe giren borç tahkim kanunuyla ilgili gelişmelere de vurgu yapmaktadır. Bu araştırmada borç tahkimine ilişkin sayısal veriler ağırlıklı olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi tutanaklarından elde edilmiştir. Ayrıca Devlet Arşivleri Başkanlığı, Resmî Gazete ve süreli yayınlar gibi kaynaklardan da yararlanılmıştır. Sonuç olarak çalışmada, 1946-1958 dönemine ait ekonomi politikalarının bir sonucu olarak ortaya çıkan kamu borçları ve belirli özel sektör borçlarının, kademeli borç tahkimi ile 1970 ve 1980’li yıllara ertelendiği ortaya konulmuştur. 

DOI :10.26650/YTA2024-1414419   IUP :10.26650/YTA2024-1414419    Tam Metin (PDF)

The Cost of Imported Goods Filling The Showcases: Gradual Debt Consolidation (1958-1965)

Ferhat Akyüz

This study focuses on debt consolidation between 1958 and 1965, with a particular emphasis on the consolidation efforts in 1960. Various types of debts in Türkiye, ranging from August 4, 1958, to 1965, were gradually consolidated, liquidated, canceled, or offset. While the majority of these debts were public debts, they also included private sector debts related to credit-based foreign trade and liquidated banks. The consolidated debts during this period exceeded the expenditure/income portion of any given year’s public budget totaling approximately 16 billion TL between 1958 and 1965. This study examines the gradual consolidation process initiated after the stability measures of 1958 and discusses the prerequisites of consolidation under the influence of economic policies from 1946 to 1958. It also highlights developments related to the 1959 consolidation agreement for credit-based foreign trade debts with the European Economic Cooperation Organization and the fundamental debt consolidation law enacted in 1960. Quantitative data on debt consolidation was primarily obtained from the proceedings of the Grand National Assembly of Türkiye. In addition, resources such as the archives of the Presidency of the Republic, the Official Gazette and periodicals were also used. The study reveals that public debts arising as a consequence of economic policies from 1946 to 1958, along with specific private sector debts, were deferred to the 1970s and 1980s through gradual debt consolidation.


GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


This study scrutinizes debt consolidation from 1958 to 1965, with a focus on the pivotal year 1960. The study argues that this consolidation is a product of preceding economic policies (1946-1958) and explores the preconditions leading to debt emergence. It utilizes quantitative data from the Directorate of State Archives and Turkish Diplomatic Archives, alongside Grand National Assembly minutes, the Official Gazette, and periodicals. Grand National Assembly minutes serve as the primary source. This unique study offers a comprehensive historical narrative, addressing both quantitative and qualitative aspects of debt consolidation, filling a notable gap in research.

Two pivotal mechanisms shaped Türkiye’s economic policies in the post-World War II period. First, despite criticism, a deliberate devaluation in September 1946 aimed to align domestic and international trade terms, thereby promoting liberal integration into the global economic system. Second, although never implemented, the 1947 Türkiye Economic Development Plan emphasized allowing the private sector to develop “with complete freedom and safety” throughout the 1950s. As the primary actors shaping Türkiye’s post-1945 era, commercial capitalists played a critical role. Both agribusiness merchants and importers of manufactured goods and means of production benefited from the 1946 devaluation and the subsequent liberalized foreign trade regime. These conditions facilitated capital accumulation for both agribusiness merchants and large landowners involved in exports and imports dealing with manufactured goods and means of production.

The 1946 devaluation was perceived positively as it stimulated agricultural production, bolstered heavily exported goods, and fostered expanded trade. Indeed, owners of commercial capital played a decisive role in the liberalization of imports in 1950. With devaluation and liberalized imports, economic growth averaged 10% per annum until the first quarter of the 1950s, with a significant share of agricultural output at the forefront. However, persistent challenges in the form of balance of payment deficits emerged as a consequence of the economic expansion. The 1954 pamphlet titled “Kalkınan (Developing) Türkiye”, published by the Democrat Party, asserted that a deficit in the balance of payments was deemed necessary to “equip and develop the country.” Concurrently, the global discourse echoed the sentiment that “Development is not possible without foreign aid!” 

By the first quarter of the 1950s, when the financing capacities for foreign trade had reached their limits, a shift in the developmental paradigm occurred. The focus turned towards considering domestic conditions as pivotal factors for development. Efforts to address external dependence involved expanding credit and domestic demand facilities provided by institutions such as the Central Bank, state banks, and State Economic Enterprises (SEEs). Despite these endeavors, economic policies encountered an impasse in 1958, exacerbated by the inclusion of inflation alongside the persistent foreign trade deficit. In response to these challenges, a stabilization program was implemented in 1958. This initiative sought to resolve existing problems through strategies such as removing SEEs from the state budget, regulating the money and credit markets, streamlining the foreign exchange system, promoting exports, and establishing a price system aligned with global prices. However, it is noteworthy that this program marked the commencement of a consolidation phase for preceding economic policies.

This paper examines the consolidation of public and nationalized private sector debt in Türkiye between 1958 and 1965, which amounted to approximately 16 billion TL. Although the consolidation process started in 1958, the actual consolidation took place in 1960 and extended until 1965. The consolidated debts were gradually liquidated in a prescribed manner, with maturities of 10–100 years and interest rates ranging from 0.5 6%. In this study, this consolidation process is referred to as gradual consolidation. Private sector debts stemmed from foreign trade and imports on credit, liquidated banks and farmers’ debts. Farmers’ resort to loan sharks to settle their debts was emphasized in connection with delays in the repayment of loans from Ziraat Bank and Agricultural Credit Cooperatives. Moreover, the process that started in the second half of the 1950s with the liquidation of small banks in the banking sector and the enactment of Law No.7129 continued after the 1960 coup. Public debt consists of the debt of public institutions, enterprises, the Central Bank and other public banks. The consolidated public debt was not redeemed until 1973, with the enactment of Law No. 154 in 1963 and additional laws, and was then liquidated with interest-free government domestic debt securities until 1985. In conclusion, the study reveals that public debt and certain private sector debts, which emerged as a result of the economic policies of the 1946–1958 period, were gradually deferred to the 1970s and 1980s through debt relief.


PDF Görünüm

Referanslar

  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
  • Türkiye Cumhuriyeti. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA) google scholar
  • Kurucu Meclis Tutanak Dergisi, Cilt: 3, Yirmi Beşinci Birleşim, 03.09.1961 google scholar
  • Millet Meclisi Tutanak Dergisi, 1.Dönem, Cilt: 14, Toplantı: 2, Elli Yedinci Birleşim, 22.02.1963 google scholar
  • Millet Meclisi Tutanak Dergisi, 86’ıncı Birleşim, 30.09.1968. google scholar
  • Milli Birlik Komitesi Genel Kurul Toplantısı, Cilt: 2 Otuz İkinci Birleşim, 04.11.1960. google scholar
  • Milli Birlik Komitesi Genel Kurul Toplantısı, Cilt: 3, Kırk Yedinci Birleşim, 06.12.1960. google scholar
  • TBMM Tutanak Dergisi, 8. Dönem, 2. Yasama Yılı, Üçüncü Birleşim, 13.11.1946. google scholar
  • TBMM Tutanak Dergisi, 8. Dönem, Cilt: 25, Elli Yedinci Birleşim, 01.Mart.1950. google scholar
  • TBMM Tutanak Dergisi, 9. Dönem, Cilt: 9, Toplantı: 1, Yüz On Üçüncü Birleşim, 10.08.1951. google scholar
  • TBMM Tutanak Dergisi, Devre: 9, Cilt: 4, İçtima: 1, Yetmiş Dokuzuncu İnikat, 11.06.1958. google scholar
  • TBMM Zabıt Ceridesi, 9. Dönem, Cilt: 11, İçtima: 3, Otuz Altıncı İnikat, 12.02.1960. google scholar
  • TBMM Zabıt Ceridesi, 9. Dönem, Cilt: 7, İçtima: 1, Yetmiş Yedinci İnikat, 18.05.1955. google scholar
  • TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 9, Cilt: 2, Kırk Birinci İnikat, 19.02.1960. google scholar
  • Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Hesap Yılı İdare Meclisi ve Denetçiler Raporlarıyla Bilanço ve Kar Zarar Hesabı google scholar
  • Cumhuriyet google scholar
  • Milliyet google scholar
  • Forum google scholar
  • 1989 Yılı faaliyet Raporu, TMSF, Ankara, 1989. google scholar
  • Akgül, Lütfiye Hilal: 1958 Moratoryumu, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul, 2004. google scholar
  • Akyüz, Ferhat: “Amortisman Sandığı’ndan Devlet Yatırım Bankasına: Borç İtfasından Sermaye Türetmek”, Mülkiye Dergisi, C. 43, S. 2, 2019, s. 387-410. google scholar
  • Aras, Ozan; Işık, Ebru: “Türkiye Ekonomisinde 1946 İktisadi Dönüşümünü Hazırlayan İçsel Dinamikler”, Fiscaoeconomia, C. 7, Özel Sayı, 2023, s. 239-259. google scholar
  • Artun, Tuncay; Başbuğ, Faruk Y.; Ersoy, Caner: Kambiyo Düzeninde Liberal Eğilimler, Binbirdirek Marbaacılık, İstanbul, 1976. google scholar
  • Aydın, Mehmet Korkud: “Cumhuriyet Dönemi Ekonomik Buhranlarına Bir Örnek Olarak 7 Eylül Kararları ve Kamuoyuna Yansımaları”, Eğitim ve Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 3, 2021, s. 150-184. google scholar
  • Bengül, Nejat: “İç Fiyat Seviyemiz ve Dış Ticaretimiz”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 4, 1954, s. 36-66. google scholar
  • Boratav, Korkut: Türkiye İktisat Tarihi 1908-2005, İmge Kitabevi, Ankara, 2005. google scholar
  • Cillov, Haluk: “Dış Ticaret Siyasetimizde Değişiklikler”, Milliyet, 26.06.1957. google scholar
  • Demokrat Parti: Kalkınan Türkiye, 1954. google scholar
  • Ergin, Said Naci: “Avrupa Tediye Birliği”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 1, 1950, s. 1-17. google scholar
  • Kaynar, İhsan Seddar: “Turkey’s First Devaluation: 7 September 1946 Decisions”, Crisis as a Political and Economic Concept, der. Y. Akcay-H. Demirhan-S. Demez, Peter Lang, Berlin, 2019, s. 113-125. google scholar
  • Kazgan, Gülten: Tarım ve Gelişme, Der Yayınları, İstanbul, 1983. google scholar
  • Kepenek, Yakup; Yentürk, Nurhan: Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2005. google scholar
  • Özcan, Feridun Cemil: “Ellili Yıllarda Türkiye Ekonomisi”, Türkiye’nin 1950’li Yılları, der. Mete Kaan Kaynar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016, s. 39-67. google scholar
  • Tekeli, İlhan; İlkin, Selim: Savaş Sonrası Ortamda 1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planı. ODTÜ, Ankara, 1981. google scholar
  • Tuna, Serkan: “Cumhuriyet Ekonomisinin İlk Devalüasyonu: 7 Eylül 1946”, Akdeniz İİBF Dergisi, C. 7, S. 13, 2007, s. 86-121, google scholar
  • Yaşa, Memduh: “Türkiye Dış Borçlarının Takip Ettiği Gelişme”, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 1963, s. 129-144. google scholar
  • OECD, Fonds code: OEEC-386, Date: 1955-1959, Title: Turkey-Special exercise. https://archives.eui.eu/en/fonds/180450 (Erişim Tarihi: 29.04.2024). google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Akyüz, F. (2024). Vitrinleri Dolduran İthal Malların Bedeli: Kademeli Borç Tahkimi (1958-1965). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 0(45), 279-316. https://doi.org/10.26650/YTA2024-1414419


AMA

Akyüz F. Vitrinleri Dolduran İthal Malların Bedeli: Kademeli Borç Tahkimi (1958-1965). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları. 2024;0(45):279-316. https://doi.org/10.26650/YTA2024-1414419


ABNT

Akyüz, F. Vitrinleri Dolduran İthal Malların Bedeli: Kademeli Borç Tahkimi (1958-1965). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, [Publisher Location], v. 0, n. 45, p. 279-316, 2024.


Chicago: Author-Date Style

Akyüz, Ferhat,. 2024. “Vitrinleri Dolduran İthal Malların Bedeli: Kademeli Borç Tahkimi (1958-1965).” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 0, no. 45: 279-316. https://doi.org/10.26650/YTA2024-1414419


Chicago: Humanities Style

Akyüz, Ferhat,. Vitrinleri Dolduran İthal Malların Bedeli: Kademeli Borç Tahkimi (1958-1965).” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 0, no. 45 (Dec. 2024): 279-316. https://doi.org/10.26650/YTA2024-1414419


Harvard: Australian Style

Akyüz, F 2024, 'Vitrinleri Dolduran İthal Malların Bedeli: Kademeli Borç Tahkimi (1958-1965)', Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, vol. 0, no. 45, pp. 279-316, viewed 5 Dec. 2024, https://doi.org/10.26650/YTA2024-1414419


Harvard: Author-Date Style

Akyüz, F. (2024) ‘Vitrinleri Dolduran İthal Malların Bedeli: Kademeli Borç Tahkimi (1958-1965)’, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 0(45), pp. 279-316. https://doi.org/10.26650/YTA2024-1414419 (5 Dec. 2024).


MLA

Akyüz, Ferhat,. Vitrinleri Dolduran İthal Malların Bedeli: Kademeli Borç Tahkimi (1958-1965).” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, vol. 0, no. 45, 2024, pp. 279-316. [Database Container], https://doi.org/10.26650/YTA2024-1414419


Vancouver

Akyüz F. Vitrinleri Dolduran İthal Malların Bedeli: Kademeli Borç Tahkimi (1958-1965). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları [Internet]. 5 Dec. 2024 [cited 5 Dec. 2024];0(45):279-316. Available from: https://doi.org/10.26650/YTA2024-1414419 doi: 10.26650/YTA2024-1414419


ISNAD

Akyüz, Ferhat. Vitrinleri Dolduran İthal Malların Bedeli: Kademeli Borç Tahkimi (1958-1965)”. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 0/45 (Dec. 2024): 279-316. https://doi.org/10.26650/YTA2024-1414419



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim03.01.2024
Kabul07.05.2024
Çevrimiçi Yayınlanma05.07.2024

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.