The 1st International Prof. Dr. Fuat Sezgin Symposium on History Of Science in Islam Proceedings Book

EnglishTürkçe

CHAPTER


DOI :10.26650/PB/AA08.2020.001.016   IUP :10.26650/PB/AA08.2020.001.016    Full Text (PDF)

Maragha Observatory, the Biggest Scientific Center of the Medivial Islamic Civilization

Bilal Dedeyev

The Maragha Observatory, was in its time one of the four biggest “education centers” of the region (the others were Gazaniyye, Reshdiyye, Sultaniyye) and has been described as the biggest scientific center of Islamic Civilizations in Azerbaijan, having been transferred to the cultural and scientific center of the Orient during the reign of the Ilkhanids (1256-1357). The Observatory was built in 1259-1271 by Nasiruddin Tusi, the well-known scholar of that time, upon the order of the Hulagu Khan (1256-1265), the ruler of the Ilkhanids. Although it seems an exaggeration, in this complex that consisted of 16 buildings there was a functional library, which consisted of 400 thousand scientific works that were brought from Aleppo, Baghdad, Damascus, Cairo and other regions. Rashiduddin Fazlullah notes that there were approximitely 100 scholars working there under the supervision of Nasiruddin Tusi, including Fakhruddin Ahlati, Necmuddin Kazvini, Muhieddin Magribi, Kutbeddin Shirazi, Husameddin Shami, Cemaleddin Zeydi Buhari, İbun’l-Fuvati, Grigori Abul Farac, Fao Mun Chi, Isa Moğol, Tagieddin Ali Hashshashi and others. It is understood that the scholars who were originally Turkish, Arab, Persian, Mongolian, Jewish, Syrian, Georgian and Chinese were working in a humanist environment with no regard to religion, sect and race. This present study is the first of its kind to cover broad information about some of these scholars. In addition to being a research center, the Maragha Observatory continued its activities as an education center, which provided higher education services. During the opening ceremony of the Observatory in 1271, Abaghan Khan (1265-1282), the Ilkhanid’s ruler of that period, also rewarded about 100 successful students of Nasiruddin Tusi. Scientific research that was carried out at the Maragha Observatory, which had been in operation for nearly 50 years, was later widely used in China, Samarkand, India, Istanbul and Europe for four centuries.


Keywords: The Maragha observatory, Nasiruddin Tusi, Fakhruddin Ahlati
DOI :10.26650/PB/AA08.2020.001.016   IUP :10.26650/PB/AA08.2020.001.016    Full Text (PDF)

Ortaçağ İslam Uygarlığının En Büyük Bilim Ocağı Olan Merağa Rasathanesi

Bilal Dedeyev

İlhanlılar (1256-1357) devrinde adeta Şark’ın ilim ve kültür merkezi durumuna gelen Azerbaycan’da dört büyük “eğitim ocağından” (diğerleri Gazaniye, Reşidiye ve Sultaniye medreseleridir) biri olan ve Ortaçağ İslam uygarlığının en büyük bilim kurumu olarak değerlendirilen Merağa Rasathanesi, İlhanlı hükümdarı Hülagu Han’ın (1256-1265) emri ile, dönemin tanınmış bilgini Nasiruddin Tusi (ö.1274) tarafından 1259-1271 yıllarında yapılmıştır. 16 binadan oluşan bu kulliyede abartılı görülse de Halep, Bağdat, Şam, Kahire ve diğer bölgelerden getirilen 400 bin eserin bulunduğu kütüphane de faaliyet göstermiştir. Raşiduddin Fazlullah, Nasiruddin Tusi’nin başkanlığında 100 kadar bilim adamının burada çalıştığını kaydetmektedir. Bunlar Fahruddin Ahlati, Müeyyiduddin Urdi, Fahruddin Meraği, Necmuddin Kazvini, Mühieddin Magribi, Kutbeddin Şirazi, Hüsameddin Şami, Cemaleddin Zeydi Buhari, İbün’l-Fuvati, Grigori Abul Farac, Fao Mun Çi, İsa Moğol, Tagieddin Ali Haşşaşi ve diğerleridir. Anlaşılan o ki, burada Türk, Arap, Fars, Moğol, Yahudi, Suryani, Gürcü ve Çinli olan bilginler din, mezhep ve ırk farkı gözetilmeğen hümanist bir ortamda faaliyet göstermişlerdir. Bunlardan bazıları hakkında ilk defa bu çalışmada geniş bilgi verilecektir. Merağa Rasathanesi bir araştırma merkezi olmanın yanında yüksek öğretim hizmeti sunan bir eğitim ocağı olarak da çalışmalarını sürdürmüştür. 1271 yılında Rasathane’nin açılış törenine katılan dönemin İlhanlı hükümdarı Abağa Han (1265-1282), burada bulunan Nasiruddin Tusi’nin 100 kadar başarılı öğrencisini de ödüllendirmişti. Yaklaşık 50 sene faaliyet göstermış Merağa Rasathanesi’ndeki bilimsel çalışmalardan daha sonraları Çin’de, Semerkant’ta, Hindistan’da, İstanbul’da ve dört asır boyunca ise Avrupa’da geniş çapta faydalanılmıştır.


Keywords: Merağa rasathanesi, Nasiruddin Tusi, Fahruddin Ahlati

References

  • Azamat, N. (1995). Evhadüddin-i Kirmani. TDV İslam Ansiklopedisi, 11, 518–520. google scholar
  • Efendiyev, O. (Ed.). (1999). Azerbaycan Tarihi (Yeddi ciltte). III, Bakü: Elm Neşriyyatı. google scholar
  • Bakıhanov, A. A. (1951). Gülüstani İrem. Bakü: Azerbaycan SSR İlimler Akademisi Neşriyatı. google scholar
  • Bayraktar, M. (2012). İslamda Bilim ve Teknoloji Tarihi (7. bs). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. google scholar
  • Bayram, M. (1993). Şeyh Evhadü’d-din Hamid El-Kirmani ve Evhadiyye Tarikatı. Konya: Damla Matbaacılık ve Ticaret. google scholar
  • Bayram, M. (2005). Hace Nasiruddin Muhammed Et-Tusi’nin İntihalciliği, SÜİFD, 20, 7–18. https://dergipark.org.tr/download/article-file/184364 (09.08.2019) google scholar
  • Bünyatov, Z. (2012a). Svedeniya o nekotorıx sotrudnikax Marakinskoy observatorii v soçinenii ibn al-Fuvati. Azerbaycan Şerkşünaslığı –Ziya Bünyadov-90 özel sayı, Elmi-Kütlevi jurnal, 2(8), 77–78. google scholar
  • Bünyatov, Z. (2012b). Nasiraddin Muxammed at-Tusi i razvitoye nauki v Azerbaydjane v XIII veke (zametki k yübileyü). Azerbaycan ŞerqşünaslığıZiya Bünyadov -90 özel sayı, Elmi-Kütlevi jurnal, 2(8), 73–76. google scholar
  • Bünyatov, Z. (2012c). Vidnıye deyateli Azerbaydjana v soçinenii İbn al-Fuvati (Statya vtaraya). Azerbaycan Şerqşünaslığı- Ziya Bünyadov -90 özel sayı, Elmi-Kütlevi jurnal, 2(8), 54– 57. google scholar
  • Cavan, M. A. (1383-1384). Nigahi be zindeginame ve asar-ı Hace Nasireddin Tusi. Furuği Endişe Dergisi, 10-11, 32–39. google scholar
  • Demirkol, M. (2007). Nasiruddin Tusi’nin İbni Sinacılığı. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara. google scholar
  • Demirkol, M. (2010a). Nasîreddin Tûsî’nin İbn Sina felsefesini Fahreddin Râzî’nin eleştirilerine karşı savunması. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14(1), 247–276. google scholar
  • Demirkol, M. (2010b). Nasireddin Tusi’nin bilim ve felsefedeki yeri. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633, 4, 38–57. google scholar
  • Gönüller, H. (2008). Doğu Anadolu Türk Devletlerinde Eğitim ve Eğitim Müesseseleri, (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya. google scholar
  • Grigory Abü’l Farac (Bar Hebraeus). (1945). Abü’l Farac Tarihi (Ernest A. Wallis Burge, Süryancadan İngilizceye Çev; Ö. R. Doğrul, Türkçeye Çev.). I. Ankara: TTK Basımevi. google scholar
  • İbnü’l-Fuvati, Kemaleddin Ebu’l-fadl Abdürrazzak ibn Ahmed. (1963). Mecmeü’l-Adab fi Mu’cemü’l-Elkab (Mustafa Cavad, Haz.). 4/2, Dımaşk. google scholar
  • İbnü’l-Fuvati, Kemaleddin Ebu’l-fadl Abdürrazzak ibn Ahmed. (1965). Mecmeü’l-Adab fi Mu’cemü’l-Elkab (Mustafa Cavad, Haz.). 4/3, Dımaşk. google scholar
  • Jahn, K. (1979-1980). Tebriz doğu ile batı arasında bir ortaçağ kültür merkezi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafiya Fak. Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 13(24), 59–68. google scholar
  • Kasımov, X. (2008). Orta Asrlarda Azerbaycan Medeniyyeti. Bakü: Azpoliqraf Nəşriyyatı. google scholar
  • Katip Çelebi. (1994). Keşfu’z-Zunun. II. Beyrut. google scholar
  • Kazımi, P. (2008). Safeviler Devrinde Azerbaycan’da Kütüphane İşi. Bakü: Bakı Universiteti Neşriyyatı. google scholar
  • Koçkuzu, A. O. (2000). İbnü l-Esir, Mecdüddin. TDV İslam Ansiklopedisi, 21, 28–29. google scholar
  • Komisyon. (1982). Marağa Astronomiya Rasathanesi. Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi, 6, 352. google scholar
  • Komisyon. (1983). Nasireddin Tusi. Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi, 7, 231–232. google scholar
  • Köprülü, M. Fuat. (1942). XIII. Asırda Marağa Rasathanesi Hakkında Bazı Notlar. Belleten, 6(23-24), 207–229. google scholar
  • Memmedbeyli, H. (1980). Nasireddin Tusi. Bakü: Genclik Neşriyyatı. google scholar
  • Minorsky, V. (1979). Merağa. TDV İslam Ansiklopedisi, 8, 731–738. google scholar
  • Necefli, T. ve Dedeyev, B. (2013). Bir Bilim Kurumu Olan Merağa Rasathanesi. II. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyet Sempozyumu, google scholar
  • Selçuklularda Bilim ve düşünce -19-21 Ekim 2011/Konyada sunulan bildiri, 129–153. google scholar
  • Nesirov, E. (2011). Orta Asrlarda Yaşamış Azerbaycanlı Alimler. Bakü: Nurlar Neşriyyatı. google scholar
  • Onullahi, S. (1982). 13-17. Asrlarda Tebriz Şehrinin Tarihi. Bakü: Elm Neşriyyatı. google scholar
  • Özaydın, A. (2007). Nizamiye Medresesi, TDV İslam Ansiklopedisi, 33, 188–191. google scholar
  • Özgüdenli, O. G. (2004). Merağa. TDV İslam Ansiklopedisi, 29, 162–163. google scholar
  • Piriyev, V. (2003). Azerbaycan 13-14. Asrlarda. Bakü: Nurlan Neşriyyatı. google scholar
  • Raşiduddin Fazlullah. (1946). Sbornik Letopisey (A.K. Arends, Farsça’tan Rusça’ya Çev., A.A. Romaskeviç, E.E. Bertels ve A.Y. Yakubovsk, Hazırlayanlar). III. Moskva-Leningrad. google scholar
  • Rzayev, A. (1996). Nasiruddin Tusi Hayatı, İlmi, Dünya Görüşü. Bakü: İrşad İslam Araştırmaları Merkezi. google scholar
  • Sayılı, A. (1946). Gazan Han rasathanesi. Belleten, 10(40), 625–640. google scholar
  • Sezgin, F. (2008). İslamda Bilim ve Teknik, Astronomi (A. Aliy ve E. Neubauer, Çev.). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş, Yayınları. google scholar
  • Soltanova, N. (2011). Tebriz Rasathanesinin Banisi Kutbeddin Şirazi (1236-1311). İlm ve Hayat, 3(4), 20–21. google scholar
  • Şerbetçi, A. (2002). Kutbüddin-i Şirazi. TDV İslam Ansiklopedisi, 26, 487–489. google scholar
  • Şirinov, A. (2007). Nasiruddin Tusi’de Varlık ve Uluhiyyet (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul. google scholar
  • Taştan, A. (2001). Nasreddin Tusi: Hayatı, Eserleri, Din ve Toplum Görüşü. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(11), 1–13. google scholar
  • Tekeli, S. (1970). Al-Urdi’nin “Risalet-ün Fi Keyfiyet-İl-Ersad” adlı makalesi. Araştırma-Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Felsefe Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 8, 1–169. google scholar
  • Tekeli, S. (1969). Yahya ibn Muhammed Abi-l -Şükr al-Mağribi al-Andalüsi’nin “bir Daire İçindeki Sinüslerin Elde Edilmesine Dair” Makale’si. Araştırma-Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Felsefe Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 7, 1–71. google scholar
  • Terbiyet, M. A. (1987). Danişmendani Azerbaycan (İ. Şems ve G. Kendli, Farsçadan Çev.). Bakü: Azerbaycan Devlet Neşriyyatı. google scholar
  • Tomar, C. (2000). İbnü’l-Fuvati. TDV İslam Ansiklopedisi, 21, 47–49. google scholar
  • Yale, M. (1991). Nâsıruddîn et-Tûsî’nin Ferdî-içtimaî Ahlak Düşüncesi. Yeni Umut Dergisi, 12. google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.