İbretnüma-yı Devlet Adlı Eserin Yazarı Mustafa Kesbî midir? XVIII. Yüzyılın Bilinmeyen Bir Tarihçisi Üzerine Notlar
Feridun Mustafa EmecenXVIII. yüzyılın ikinci yarısında vücuda getirilen önemli tarihlerden birini teşkil eden ve bu dönem için sıklıkla kullanılan İbretnüma-yı Devlet adlı eserin yazarı olarak Mustafa Kesbî Efendi gösterilir. Mustafa Kesbî’nin kimliği hakkında ise ayrıntılı bilgilere ulaşılamamıştır. Yazar hakkındaki bilgiler daha çok eserinde kendisine dair kaydettiği notlardan hareketle verilmiş gözükmektedir. Bununla birlikte Mustafa Kesbî adlı birinin var olup olmadığı meselesi de tartışmalı bir mahiyet arz eder. Eserlerinde Kesbî mahlasını kullanan yazar hiçbir yerde adını Mustafa olarak açıklamamakta, bazı geç tarihli kataloglarda ve tezkirelerde görülen Kesbî mahlaslı Mehmed ve Mustafa adlı iki kişi arasında birinin, kuvvetli ihtimalle de Mustafa’nın İbretnüma’nın müellifi olduğu ileri sürülmektedir. Binaenaleyh İbretnüma-yı Devlet adlı eserin yazarının Mustafa Kesbî olduğuna dair literatürde tartışmasız bir ön kabul söz konusudur. Fakat aynı döneme ait farklı eserlerde yer alan ve gözden kaçtığı anlaşılan bazı bilgiler bu eserin yazarının Kesbî mahlasını kullanan Mehmed Haşim Efendi olduğunu göstermiştir. Mehmed Haşim Efendi, sadece İbretnüma değil o dönemde yazarlarının adları meçhul kalan veya tesbit edilemeyen başka vekayi derlemelerinin de sahibidir. Bu makalede Mehmed Haşim Efendi’nin kimliği ve hangi eserleri kaleme almış olduğu konusundaki tesbitlerin ayrıntıları ortaya konmuştur.
Who is Mustafa Kesbî, the Author of İbretnüma-yi Devlet? Notes on an Unknown Historian of the 18th Century
Feridun Mustafa EmecenMustafa Kesbî Efendi is known as the author of İbretnüma-yı Devlet, which is an important work written in the second half of the 18th century and an oftenused source for this period. However, there is no detailed information about the identity of Mustafa Kesbî Efendi. Information about this author is usually derived from the anecdotes written about himself in the above-mentioned work. Nonetheless, it is also a topic of discussion whether there really was a man called Mustafa Kesbî. Kesbî is a pseudonym used in this work and nowhere in it, is the name Mustafa is to be found. Some later written works, such as catalogues and tezkires (collection of biographies) point to two different men with the pseudonym Kesbî: one is Mustafa, the other is Mehmed. These works propound that the author of İbretnüma is most probably Mustafa Kesbî; therefore, the author of this work is doubtlessly Mustafa Kesbî. However, some other contemporary works propose that the author of İbretnüma is actually Mehmed Haşim Efendi who uses the pseudonym, Kesbî. He is not only the author of İbretnüma, but he is also the author of some apocryphalness chronicles. This article reveals the identity of Mehmed Haşim Efendi and recognizes in detail his other unknown works.
