Hemşirelik ve Etik

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/B/CH17CH24.2024.002.02   IUP :10.26650/B/CH17CH24.2024.002.02    Tam Metin (PDF)

Eti̇kle İlgi̇li̇ Temel Kavramlar ve İlkeler

Gülsün Özdemir Aydın, Semiha Küçükaydınoğlu

Etik ve ahlak kavramları sıklıkla birbirinin yerine kullanılmaktadır. Bu kavramların kullanıldığı alan, kendine özgü olduğu için birbirinden kolaylıkla ayırt edilebilmektedir. Etik kavramı, özellikle ‘mesleki etik’ içinde yer almakta ve meslek üyelerine bazı yaptırımları bulunmaktadır. Etik kavramı veya etik davranışın gelişebilmesi, diğer kavramlarla da yakından ilişkilidir. Bunlardan başlıcaları; ahlaki duyarlılık, erdem, vicdan, sorumluluk ve değer kavramlarıdır. Bu kavramlar, sosyal yaşamda bireyin davranışlarına yön verirken, mesleki yaşamında uyması gereken etik kuralların da alt yapısını oluşturmaktadır. Ayrıca etik kavramlar içerisinde yer alan, etik ilke ve kodlar da meslek etiğinin olmazsa olmaz unsurlarını oluşturmaktadır. Etik ilkeler, evrensel nitelik taşımakta ve tüm meslek üyelerini kapsamaktadır. Sağlık alanında; zarar vermeme, yarar sağlama, otonomi ve adalet olmak üzere dört temel evrensel ilke bulunmaktadır. Etik kodlar ise, etik ilkelerin daha kısaltılmış hali olup, kurallar bütününü oluşturmaktadır. Her meslek grubu, kendi alanına özgü etik kodlar oluşturarak meslek üyeleri arasında işleyişi sürdürmeyi hedeflemektedir. Hemşirelik mesleğinde etik kodlar, Uluslararası Hemşireler Birliği (ICN) tarafından belirlenmiş ve yayınlanmıştır. Hemşirelik mesleği üyeleri, bakım ve tedavi hizmetlerinin sürdürülmesinde etik ilke ve kodlar ışığında hareket etmektedir. Bu ilke ve kodlar, sağlıklı/hasta bireyin bakımında hemşirelere, çeşitli rol ve sorumluluklar yüklemektedir. Hemşirelerin; kendisine, mesleğine, birey, aile ve topluma, diğer sağlık ekibi üyelerine karşı etik sorumlulukları bulunmaktadır. Hemşireler, bu sorumluluklarını benimsediğinde hemşirelik bakımının kalitesinin arttırılmasına katkıda bulunabilmektedir. 


Anahtar Kelimeler: Etik, ahlak, değer, etik ilke, hemşirelik
DOI :10.26650/B/CH17CH24.2024.002.02   IUP :10.26650/B/CH17CH24.2024.002.02    Tam Metin (PDF)

Basic Concepts and Principles of Ethics

Gülsün Özdemir Aydın, Semiha Küçükaydınoğlu

The terms ethics, morals, and morale are often used interchangeably. On the other hand, these concepts can be easily distinguished from each other, specific to the area in which they are used. The concept of ethics is especially included in ‘professional ethics’ and has some sanctions on members of the profession. The development of the concept of ethics or ethical behavior is closely related to other concepts. The main of concepts are moral sensitivity, virtue, conscience, responsibility, and value. While these concepts direct the behavior of the individual in social life, they also form the infrastructure of the ethical rules that must be followed in his professional life. In addition, ethical principles and codes included in ethical concepts constitute indispensable elements of professional ethics. Ethical principles are universal and cover all members of the profession. In the field of health, there are four basic principles: universal ethical principles, not to harm, to benefit, autonomy, and justice. On the other hand, ethical codes are abbreviated ethical principles and constitute the whole set of rules. Each professional group aims to maintain the functioning among the members of the profession by creating ethical codes specific to its own field. The International Nurses Association (ICN) has determined and published ethical codes in the nursing profession. Members of the nursing profession act in the light of ethical first house codes in maintaining care and treatment services. These first house codes impose some roles and responsibilities on nurses in the care of healthy/sick individuals. Nurses have ethical responsibilities towards themselves, their profession, individuals, families, society, and other healthcare team members. When nurses adopt these responsibilities, they can contribute to increasing the quality of nursing care.


Anahtar Kelimeler: Ethics, morality, value, ethical principle, nursing

Referanslar

  • Acaroğlu, R. (2019). Etik yaklaşım. Can G. (Ed.), Onkoloji hemşireliği kitabı (2.bs.) İçinde (s.1271-1281). İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri. google scholar
  • Açıkgöz, G. ve Baykal, U. (2023). Yasal düzenlemeler çerçevesinde hemşirelerin mesleki rolleri ve özerklik. Istanbul Kent University Journal of Health Sciences, 2(1), 29-34. google scholar
  • Akın, E. (2021). Hemşirelik Etiği. Kaşıkçı, M.K. ve Akın E. (Ed.), Temel hemşirelik esaslar, kavramlar, ilkeler, uygulamalar kitabı İçinde (s.125-33), İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi. google scholar
  • Aktan, G.G., Eşer, İ. ve Kocaçal, E. (2019). Hemşirelerin hasta mahremiyetini koruma ve sürdürme durumları ile etkileyen faktörler. Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 16(4), 301-5. 33. google scholar
  • Alpar, Ş., Bahçecik, N. ve Karabacak, Ü. (2013). Çağdaş hemşirelikte etik (s.103-105). İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi. google scholar
  • Aral, V. (2014). Man and norm. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası,72(1),17-42. google scholar
  • Aslan, K.S. (2021). Hemşireliğin rol, görev, yetki ve sorumlulukları. Ünsal, A. (Ed.), Hemşirelik tarihi deontoloji ve etik kitabı İçinde (s.92-112), İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık. google scholar
  • Aydın, G.Ö. (2020). Ahlak. Gürhan, N., Yaman, S.Ş. ve Polat, Ü., (Ed.), Hemşirelik alanında kullanılan kavram beceri ve modeller kitabı İçinde (s. 90-96). Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitapevleri. google scholar
  • Aydın, G.Ö. (2021). Hemşireliğin Etik Yönü. Hemşirelik tarihi ve deontolojisi kitabı İçinde (s.116-128). Ankara: Akademisyen Tıp Kitapevi. google scholar
  • Aydın, G.Ö. (2022). Değerler ve hemşirelik. Turan N. (Ed.). Hemşirelik felsefesi temel kavram ve ilkeleri kitabı İçinde (s.216-237). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi. google scholar
  • Aydın, G.Ö., Turan, N., Irmak, A.Y., Çelikkalp, Ü., Aygün, A., Çakır, Z. (2022). Nursing students’ individual values, inclination to ethical and professional values. Perspectives in Psychiatric Care, 58(2), 850-860. google scholar
  • Babadağ, K. (1991). Hemşirelikte etik. Hemşirelik Bülteni, 5, 5-10. google scholar
  • Babadağ, K. (2010). Hemşirelik ve değerler (s. 97-109). Ankara: Alter Yayıncılık. google scholar
  • Babür, S. (1997). Nikomakhos’a etik (s. 1-9). Ankara: Ayraç Yayınevi. google scholar
  • Boz, İ. (2020). Hemşirelik bakımında vicdani ret mümkün müdür?. Turkiye Klinikleri J Med Ethics, 28(1), 134-40. google scholar
  • Canfer, H. ve Özcan, Z. (2019). Nikomakhos’a etik bağlamında Aristoteles’ in erdem etiği. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29(1), 277-296. google scholar
  • Cerit, B. ve Öztürk, E. (2021). Yoğun bakım hemşirelerinin ahlaki duyarlılığı ile etik karar verebilme düzeyi arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 14(2), 116-123. google scholar
  • Cevizci, A. (2002). Etiğe giriş (s.3-10). İstanbul: Paradigma Yayınları. google scholar
  • Cleary, M., & Lees, D. (2019). The role of conscience in nursing practice. Issues in Mental Health Nur-sing, 40(3), 281-283. google scholar
  • Coşkun, S. (2019). Aristoteles ve Kant’ta sorumluluk. Journal of Philosophy and Social Sciences, 28,87-100. google scholar
  • Çulha, Y. ve Acaroglu, R. (2019). The relationship amongst student nurses’ values, emotional intelligence and individualised care perceptions. Nursing Ethics, 26 (7-8), 2373-2383. google scholar
  • Dalcalı, B.K. ve Şendir, M. (2016). Hemşirelerin kişisel değerleri ile etik duyarlılıkları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 24(1),1-9. google scholar
  • Dinç, L. (2010). Bakım kavramı ve ahlaki boyutu. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 74-82. google scholar
  • Doody, O. & Noonan, M. (2016). Nursing research ethics, guidance and applicationin practice. British Journal Nursing, 25(14),803-807. google scholar
  • Fromm E. (1998). The problems of humanist philosophy of morality (4. bs.) (Arat, N. Çev.). İstanbul: Say Yayınları. google scholar
  • Fromm, E. (1994). Problems of Humanist Morality. Erdem ve Mutluluk (2. bs.) kitabı İçinde (s.172-3) (Yörükan, A. Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
  • Frush, B.W., & Eberly, J.B. (2022). The Virtue of hope in medical training. The Linacre Quarterly, 89(3),319-326. google scholar
  • Gedük, E.A. (2018). Hemşirelik mesleğinin gelişen rolleri. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 5(2),253-258. google scholar
  • Giubilini, A. (2017). Objection to conscience: an argument against conscience exemptions in healthcare. Bio-ethics, 31(5), 400-408. google scholar
  • Giubilini, A. (2022). Conscience. In Zalta, E.N. (Ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2022 Edition). Retrieved from: https://plato.stanford.edu/archives/sum2022/entries/conscience google scholar
  • Haddad, L.M., & Geiger, R.A. (2022). Nursing ethical considerations. In: Stat pearls. Treasure Island (FL): StatPearls publishing. Retrieved from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK526054/ google scholar
  • Hemşirelik Terimleri Sözlüğü (2015). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. google scholar
  • International Council of Nurses (ICN). Erişim Adresi: https://www.icn.ch/ 2012 google scholar
  • Jokiniemi, K., Pietila, A. M., Kylma, J., & Haatainen, K. (2012). Advanced nursing roles: a systematic review. Nursing and Health Sciences, 14(3), 421-431. google scholar
  • Kant, I. (1994). Pratik Aklın Eleştirisi (2.bs). Kuçuradi, İ., Gökberk, Ü. ve Akatlı, F. (Çev. Ed.). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu. google scholar
  • Karadağlı, F. (2016). Profesyonel hemşirelikte etik. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6 (3): 197-200. google scholar
  • Kesgin, A. (2009). Etik üstüne. Dini Araştırmalar, 12, 143-160. google scholar
  • Korhan, E.A. (2015). Hemşirelikte Etik Karar Verme. Üstün Ç. (Ed.). Hemşirelikte etik karar verme kitabı İçinde (s. 53-64). İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi. google scholar
  • Kovancı, M.S. ve Hiçdurmaz, D. (2021). Ahlaki cesaret: Tanımı, ahlaki sıkıntı ve ahlaki duyarlılık ile ilişkisi ve geliştirilmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(1), 96-102. google scholar
  • Lamb, C., & Pesut, B. (2021). Conscience and conscientious objection in nursing: A personalist bioethics ap-proach. Nursing Ethics, 28 (7-8), 1319-1328. google scholar
  • Lamb, C., Evans, M., Babenko-Mould, Y., Wong, C., & Kirkwood, K. (2019). Nurses’ use of conscientious objection and the implications for conscience. Journal of Advanced Nursing, 75(3), 594-602. google scholar
  • Lawrence, K. (1980). Stage of Development As a Basis For Moral Education. In Munsey, B. (Eds.), Moral Development (pp. 91). Moral Education and Kohlberg, Alabama: Religious Education Press. google scholar
  • Mahmutoğlu, A. (2009). Etik ve ahlak, benzerlikler, farklılıklar ve ilişkiler. Türk İdare Dergisi, 81(463-464): 225-49. google scholar
  • Milliken, A. (2018). Nurse ethical sensitivity: An integrative review. Nursing Ethics, 25(3),278-303. google scholar
  • Morrell, T J., Konda, S., & Grant-Kels, J.M. (2019). Response to a letter to the editor regarding “The ethical issue of cherry picking patients”. Journal of the American Academy of Dermatology, 80(5), e127. google scholar
  • Nas, Z. (2017). Hemşirelerin Etik Duyarlılıklarının Belirlenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Okuroğlu, G.K., Bahçecik, N. Ve Alpar, Ş.E. (2014). Felsefe ve hemşirelik etiği. Kilikya Felsefe Dergisi, 1, 53-61. google scholar
  • Oppong, S. (2019). When the ethical is unethical and the unethical is ethical: Cultural relativism in ethical decision-making. Polish Psychological Bulletin, 50(1),18-28. google scholar
  • Özsoy, S. ve Dönmez, R. (2017). Hemşirelik mesleğinin ilk etik kodları: Geçmişten günümüze hemşirelik andı. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 33(1), 111-122. google scholar
  • Rosalind, H., & Pettigrove, G. (2022). Virtue Ethics. In Zalta E.N., & Nodelman U. (Eds.) The Stanford encyc-lopedia of philosophy (Winter 2022 Edition), Retrieved from: https://plato.stanford.edu/archives/win2022/ entries/ethics-virtue/> google scholar
  • Sabancıoğulları, S. ve Doğan, S. (2012). Profesyonel kimlik gelişimi ve hemşirelik. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi,15(4), 275-282. google scholar
  • Savulescu, J., & Schuklenk, U. (2017). Doctors have no right to refuse medical assistance in dying, abortion or contraception. Bioethics, 31(3),162-170. google scholar
  • Sreenivasan, G. (2002). Errors about errors: Virtue theory and trait attribution. Mind, 111 (441):47-68. google scholar
  • Suen, K.K. (2019). Ethical implications of population ageing in the intensive care unit. Irish Journal of Medical Science, 188(2), 699-702. google scholar
  • Şahiner, P., Babadağlı, B. ve Ersoy, N. (2019). Ebelik ve hemşirelik öğrencilerinin ahlaki duyarlılığı. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(2),86-90. google scholar
  • Tosun, H. (2021). Sağlık bakım uygulamalarında etik duyarlılık. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi, 3(1), 101104. google scholar
  • Trobec, I., & Starcic, A.I. (2015). Developing nursing ethical competences online versus in the traditional clas-sroom. Nursing Ethics, 22(3), 352-366. google scholar
  • Turan, N. (2022). Etik Kuramlar ve Etik Karar Verme. Turan, N. (Ed.), Hemşirelikte etik kitabı İçinde (s.251-287). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi. google scholar
  • Turan, N. ve Kaya, N. (2023). Hemşirelik Uygulamalarında Etik. Karagözoğlu, Ş., Demiray. A. ve Doğan, P. (Ed), Temel Hemşirelik uygulama için esaslar kitabı İçinde (s.398-417). Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitapevleri. google scholar
  • Türk Dil Kurumu. (TDK). (2023). Erişim Adresi: www.tdk.gov.tr/index google scholar
  • Türk Hemşireler Derneği. (2009). Hemşireler için etik, ilke ve sorumluluklar (s.1-9). Ankara: Türk Hemşireler Derneği Yayınları. Erişim Adresi: https://www.thder.org.tr/hemsireler-icin-etik-ilke-ve-sorumluluklar google scholar
  • Walker, L., Clendon, J., & Nelson, K. (2015). Nursing roles and responsibilities in general practice: three case studies. Journal of Primary Health Care, 7(3), 236-243. google scholar
  • Yılmaz, E.B. (2022). Hemşirelerde ahlaki sıkıntıya karşı ahlaki sağlamlık: tanımı, bileşenleri ve geliştirilmesi. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 5(1), 132-138. google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.