Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/artsanat.2022.18.936850   IUP :10.26650/artsanat.2022.18.936850    Tam Metin (PDF)

Uşak’ta Günümüze Ulaşamayan ve Farklı İşlevde Kullanılan Cami ve Kiliseler

Aysim Börekcioğlu DülgeroğluMine Tanaç Zeren

Ege Bölgesi’nin İç Batı Anadolu bölümünde yer alan ve il olduğu 1953 yılına kadar Kütahya vilayetine bağlı bir kaza durumunda olan Uşak, eski çağlardan günümüze kadar geçen süreçte birçok uygarlığın yerleşim alanı içinde kalmıştır. Kentte tarihsel süreçte inşa edilmiş ve çeşitli nedenlerden dolayı varlığını günümüzde sürdürememiş veya farklı bir işlevle günümüze dâhil olmuş dinî yapıların konu edildiği bu çalışma kapsamında ise Tuz Pazarı Camii, Buğdaylı Camii, Çallı Ömer Efendi Camii ve Nebi Camii’nin yanı sıra, Aziz Konstantinos-Eleni Kilisesi, Panayia Kilisesi, Aziz Marie De Dieu Kilisesi incelenmiş, yapıların dönemleri içerisindeki yeri ve önemi tespit edilmiştir. Ayrıca, günümüzde farklı bir işlev yüklenerek kullanılan Kırık Minare Camii de çalışma kapsamında ele alınmıştır. İncelenen dinî yapılarla ilgili olarak yapılış tarihleri, şehirdeki konumları ve yok olma süreçleri ile ilgili verilerin yanı sıra çok sayıda fotoğrafa da ulaşılmıştır. Ayrıca tüm bu tarihsel veriler analiz edilerek ortaya çıkartılan yapıların mimari özellikleri de okunmaya çalışılmıştır. Uşak kentinin fiziki yapısı üzerinde, özellikle farklı dönemlerde yaşanan doğal afetler büyük ölçüde etkili olmuştur. Dolayısıyla da anıtsal nitelikteki cami yapıları ve kiliseler ile ilgili kaynaklarda çok sayıda bilgi yer alırken daha küçük ölçekteki mescit, türbe, tekke ve zaviye gibi yapıların ise kaynaklarda sadece adı geçmektedir. Tarihsel süreçte varlık gösteren ancak çeşitli nedenler ile yok olmuş ve günümüze ulaşamamış dinî yapıların bilinir hâle gelmesinin amaçlandığı bu çalışma, kentin bu değerlerini yitirme sebeplerini ortaya çıkarması açısından da önemlidir.

DOI :10.26650/artsanat.2022.18.936850   IUP :10.26650/artsanat.2022.18.936850    Tam Metin (PDF)

Mosques and Churches That Didn’t Exist Today and Used For Different Functions in Uşak

Aysim Börekcioğlu DülgeroğluMine Tanaç Zeren

Uşak, which is located in the Central West Anatolian part of the Aegean Region and was a district of the Kütahya province until 1953, when it became a province; In the process from ancient times to the present, it has remained in the settlement area of many civilizations. Within the scope of this study, in which the religious buildings that were built in the historical process in the city and could not survive due to various reasons or were included in the present day with a different function, the Tuz Pazarı Mosque, Buğdaylı Mosque, Çallı Ömer Efendi Mosque and Nebi Mosque, as well as the St. Konstantinos-Eleni Church, Panayia Church, St. Marie De Dieu Church, were examined and the place and importance of the buildings in their periods were determined. In addition, Kırık Minare Mosque, which is used with a different function today, is also discussed within the scope of the study. Regarding the religious structures examined; In addition to data about the dates of construction, their location in the city and their extinction process, many photographs were also obtained. In addition, all these historical data were analyzed and the architectural features of the structures unearthed were tried to be read. While there is a lot of information in the sources about the monumental mosque structures and churches, on a smaller scale; Structures such as masjid, tomb, dervish lodge and zaviye are only mentioned in the sources. In addition to the natural disasters and deliberate destructions experienced in different periods, local governments also have a great impact on the physical structure of the city of Uşak. This study, which aims to make known the religious structures that have not survived in the city, is also very important in terms of revealing the reasons for the disappearance of these values that the city lost.


GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


Religious buildings are very important urban images. They form the identities of the societies living in the city and express their existence. Especially for the societies living in the Ottoman cities, they are gathering places with a very high sense of belonging and they are symbolic structures where differences between beliefs, traditions and customs are expressed. It is the representation of populations belonging to different ethnic groups living in Ottoman cities. It is known that many Ottoman cities lost this diversity after the War of Independence. The population of non-Muslim communities or populations exchanged and their religious buildings are abandoned. Religious buildings form a very important part of social life with their unifying and gathering aspects they serve as society’s meeting places. Religious buildings, which differ from other structures in the region with their physical features, are also very effective in the perception of the people living in the city and the urban memory. It is possible to say those religious buildings which can be described as a reflection of the feeling of “belief”, which is one of the spiritual values that make up the identity of a city on the urban fabric, preserved their primary place in every period of history.

In the Ottoman period as it is stated before the cities hosted so many communities such as Muslims, Greeks, Armenians, Jews, and Levantines. Due to this, the cities hosted many different types of religious buildings such as mosques, churches, and synagogues. After the establishment of the Republic of Turkey, when the populations were exchanged, the religious buildings belonging to non-Muslim communities were abandoned. Some were converted into mosques, and some were lost in the pages of history. At any rate, all of them are cultural heritage values and urban memory items of the historical urban space. All these lost cultural heritage values are hidden in the pages of history books or the minds of elderly people belonging to these societies. It is a very hard duty to take the knowledge from the pages of history. In this study, the religious buildings that are lost during the historical process are tried to be redefined by literature studies, fieldwork, and oral history work. 

The context of this work is to define the religious buildings which are not surviving today and were built during the historical process in the city of Uşak. The lost cultural values of the city of Uşak have various reasons for extinction. The most important of these reasons that shape the physical structure of the city is the natural disasters. Especially in the great Uşak fire of 1894, all neighborhoods except the Aybey District were burned and most of the buildings were destroyed. In addition, the fire which was started by the Greeks after the National Struggle is the most important disaster that destroyed many buildings in the city. Some of the buildings in the city have been transformed and included with different functions. In this context in addition to Tuz Pazarı Mosque, Buğdaylı Mosque, Çallı Ömer Efendi Mosque and Nebi Mosque, St. Konstantinos-Eleni Church, Panayia Church, St. Marie De Dieu Church are taken into consideration in the manuscript as the religious buildings which do not exist due to various reasons. Kırık Minare Mosque is taken into consideration as an example of usage with different functions. In the research carried out in the city of Uşak, where the Muslim, Greek and Armenian population lived together for a while in the historical process; It is seen that there are many mosque structures and some churches that determine the development axis of the city and date to Beylikler Period. Regarding the religious structures examined within the scope of the study; In addition to the data about the dates of construction, their location in the city and their extinction process, many old photos were also found. All this historical data was analyzed and the architectural features of the unearthed structures were tried to be read. The places where religious buildings were located during the historical process overlapped with today’s maps. The surviving religious heritage was systematically classified. To carry the knowledge and story of the lost urban features of the historical cities to the future is very important and equally important as to transfer the cultural assets that exist today to the future. All these cultural layers together form the subjectivity, authenticity, and preservation values of a historical city. The redefining of the lost religious values of the cities and making them visible and adding these values to the urban space again is important because it protects the historical city with all its layers. Because all these unearthed values give a sense of belonging to historical cities. 


PDF Görünüm

Referanslar

  • Atrocites et Devastations Grecques en Anatolie/Greek Atrocities and Devastations in Anatolia. Lausanne: Bureau de Presse de la Delegation Turque, 1923. google scholar
  • Burma Camii ve mezarlık. Erişim 20 Temmuz 2022. https://archives.saltresearch.org/handle. google scholar
  • Çakır, İbrahim Ethem. “1676 Tarihli Avârız Defterine Göre Uşak Kazâsı.” OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihî Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi) 28 (2010): 27-47. google scholar
  • Gökçe, Turan. “Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Uşak.” 21. Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu (25-27 Ekim 2001 Uşak). I. Cilt. Uşak: Uşaklılar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları, 2001, 201-216. google scholar
  • İnce, Kasım. Uşak’ta Türk Mimarisi. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2004. google scholar
  • Karaman, Halit. “Uşak Mı? Uşşak Mı?” 21. Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu (25-27 Ekim 2001 Uşak). I. Cilt. Uşak: Uşaklılar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları, 2001, 21-27. google scholar
  • Keyvanoğlu, Mehmet Sezai. Bir Zamanlar Uşak. İzmir: Meta Basım Matbaacılık, 2019. google scholar
  • Öntuğ, Mustafa Murat. “Osmanlı Dönemi Uşak’taki Dinî Yapılar: Camiler ve Mescitler.” CIEPO Uluslar arası Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Tarihî Araştırmaları 6. Ara Dönem Sempozyum Bildirileri (14-16 Nisan 2011 Uşak). II. Cilt. İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, 2011, 959-992. google scholar
  • Özdeğer, Mehtap. 15- 16. Yüzyıl Arşiv Kaynaklarına Göre Uşak Kazasının Sosyal ve Ekonomik Tarihî. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2001. google scholar
  • Özdeğer, Mehtap. “19. Yüzyılda Uşak Şehrinde Ekonomik ve Sosyal Hayat,” 21. Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu (25-27 Ekim 2001 Uşak). I. Cilt. Uşak: Uşaklılar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları, 2001, 231-259. google scholar
  • Özdemir, Şakir. “Vatan Vatanım Ma Patrie Uşak Adlı Eserin Değerlendirilmesi.” Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, 2008. google scholar
  • Sayan, Yüksel. “Uşak’ta Türk Devri Mimari Anıtları.” 21. Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu (2527 Ekim 2001 Uşak). I. Cilt. Uşak: Uşaklılar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları, 2001, 451-460. google scholar
  • Semerci, Bekir. “Osmanlı Döneminde Uşak’taki Azınlıklar.” 21. Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu (25-27 Ekim 2001 Uşak). I. Cilt. Uşak: Uşaklılar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları, 2001, 281-284. google scholar
  • Sunucu, Yüksel. Yakın Geçmişteki Uşak Bilgiler-Belgeler-Anılar-Denemeler. İzmir: Sunucu Yayınları, 2004. google scholar
  • Sunucu, Yüksel. Görsel Anlatımlarla Uşak: Eşten Dosttan Kentten Fotoğraflar. İzmir: Sunucu Yayınları, 2006. google scholar
  • Tutsak, Sadiye. “Milli Mücadelede Uşak.” Tarih İncelemeleri Dergisi X (1995): 289-311. google scholar
  • Tümer, Haşim. Uşak Tarihî. İstanbul: Gün Matbaası, 1971. google scholar
  • Uşak Cumhuriyet İlköğretim Okulu. “Okulumuzun Tarihçesi”. Erişim 2 Nisan 2020 http://www.usakcumhuriyetioo.meb.k12.tr google scholar
  • Alp Arslan Dur Fotoğraf Arşivi. google scholar
  • Uşak Belediyesi Fotoğraf Arşivi. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Börekcioğlu Dülgeroğlu, A., & Tanaç Zeren, M. (2022). Uşak’ta Günümüze Ulaşamayan ve Farklı İşlevde Kullanılan Cami ve Kiliseler. Art-Sanat, 0(18), 145-171. https://doi.org/10.26650/artsanat.2022.18.936850


AMA

Börekcioğlu Dülgeroğlu A, Tanaç Zeren M. Uşak’ta Günümüze Ulaşamayan ve Farklı İşlevde Kullanılan Cami ve Kiliseler. Art-Sanat. 2022;0(18):145-171. https://doi.org/10.26650/artsanat.2022.18.936850


ABNT

Börekcioğlu Dülgeroğlu, A.; Tanaç Zeren, M. Uşak’ta Günümüze Ulaşamayan ve Farklı İşlevde Kullanılan Cami ve Kiliseler. Art-Sanat, [Publisher Location], v. 0, n. 18, p. 145-171, 2022.


Chicago: Author-Date Style

Börekcioğlu Dülgeroğlu, Aysim, and Mine Tanaç Zeren. 2022. “Uşak’ta Günümüze Ulaşamayan ve Farklı İşlevde Kullanılan Cami ve Kiliseler.” Art-Sanat 0, no. 18: 145-171. https://doi.org/10.26650/artsanat.2022.18.936850


Chicago: Humanities Style

Börekcioğlu Dülgeroğlu, Aysim, and Mine Tanaç Zeren. Uşak’ta Günümüze Ulaşamayan ve Farklı İşlevde Kullanılan Cami ve Kiliseler.” Art-Sanat 0, no. 18 (Sep. 2024): 145-171. https://doi.org/10.26650/artsanat.2022.18.936850


Harvard: Australian Style

Börekcioğlu Dülgeroğlu, A & Tanaç Zeren, M 2022, 'Uşak’ta Günümüze Ulaşamayan ve Farklı İşlevde Kullanılan Cami ve Kiliseler', Art-Sanat, vol. 0, no. 18, pp. 145-171, viewed 18 Sep. 2024, https://doi.org/10.26650/artsanat.2022.18.936850


Harvard: Author-Date Style

Börekcioğlu Dülgeroğlu, A. and Tanaç Zeren, M. (2022) ‘Uşak’ta Günümüze Ulaşamayan ve Farklı İşlevde Kullanılan Cami ve Kiliseler’, Art-Sanat, 0(18), pp. 145-171. https://doi.org/10.26650/artsanat.2022.18.936850 (18 Sep. 2024).


MLA

Börekcioğlu Dülgeroğlu, Aysim, and Mine Tanaç Zeren. Uşak’ta Günümüze Ulaşamayan ve Farklı İşlevde Kullanılan Cami ve Kiliseler.” Art-Sanat, vol. 0, no. 18, 2022, pp. 145-171. [Database Container], https://doi.org/10.26650/artsanat.2022.18.936850


Vancouver

Börekcioğlu Dülgeroğlu A, Tanaç Zeren M. Uşak’ta Günümüze Ulaşamayan ve Farklı İşlevde Kullanılan Cami ve Kiliseler. Art-Sanat [Internet]. 18 Sep. 2024 [cited 18 Sep. 2024];0(18):145-171. Available from: https://doi.org/10.26650/artsanat.2022.18.936850 doi: 10.26650/artsanat.2022.18.936850


ISNAD

Börekcioğlu Dülgeroğlu, Aysim - Tanaç Zeren, Mine. Uşak’ta Günümüze Ulaşamayan ve Farklı İşlevde Kullanılan Cami ve Kiliseler”. Art-Sanat 0/18 (Sep. 2024): 145-171. https://doi.org/10.26650/artsanat.2022.18.936850



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim09.02.2022
Kabul22.07.2022
Çevrimiçi Yayınlanma29.07.2022

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.