Tarih Dergisi

GÖNDERBİLGİ
EnglishTürkçe

Araştırma Makalesi


DOI :10.26650//iutd.1543799   IUP :10.26650//iutd.1543799    Tam Metin (PDF)

İlhanlıların Son Döneminde Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet: Bağdat Hatun Örneği

Nilgün Dalkesen

İlhanlı devletinin üst düzey yönetici sınıfının bir üyesi olan Bağdat Hatun'un hayatı, dönemin siyasi olaylarından derinden etkilendi. İlhanlı hükümdarı Ebu Said, Cengizhan Yasası’nı (Yasa-yi Buzurg) kendisine verdiği yetkiye dayanarak Emir Çoban'ın kızı ve Şeyh Hasan Celayir'in eşi Bağdad Hatun ile evlenmek istediğini bildirdi. Bu, şüphesiz Çoban ailesi tarafından ekonomik ve politik olarak gölgede bırakılan Ebu Said'in otoritesini ve gücünü kullanarak onları kontrol altına alma ve/ veya ortadan kaldırma planının bir parçasıydı. Nitekim özel hayata ve aile onuruna dokunan bu istek, önemli siyasi ve askeri olayların tetikleyicisi oldu. Çoban ailesinin Ebu Said ile yaşadığı güç mücadelesi Bağdat Hatun olayı başta olmak üzere özellikle yasaya dayandırılarak özel hayat üzerinden bir meydan okumaya dönüştürüldü. Bu teklif nerede ise ülkenin tamamının idaresini elinde tutan Çoban ailesinin sadakatlerini zor bir teste tabi tuttu. Bu makale, yasanın Moğol siyasi düşüncesindeki yerini ve işlevini ve aynı zamanda Müslüman olan İlhanlıların yasa ve şeriatı birlikte nasıl uyguladıklarını incelemektedir. Böylece hükümdarlar ile emirler arasındaki ilişkinin farklı boyutları toplumsal cinsiyet rolleri çerçevesinde değerlendirilmeye çalışıldı.

Anahtar Kelimeler: Bağdat Hatun, Emir Çoban, Ebu Said, Yasa/Yasaq, Emirler (kabile beyleri)
DOI :10.26650//iutd.1543799   IUP :10.26650//iutd.1543799    Tam Metin (PDF)

Politics and Gender in the Last Period of the Ilkhāns: The Case of Bagdād Khatun

Nilgün Dalkesen

The life of Baghdād Khatun, a member of the senior ruling class of the Ilkhānid state, was greatly influenced by the political events of the time. The Ilkhānid ruler Abū Sa’īd declared his intention to marry Baghdād Khatun, the daughter of Amīr Chupan and the wife of Shaikh Hasan Jalāyer, on the basis of the authority granted to him by Chinggis Khan's Yasa (Yasa-yi Bozorg). This was undoubtedly part of Abū Sa’īd's plan to use his authority to control and/or eliminate the Chupanids, who overshadowed him economically and politically. The power struggle between the Chupan family and Abū Sa’īd took place in the private sphere and was based on yasa, particularly concerning the Baghdād Khatun incident. This request touched on private life and family honour, triggering important political and military events. It tested the obedience and loyalty of the Chupan family, who controlled almost the entire country. This article examines the role of yasa in Mongol political thought, and how the Ilkhānids implemented it alongside sharīʿa, despite also being Muslim. Thus, an attempt is made to assess the various dimensions of the relationship between the rulers and the amīrs within the framework of gender roles. 

Anahtar Kelimeler: Bagdād Khatun, Amīr Chupan, Abū Sa’īd, Yasa/Yasaq, Amīrs (tribal leaders)

PDF Görünüm

Referanslar

  • AL-Âhari, Abu Bakr al-QutbT (fl. 1350s), Ta'rikh-i Shaikh Uwais, tran. J. B. van Loon, History of Shaikh (Uais): An Important Source far the History of Adharbaijân in the fourteenth Century, HoLLand 1954. google scholar
  • AigLe, Denise, “ The MongoL Invasions of BiLâd aL-Shâm by Ghâzân Khân and Ibn Taymîyah’s Three ”Anti-Mongols” Fatwas,” Mamluk Studies Review, XI/2 (2007), 89-120. google scholar
  • Amitai-Preiss, R., “Ghazan, IsLam and MongoL Tradition: A View from the MamLuk SuLtanate,” Bulletin of the School of Oıiental and Afıican Studies, LIX/1 (1996), (1996), 1-10. google scholar
  • Ayalon, David, “The Great Yasa of Chingiz Khan, A Reexamination.” Studia slamica, issue 33, 1971, p.97-140. google scholar
  • Bāyanī, Shīrīn, Tārikh āl- Jalāyer, Ostādyār Dānsagāh-i Tehrān, Tehrān 1945. google scholar
  • Biran, Michal, The Mongol Transformation: from the Steppe to Eurasian Empire, Brill, Leiden 2004. google scholar
  • Carpini, Johann de PLano, Moğol Tarihi ve Seyahatnâmesi 1245-1247, tran. Ergin Ayan, Derya Kitabevi, Trabzon 2014. google scholar
  • Dalkesen, Nilgün, “İlhanlı Valisi Emir Timurtaş’ın İsyanı,” Kebikeç, issue 43, 2017, p.301-324. google scholar
  • De NicoLa, Bruno, “Women’s RoLe and participation in Warfare in the MongoL Empire”, Soldatinnen; gewalt und Geschichte im Krieg vom Mittelalter bis Heute, ed. Franka Maubach, Silke Satjukov and Klaus Latzel, Krieg in der Geschichte Series, LX, Brill 2019, s.95-112. google scholar
  • Gregory Abü'L Farac (Hebraeus), Abü'l-Farac Tarihi, tran. Ö.R. II, Ankara 1999. google scholar
  • Grigor Akanc, “History of the Nation of the Archers”, tran. R. P. BLake and Frye, R., HarvardJournal of AsiaticStudies, XII/3-4 (1949), 269-399. google scholar
  • Fasīh al-Khwāfī, Mujmal-i Fasīhī (777-849), ed. Mahmūd Farrukh, Tehrān, 1960 google scholar
  • Ibn Battuta, The Travels of Ibn Battuta, A.D. 1325-1354, II, tran. H. A. R. Gibb, Cambridge 1962. google scholar
  • Ibn Battuta, İbn Battûta Seyahatnâmesi, I, tran. A. Sait Aykut YK Yay., İstanbuL 2000. google scholar
  • Hafiz-i Abrü, Zubdat al-Tawârihh, ed. Kamai Hajj Sayyid JavadT, Tehran 1993. google scholar
  • Ḥamdullāh Mustawfī Qazwīnī, Dhaīl-i Tārīkh-i Guzīda, ed. Īraj Afshār, Tehrān 1993. google scholar
  • İnan, Abdülkadir, “Yasa, Töre-Türe ve şeriat,” Makaleler ve İncelemeler, I, TTK Yay., Ankara 1998, 222-228. google scholar
  • Khwāndamīr, Ḥabīb al-Siyar fī Akhbār-i Afrād-i Bashar, III, tran. W. Thackston The Reign of the Mongol and the Turk, Cambidge1994. google scholar
  • QashanT, Abü al-Qasim ‘Abd Allah b. ‘ALT, Târikh-i Üljâytü, ed. M. HambLy, Tehran, Tehran 1969-70. google scholar
  • Melville Charles, “The Fall of Amir Chupan and the Decline of the Ilkhanate, 1327-37: A Decade of Discord in Mongol Iran,” Papers on Inner Asia, Indiana, Bloomington, XXX (1999), 1-79. google scholar
  • ______, “Abū Saī‘d and the Revolt of Amirs in 1319”, L’Iran Face à la Domination Mongole, Denis Aigle eds, Institut Français, Téhéran 1997, 89-116. google scholar
  • ______,“Wolf or Sepherd? Amir Chopan’s Attitude to Government?” The Court of the Il-khans, 1290-1340, ed. Julian Raby & Teresa Fitzherbert, Oxford University Press for the Board of the Faculty of Oriental Studies, University of Oxford, Oxford 1996, p.79-93. google scholar
  • ______, “Čobān”, EI, V, 875-878. google scholar
  • ______, “Deshād Khātūn.” EI, VII, 255. google scholar
  • Milâni, Hüseyin Peyrovi, Ebû Said Bahadır Han (1316-1335),” Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, Unpublished PhD. Thesis, Ankara 1971. google scholar
  • Morgan, David, Medieval Persia 1040-1797, Longman, London, New York 1985. google scholar
  • ÖzgüdenLi, Osman, Gâzân Han ve Reformları, Kaknüs Tarih, İstanbuL 2009. google scholar
  • Peacock, A. C. S. The Great Seljuk Empire, Edinburgh University Press, Edinburgh 2015. google scholar
  • Riasanovsky, VaLentin, Fundemental Principles of Mongol Law, Indiana University, The Hague, The NetherLands 1965. google scholar
  • Schacht, J., “Nikah in CLassicaL IsLamic Law”, El, III (1995), 28. google scholar
  • SamarqandT, Kamai al-DTn ‘Abd al-Razzaq, Matia'ai-Sa'dayn va Majma'al Bahrayn, ed. ‘Abd al-Husayn Nava'T, Tehran 1993. google scholar
  • Savory, Roger, “Baghdad Khatun,” El, I, 908-909. google scholar
  • Shabānkāra’ī, Muḥammad b. ‘Alī, Majma‘al-Ansāb, ed. Mīr Hāshim Muḥaddith Tehrān, 1984. google scholar
  • Vernadsky, George, “The Scope and Contents of Chingis Khan’s Yasa”, Harvard Journal of Asiatic Studies, III/4 (Dec. 1938), 337-361. google scholar
  • Özen, Firdevs, “İlhanlI Devleti'nin Son Hükümdarı Ebû Sa'îd Bahâdır Han'ın Emîr Çoban'ın Ölümünden Sonraki Faaliyetleri ve Ölümü (728-736/1327-1335)”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, issue 74, 2022, p. 268-281. google scholar
  • Togan, Zeki Velidi, Umumî Türk Tarihi'ne Giriş, Enderun Kitabevi, İstanbul 1981. google scholar
  • Togan, İsenbike, Flexibility and Limitations in Steppe Formations;The Kerait Khanate and Chinggis Khan, Brill, Leiden 1998. google scholar
  • Togan, İsenbike, “Variation and Perception of Jasagh”, History of Central Asia in Modern Medieval Studies (ln Memoriam of Professor Roziya Mukminova), ed. D. A. Alimova, Yangi Nashr, Tashkent 2013, p.67-101. google scholar
  • Tüysüz, Cem, “İlhanlı Devleti Tarihinde Bağdad Hatun (Hayatı ve Siyasi Yaşama Etkileri)”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, issue 72, 2021, p. 265-276. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Dalkesen, N. (2025). İlhanlıların Son Döneminde Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet: Bağdat Hatun Örneği. Tarih Dergisi, 0(86), 35-44. https://doi.org/10.26650//iutd.1543799


AMA

Dalkesen N. İlhanlıların Son Döneminde Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet: Bağdat Hatun Örneği. Tarih Dergisi. 2025;0(86):35-44. https://doi.org/10.26650//iutd.1543799


ABNT

Dalkesen, N. İlhanlıların Son Döneminde Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet: Bağdat Hatun Örneği. Tarih Dergisi, [Publisher Location], v. 0, n. 86, p. 35-44, 2025.


Chicago: Author-Date Style

Dalkesen, Nilgün,. 2025. “İlhanlıların Son Döneminde Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet: Bağdat Hatun Örneği.” Tarih Dergisi 0, no. 86: 35-44. https://doi.org/10.26650//iutd.1543799


Chicago: Humanities Style

Dalkesen, Nilgün,. “İlhanlıların Son Döneminde Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet: Bağdat Hatun Örneği.” Tarih Dergisi 0, no. 86 (Sep. 2025): 35-44. https://doi.org/10.26650//iutd.1543799


Harvard: Australian Style

Dalkesen, N 2025, 'İlhanlıların Son Döneminde Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet: Bağdat Hatun Örneği', Tarih Dergisi, vol. 0, no. 86, pp. 35-44, viewed 20 Sep. 2025, https://doi.org/10.26650//iutd.1543799


Harvard: Author-Date Style

Dalkesen, N. (2025) ‘İlhanlıların Son Döneminde Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet: Bağdat Hatun Örneği’, Tarih Dergisi, 0(86), pp. 35-44. https://doi.org/10.26650//iutd.1543799 (20 Sep. 2025).


MLA

Dalkesen, Nilgün,. “İlhanlıların Son Döneminde Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet: Bağdat Hatun Örneği.” Tarih Dergisi, vol. 0, no. 86, 2025, pp. 35-44. [Database Container], https://doi.org/10.26650//iutd.1543799


Vancouver

Dalkesen N. İlhanlıların Son Döneminde Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet: Bağdat Hatun Örneği. Tarih Dergisi [Internet]. 20 Sep. 2025 [cited 20 Sep. 2025];0(86):35-44. Available from: https://doi.org/10.26650//iutd.1543799 doi: 10.26650//iutd.1543799


ISNAD

Dalkesen, Nilgün. “İlhanlıların Son Döneminde Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet: Bağdat Hatun Örneği”. Tarih Dergisi 0/86 (Sep. 2025): 35-44. https://doi.org/10.26650//iutd.1543799



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim04.09.2024
Kabul27.05.2025
Çevrimiçi Yayınlanma04.07.2025

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ



İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.