Tarih Dergisi

GÖNDERBİLGİ
EnglishTürkçe

Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/TurkJHist.2020.003   IUP :10.26650/TurkJHist.2020.003    Tam Metin (PDF)

Eski Türklerde Kut ve Töre Bağlamında Hükümranlığın Hududları

Ali Ahmetbeyoğlu

Çeşitli kadim devletlerde olduğu gibi, Türk devlet anlayışı da kendine özgü karakteristik bir yapıya sahiptir. Yaşam biçimi ve coğrafi şartlar, diğer devletlerle olan ilişkiler, karşılaştıkları problemler, inandıkları din, mensup oldukları kültür, hukuk anlayışı, değer yargıları ve kâinat algısı Türk devlet düşüncesi ile uygulamalarının temellerini ve sınırlarını oluşturmaktadır. Teşkilatlı boylar halinde yaşayan, sosyal yapılarında toprağa bağlı ayrıcalıklı sınıf bulunmayan, ruhban zümresi olmayan ve tarih sahnesine siyasi teşekkülle çıkan Bozkır Kültüründen neşet eden felsefeyle Türklerin hayatın merkezine ve kâinat algılarına devleti, devletin temeline de Töreyi yerleştirmişlerdir. Hükümdar devletin esas unsurlarından biri olarak onun nitelikleri devletin niteliklerini, yönetimin sınırlarını belirlemiştir. Hükümdar devleti temsil eden ve bir bakıma devlet yerine geçen sembol olarak algılanmıştır. Bu nedenle yürütmenin başında bulunan ve sorumluluğunu taşıyan Hükümdar taşıması gereken niteliklerinde zaaf göstermeye başlar, toplumun ve devleti oluşturan güçler birlikteliğinin beklentilerini karşılayamaz duruma düşer, ülkeyi felaketlere açık hale getirir ise hakimiyeti tartışmalı konuma gelir ve bu durumda Meclis devreye girerek Töreye göre hükümdarlığı sonlandırılırdı.

Anahtar Kelimeler: Töre, Meclis, Kut, Hükümdar, Türk Devleti
DOI :10.26650/TurkJHist.2020.003   IUP :10.26650/TurkJHist.2020.003    Tam Metin (PDF)

Boundaries of Sovereignty in the Context of Kut and Tore in the Old Turks

Ali Ahmetbeyoğlu

As in various ancient states, the Turkish state concept has its own characteristic structure. Lifestyle, geographical conditions, relations with other states, problems, belief systems, culture, the understanding of law, practice of values, and perception of the universe set the boundaries and the idea of the Turkish state. Turks did not have a privileged class attached to the land in their social structures or clergy. They lived in organized clans and came onto the stage of history in a political formation. Turks placed their state at the center of life and in their perceptions of the universe, and at the foundation of the state they placed töre (moral laws) with the philosophy that arose from steppe culture. The ruler set the qualifications of the state and the limits of the administration as one of the principal elements of the state. The ruler was perceived as a symbol representing the state and, in a way, as a substitute for the state. Therefore, if the ruler, who bears the responsibility of the executive, begins to show weakness in his qualities, becomes unable to meet the expectations of the unity of society which the forms the state, or makes the country open to disasters, his rule becomes controversial. In this case, the assembly would step in and end his reign according to töre.

Anahtar Kelimeler: : Töre, Assembly, Kut, Ruler, Turkish State

PDF Görünüm

Referanslar

  • Ağırnaslı, Nilay, “Büyük Selçuklu Devlet Adamlarının Adâlete ve Refaha Dayalı Toplum Düzeni Oluşturma Gayretleri”, http://cahij.com/Makaleler/2070740253_112-122.pdf, s.114-116. google scholar
  • Ahmetbeyoğlu, Ali, “Tuna Bulgar Hükümdarı Malamir (831-836) Han”, Prof. Dr. İsmail Aka Armağanı, Beta Basım, ed. Nejdet Bilgi ve Mehmet Ersan, İzmir 1999, s. 65-68. google scholar
  • Ahmetbeyoğlu, Ali, Avrupa Hun İmparatorluğu, TTK Yayınları, Ankara 2001. google scholar
  • Akpınar, N., Büyük Hun Devletinden Osmanlı Devletine Kadar Türkler Devletlerinde Meclis, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2009. google scholar
  • Alföldi, A., “Türklerde Çifte Krallık”, II. Türk Tarih Kurultayı Zabıtları, İstanbul 1943, s. 507-519. google scholar
  • Arsal, S. Maksudi, Türk Tarihi ve Hukuk, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 1947. google scholar
  • Arslan, Mahmut, “Eski Türk Devlet Anlayışı ve ‘‘Çifte Hükümdarlık’’ Meselesi”, Fırat Üniversitesi Tarih Metodolojisi ve Türk Tarihinin Meseleleri Kolokyumu Bildiriler, Fırat Üniversitesi Yayınları, Elazığ 1990, s. 223-242. google scholar
  • Aydın, M. Akif, “Türk Hukuk Tarihinde Devlet ve Hukuk”, I. Türk Tarihi Sempozyumu, Türklerde Devlet Bildiriler, ed. Hayrunnisa Alan, Ali Ahmetbeyoğlu, Uğur Demir, Adnan Baycar, Seçil Ofset, İstanbul 2018, s. 47-54. google scholar
  • Aydın, M. Akif, Türk Hukuk Tarihi, Beta Basım Yayın, İstanbul 2017. google scholar
  • Bang, W. - R. Rahmeti Arat, “Oğuz Kağan Destanı”, yay. haz. Osman Fikri Sertkaya, Makaleler, c. I, Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Ankara 1987, s. 605-672. google scholar
  • Başer, Sait, Kutadgu Bilig’de Kut ve Töre, İrfan Yayınları, İstanbul 2011. Bıcak, Ayhan, Türk Düşüncesinin Kökenleri, c. I, Dergah Yayınları, İstanbul 2009. google scholar
  • Brockelmann, C., İslâm Milletleri ve Devletleri Tarihi, çev. N. Çağatay, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1954. google scholar
  • Caferoğlu, Ahmet, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, İstanbul 1968. google scholar
  • Cin, Halil - Ahmet Akgündüz, Türk Hukuk Tarihi, Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya 1989. google scholar
  • Çağatay, Saadet, “İl, Ulus ve Yönetenler”, DTCF. Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Anma Kitabı, Ankara 1976, s. 281-308. google scholar
  • Çakır, A., Bozkır Kültür Çevresinde Sosyal Yapı ve Teşkilatlanma, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007. google scholar
  • Çandarlıoğlu, Gülçin, Uygur Devletleri Tarihi ve Kültürü, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 2004. google scholar
  • Deer, Jozsef, “İstep Kültürü”, DTCFD, XII, Ankara 1954, s. 159-176. Dilaçar, Agop, Kutadgu Bilig İncelemesi, TDK Yayınları, Ankara 1988. google scholar
  • Divitcioğlu, Sencer, Oğuz’dan Selçukluya Boy, Konat ve Devlet, Eren Yayıncılık, İstanbul 1994. google scholar
  • Donuk, Abdulkadir, “Türk Devletinde Hakimiyet Anlayışı”, Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı X-XI, İstanbul 1979-1980, s. 29-56. google scholar
  • _______, Eski Türk Devletlerinde İdari-Askeri Unvan ve Terimler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1989. google scholar
  • _______, Eski Türklerde Devlet ve Teşkilatı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi 1978. google scholar
  • _______, Türk Hükümdarı, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1990. google scholar
  • Düzgün, Dilaver, “Divanü Lügati’t-Türk’te Sosyal Normları Karşılayan Kavramlar”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı 55, Ankara 2007, 201-215. google scholar
  • Ergan, Nevin Göngör, “Bozkır Türklerinde Töre ve Sosyal Kontrol”, Polis Bilimleri Dergisi, cilt I, sayı 3, Ankara 1999, s. 18-19. google scholar
  • Ergin, Muharrem, Orhun Âbideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 2008. google scholar
  • Erkoç, H. İhsan, Eski Türklerde Devlet Teşkilâtı (Gök Türk Dönemi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2008. google scholar
  • Genç, Reşat, Karahanlı Devlet Teşkilatı, TTK Yayınları, Ankara 2002. Gökalp, Ziya, Türk Devletinin Tekâmülü, Ülkü Ocakları Yayınları, Ankara 1976. google scholar
  • Gömeç, S. Yağmur, “Türklerde Devlet ve Hâkimiyet Düşüncesi Üzerine Bir Değerlendirme”, I. Türk Tarihi Sempozyumu, Türklerde Devlet Bildiriler, ed. Hayrunnisa Alan, Ali Ahmetbeyoğlu, Uğur Demir, Adnan Baycar, Seçil Ofset, İstanbul 2108, s. 471-490. google scholar
  • _______, Türk Kültürünün Ana Hatları, Akçağ Yayınları, Ankara 2006. google scholar
  • _______, “Kagan ve Katun”, DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, sayı 29, Ankara 1997, s. 81-90. google scholar
  • Gumilöv, Lev Nikolayevic, Eski Türkler, çev. A. Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 1999. Güngör, Erol, Tarihte Türkler, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2003. google scholar
  • Hassan, Ümit, Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler, Alan Yayıncılık, İstanbul 2000. google scholar
  • Hocaoğlu, Durmuş, Türk Kozmolojisi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 1994. google scholar
  • İbn Fazlan, Seyahatname, haz. R. Şeşen, Bedir Yayınları, İstanbul 1995. google scholar
  • İnalcık, Halil, “Kutadgu Bilig’de Türk ve İran Siyaset ve Nazariye ve Gelenekleri”, Türk Kültürü Dergisi, Reşit Rahmeti Arat İçin, sayı 39, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara 1966, s. 259-271. google scholar
  • Kafesoğlu, İbrahim, Kutatgu Bilig ve Kültür Tarihimizdeki Yeri, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1970. google scholar
  • _______, Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1997. google scholar
  • Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lügati’t-Türk, I-IV, çev. B. Atalay, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1939-1941. google scholar
  • Koca, Salim, “İdeal Bir Türk Hükümdarı ve Baş Komutan Olarak Oğuz Kağan (Oğuz Kağan’ın Türk Tarihi Bakımından Değerlendirmesi)”, Büyük Selçuklu Devletinden Türkiye Selçuklu Devletine M. Altay Köymen Armağanı, ed. Mehmet Hacı Gökmen, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Konya 2011, s. 75-120. google scholar
  • _______, “Eski Türklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat”, Türkler, ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, cilt III, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 347-385. google scholar
  • Köymen, M. Altay, Alp Arslan ve Zamanı, II, A.Ü. Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1983. google scholar
  • Mandaloğlu, Mehmet, “İslamiyetten Önce Türklerde Toplantı ve Törenler”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, sayı 6, Ankara 2012, s. 211-232. google scholar
  • Mesudî, Murûc ez-Zeheb, çev. A. Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2004. Niyazi, Mehmet, Türk Devlet Felsefesi, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2011. google scholar
  • Okandan, R. Galip, Umumi Amme Hukuku, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1976. google scholar
  • Orkun, H. Nanık, Eski Türk Yazıtları, Irk Bitig, c. III, Türk Dil Kurumu Yayınları, İstanbul 1940. Ögel, Bahaeddin, Türk Kültürünün Gelişme Çağları, I, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1968. google scholar
  • _______, Türk Mitolojisi, I, TTK Yayınları, Ankara 1971. google scholar
  • _______, Türklerde Devlet Anlayışı (13. Yüzyıl Sonlarına Kadar), Başbakanlık Basımevi, Ankara 1982. google scholar
  • Özdamar, Ramazan, İslamiyet Öncesi Türkler’de Hakimiyet Mefhumu, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 1997. google scholar
  • Pamir, Aybars, “Orta-Asya Türk Hukukunda ‘Töre’ Kavramı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, c. LVIII, no. 2, Ankara 2009, s. 359-385. google scholar
  • Rasonyi, Laszlo, Tarihte Türklük, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara 1971. google scholar
  • Roux, J. Poul, Türklerin ve Moğolların Eski Dini, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2002. google scholar
  • Şen, Hüseyin, İslam Öncesi Türk İnanış ve Düşüncesinde Gök, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014. google scholar
  • Şeşen, Ramazan, İslâm Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Ankara 1985. google scholar
  • Taşağıl, Ahmet, “Eski Türk İdaresi”, Tarih ve Medeniyet, sayı 58, İstanbul 1999, s. 58-62. google scholar
  • _______, “Gök Türk Devlet Modeli”, I. Türk Tarihi Sempozyumu, Türklerde Devlet Bildiriler, ed. Hayrunnisa Alan, Ali Ahmetbeyoğlu, Uğur Demir, Adnan Baycar, Seçil Ofset, İstanbul 2108, s. 111-134. google scholar
  • _______, Gök-Türkler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1995. Turan, Osman, Selçuklu Tarihi ve Türk İslâm Medeniyeti, Turan Neşriyat Yurdu, İstanbul 1969. google scholar
  • _______, Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2006. Uğurlu, Serdar – Kadir Yılmaz, “Türk Devlet Yönetme Geleneğinde Töre’den Örf’e Değişim”, Turkish Studies, sayı 6/2, 2011, s. 949-972. google scholar
  • Yakut, Esra, “Eski Türklerde Hukuk”, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, cilt I, sayı 3, Ankara 2002, s. 401-426. google scholar
  • Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, çev. R. R. Arat, TTK Basımevi, Ankara 1985. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Ahmetbeyoğlu, A. (2020). Eski Türklerde Kut ve Töre Bağlamında Hükümranlığın Hududları. Tarih Dergisi, 0(71), 29-50. https://doi.org/10.26650/TurkJHist.2020.003


AMA

Ahmetbeyoğlu A. Eski Türklerde Kut ve Töre Bağlamında Hükümranlığın Hududları. Tarih Dergisi. 2020;0(71):29-50. https://doi.org/10.26650/TurkJHist.2020.003


ABNT

Ahmetbeyoğlu, A. Eski Türklerde Kut ve Töre Bağlamında Hükümranlığın Hududları. Tarih Dergisi, [Publisher Location], v. 0, n. 71, p. 29-50, 2020.


Chicago: Author-Date Style

Ahmetbeyoğlu, Ali,. 2020. “Eski Türklerde Kut ve Töre Bağlamında Hükümranlığın Hududları.” Tarih Dergisi 0, no. 71: 29-50. https://doi.org/10.26650/TurkJHist.2020.003


Chicago: Humanities Style

Ahmetbeyoğlu, Ali,. “Eski Türklerde Kut ve Töre Bağlamında Hükümranlığın Hududları.” Tarih Dergisi 0, no. 71 (Mar. 2025): 29-50. https://doi.org/10.26650/TurkJHist.2020.003


Harvard: Australian Style

Ahmetbeyoğlu, A 2020, 'Eski Türklerde Kut ve Töre Bağlamında Hükümranlığın Hududları', Tarih Dergisi, vol. 0, no. 71, pp. 29-50, viewed 14 Mar. 2025, https://doi.org/10.26650/TurkJHist.2020.003


Harvard: Author-Date Style

Ahmetbeyoğlu, A. (2020) ‘Eski Türklerde Kut ve Töre Bağlamında Hükümranlığın Hududları’, Tarih Dergisi, 0(71), pp. 29-50. https://doi.org/10.26650/TurkJHist.2020.003 (14 Mar. 2025).


MLA

Ahmetbeyoğlu, Ali,. “Eski Türklerde Kut ve Töre Bağlamında Hükümranlığın Hududları.” Tarih Dergisi, vol. 0, no. 71, 2020, pp. 29-50. [Database Container], https://doi.org/10.26650/TurkJHist.2020.003


Vancouver

Ahmetbeyoğlu A. Eski Türklerde Kut ve Töre Bağlamında Hükümranlığın Hududları. Tarih Dergisi [Internet]. 14 Mar. 2025 [cited 14 Mar. 2025];0(71):29-50. Available from: https://doi.org/10.26650/TurkJHist.2020.003 doi: 10.26650/TurkJHist.2020.003


ISNAD

Ahmetbeyoğlu, Ali. “Eski Türklerde Kut ve Töre Bağlamında Hükümranlığın Hududları”. Tarih Dergisi 0/71 (Mar. 2025): 29-50. https://doi.org/10.26650/TurkJHist.2020.003



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim17.06.2020
Kabul13.07.2020
Çevrimiçi Yayınlanma28.08.2020

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.