Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi

GÖNDERBİLGİ
EnglishTürkçe

Araştırma Makalesi


DOI :10.26561/iutded.369184   IUP :10.26561/iutded.369184    Tam Metin (PDF)

Türkçede Yağmur Adları Üzerine

Hayati Develi

Bu çalışmada, Türkçede standart dil ve ağızlarda meteorolojik bir süreç olan yağmurun niteliklerine, zamanına, süresine, hızına, şiddet ve miktarına göre farklılaşan şekillerinin dile yansımasını tespit etmek ve yağmurun değişik adlandırmalarına sebep olan farklılıklarını tasnif etmek amaçlanmıştır. Tabiat olaylarının, genel anlamıyla coğrafyanın bir dilin söz varlığına olan etkisi yadsınamaz. Bunun bir sonucu olarak tüm dünya dillerinde havadaki su buharının sıvı bir şekilde yeryüzüne düşmesi anlamına gelen “yağmur” sözcüğünün niteliklerine ve özelliklerine göre farklı adlandırmalarına rastlanır. Dillerin standart değişkelerinde belli sayıda yağmur adı tespit edilirken ağızlarda daha zengin bir isimlendirmeyle karşılaşılmaktadır. Bu çalışmada standart Türkçe için Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlükten, ağızlar için Türk Dil Kurumu Derleme Sözlüğü’nden yararlanılmıştır. Çalışmada Türkçede yağmur ile ilgili 180 civarı kelimenin varlığı tespit edilmiş, bu kelimeler anlamlarına göre tasnif edilmiş, dil bilgisel yapılarının ve kökenlerinin izahına çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler: Türkçe, yağış, yağmur, leksikoloji, Anadolu ağızları
DOI :10.26561/iutded.369184   IUP :10.26561/iutded.369184    Tam Metin (PDF)

On Names of Rain in Turkish

Hayati Develi

This study aims to determine the reflection of rain types -a meteorological process which take different shapes on the basis of the properties of the raindrop, time periods of the rainfall, speed, volume and the amount of rain- in Turkish and it seeks to classify the features triggering different naming for rain. The effect of natural events, or in more general terms the geography, on language cannot be ignored. As a result, it is possible to encounter different names for “rain” -which is a word for the water vapor in the air which falls back to earth in the liquid form- in terms of its features. Although standard variants of languages have certain number of names for rain, we encounter a larger body of vocabulary for rain in the dialects. Türk Dil Kurumu’s Güncel Türkçe Sözlük (Dictionary of Contempoarary Turkish) and Türk Dil Kurumu Derleme Sözlüğü (Dictionary of Turkish Dialects) have been benefited for this study. More than 180 words related to rain have been found, and these words were classified according to their meanings. The origin and linguistic structures of these words have also been sought to explain in the present study. 

Anahtar Kelimeler: Turkish, rainfall, rain, lexicology, Anatolian Turkish dialects

PDF Görünüm

Referanslar

  • Ahmet Vefik Paşa, Lehce-i Osmânî, Tab’-ı cedîd, cüz’-i evvel, Dersaadet 1306. google scholar
  • AKAR, Ali (2006): Muğla Ağızları, Muğla Üniversitesi Yayınları 50, Muğla. google scholar
  • ARISOY, İbrahim (2010): Gürcüce-Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. google scholar
  • AYVERDİ, İlhan (2010): Kubbbealtı Lugatı: Asırlar Boyu Târihî Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Redaksiyon-Etimoloji: Ahmet Topaloğlu, Kubbealtı İktisadî İşletmesi, İstanbul. www.lugatim.com (01.09.2017 sonrası) google scholar
  • BURAN, Ahmet; İLHAN, Nadir (2008): Elazığ Yöresi Söz Varlığı, Türk Dil Kurumu Yayınları 923, Ankara. google scholar
  • DANKOFF, Robert (1995): Armenian Loanwords in Turkish, Harrossowits Verlag, Wiesbaden. google scholar
  • DS Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, 12 c., Türk Dil Kurumu Yayınları, 211, 2. Baskı, Ankara 1993. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_ttas&view=ttas google scholar
  • EMİROĞLU, Kudret (1989): Trabzon-Maçka Etimoloji Sözlüğü. google scholar
  • EMİROĞLU, Selim (2012): “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Özellikleri Bakımından Yağış Türlerine Verilen Adlar”, Turkish Studies, v. 7/3, Summer 2012, pp. 1159-1176. google scholar
  • ERGİNER, Gürbüz (1984): Uşak Halk Takvimi Halk Meteorolojisi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, Ankara. google scholar
  • EROL, Oğuz (2011): Genel Klimatoloji, Çantay Kitabevi, 9. Baskı, İstanbul. google scholar
  • GTS Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts google scholar
  • İZBIRAK, Reşat (1992): Coğrafya Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Öğretmen Kitapları Dizisi: 157, İstanbul. google scholar
  • Mehmed Esad Efendi (Şeyhülislâm), Lehcetü’l-Lugat, Hazırlayan: Doç. Dr. H. Ahmet Kırkkılıç, Türk Dil Kurumu Yayınları, 732, Ankara 1999. google scholar
  • MENZ, Astrid (2009: “Erzurum Ağzında Ermenice Ödünç Sözcükler”, Türk Dili Araştırmaları, Cilt 19, İstanbul, 89-106. google scholar
  • Meteoroloji Sözlüğü, https://www.mgm.gov.tr/genel/meteorolojisozlugu.aspx?m=Y&k=aa13 (17.09.2017). google scholar
  • Ötüken Türkçe Sözlük: http://www.otukensozluk.com (2016-2017) google scholar
  • REDHOUSE, James W. (1890): A Turkish and English Lexicon, Constantinople (New Impression, Librairie du Liban, Beirut 1987). google scholar
  • TIETZE, Andreas (2016): Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati, Birinci-Dördüncü ciltler, Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara. google scholar
  • TS XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü, 6 cilt + Ekler, Türk Dil Kurumu Yayınları, 212, Ankara 1963-1976. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_tarama&view=tarama google scholar
  • TULUM, Mertol (2011): 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. google scholar
  • UYGUR, Ceyhun Vedat (2007): Denizli İli Ağız Sözlüğü (Yapı-Köken), Denizli Belediyesi Kültür Yayınları, Isparta. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Develi, H. (2017). Türkçede Yağmur Adları Üzerine. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 57(57), 81-106. https://doi.org/10.26561/iutded.369184


AMA

Develi H. Türkçede Yağmur Adları Üzerine. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 2017;57(57):81-106. https://doi.org/10.26561/iutded.369184


ABNT

Develi, H. Türkçede Yağmur Adları Üzerine. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, [Publisher Location], v. 57, n. 57, p. 81-106, 2017.


Chicago: Author-Date Style

Develi, Hayati,. 2017. “Türkçede Yağmur Adları Üzerine.” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 57, no. 57: 81-106. https://doi.org/10.26561/iutded.369184


Chicago: Humanities Style

Develi, Hayati,. “Türkçede Yağmur Adları Üzerine.” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 57, no. 57 (Mar. 2025): 81-106. https://doi.org/10.26561/iutded.369184


Harvard: Australian Style

Develi, H 2017, 'Türkçede Yağmur Adları Üzerine', Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, vol. 57, no. 57, pp. 81-106, viewed 29 Mar. 2025, https://doi.org/10.26561/iutded.369184


Harvard: Author-Date Style

Develi, H. (2017) ‘Türkçede Yağmur Adları Üzerine’, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 57(57), pp. 81-106. https://doi.org/10.26561/iutded.369184 (29 Mar. 2025).


MLA

Develi, Hayati,. “Türkçede Yağmur Adları Üzerine.” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, vol. 57, no. 57, 2017, pp. 81-106. [Database Container], https://doi.org/10.26561/iutded.369184


Vancouver

Develi H. Türkçede Yağmur Adları Üzerine. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi [Internet]. 29 Mar. 2025 [cited 29 Mar. 2025];57(57):81-106. Available from: https://doi.org/10.26561/iutded.369184 doi: 10.26561/iutded.369184


ISNAD

Develi, Hayati. “Türkçede Yağmur Adları Üzerine”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 57/57 (Mar. 2025): 81-106. https://doi.org/10.26561/iutded.369184



ZAMAN ÇİZELGESİ


Kabul20.11.2017

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.