Karşılaştırmalı Tarihsel İktisat Sosyolojisi Bağlamında  İslam İktisadı Düşüncesinin İncelenmesi

Dündar Onur

doi:https://dx.doi.org/10.26650/ISTJECON2021-1183133

Araştırma Makalesi

DOI :10.26650/ISTJECON2021-1183133 IUP :10.26650/ISTJECON2021-1183133 Tam Metin (PDF)

Karşılaştırmalı Tarihsel İktisat Sosyolojisi Bağlamında İslam İktisadı Düşüncesinin İncelenmesi

Bu çalışmada İslam İktisat Düşüncesi iktisat sosyolojisi bağlamında ele alınmıştır. İktisat sosyolojisi kuramcılarının merkezi bir önem atfettikleri karşılaştırmalı tarihsel yöntem bu incelemede kullanılmıştır. Nitel araştırma yöntemleri arasında sıkça başvurulan karşılaştırmalı tarihsel araştırma deseni çalışmada benimsenen teorik çerçevenin doğrulanmasına da fayda sağlamıştır. Benimsenen teoride kurumlar sosyolojisinin iktisadi davranışı sosyal bağlamlarda arayan refleksi merkezi bir öneme sahip olmuştur. Dini düşüncenin iktisadi yapıya etkilerinin altını önemle çizen bu ekolün dünyevileşme ve durağanlaşma şeklinde şematize ettiği kavramlara İslam İktisadı Düşüncesinin hangi dönemlerde uyumluluk gösterdiği incelenmiştir. Bu doğrultuda nitel araştırmalarda kullanılan veri analiz yöntemlerinden biri olan içerik analizinden faydalanılmıştır. Kategorik-sistematik bir içerik analizi yapılmıştır. Analizi yapılan verilere doküman tarama incelemesi yoluyla erişilen birincil ve ikincil kaynaklardan ulaşılmıştır. İslam İktisat Düşüncesindeki durağanlaşma ve dünyevileşme dönemleri sınıflandırılmıştır. Daha sonra dünyevileşme ve durağanlaşma kavramları ilişkisel boyutta incelenmiştir. Yapılan analizler sonucunda İslam İktisat Düşüncesindeki durağanlaşma ve dünyevileşme dönemleriyle ekonomideki devlet gücünün tahakküm seviyesi arasında paralel bir ilişki tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: İktisadi düşünce, İktisat sosyolojisi, İslam iktisadı düşüncesi

JEL Classification : A14 , N0 , B0

DOI :10.26650/ISTJECON2021-1183133 IUP :10.26650/ISTJECON2021-1183133 Tam Metin (PDF)

Examining Islamic Economic Thought in the Context of Comparative Historical Economic Sociology

Onur Dündar

This paper discusses Islamic economic thought in the context of economic sociology. To do so, it utilizes the comparative historical method, which holds central importance for theorists of economic sociology. The comparative historical research design, one of the most frequently used qualitative research methods, also helped to test the conceptual framework adopted in the paper. The literature on sociology of institutions and its discussions on economic behavior in social contexts play a central importance in the conceptual framework used in the article. Emphasizing the effects of religious thought on the economic structure, this article examines in which periods Islamic economic thought was compatible with the concepts schematized as secularization and stagnation of this school. In this direction, it uses a categorical-systematic content analysis. The analyzed data were obtained from primary and secondary sources accessed through document analysis. Stagnation and secularization periods in Islamic economic thought are classified. Also, the concepts of secularization and stagnation were examined in relational dimension. Consequently, a positive relationship has been determined between the periods of stagnation and secularization in Islamic economic thought and the level of domination of the state power in the economy.

Anahtar Kelimeler: Economic thought, Economic sociology, Islamic economic thought

JEL Classification : A14 , N0 , B0

GENİŞLETİLMİŞ ÖZET

This study examines Islamic economic thought in the context of the theoretical framework of economic sociology theories which explain the development of industrial capitalism. Islamic economics literature has preferred to follow a different path from the ideal economic individual typology used by Western literature, especially in explaining the economic structures of devoloping Eastern countries and in solving their existing problems. The first reason for this preference is the number of Muslim countries in the East. The second important reason is that industrial capitalism did not occur in any of these countries. Many Western economists attribute the fact that industrial capitalism did not take place in the East to the fact that its societies do not have the ideal economic human behaviors as described by modern economic theories.

According to many Islamic economic theorists, modern Western literature aims to describe ideal economic behavior in order to ascribe capitalist development solely to Western countries, therefore, necessitating efforts to draw alternatives of ideal economic behavior as a counter-movement. This has led many to attempt alternative theories to neoclassical automatic balance mechanisms, which pay little attention to the sociological dimensions of economic thought. Likewise, the inability of alternative theories to address the sociological dimension has led to some negative consequences. The boundaries of Islamic economic thought seem to be limited to conformist dimension only against the neoclassical paradigm. Therefore, this paper discusses the dimensions of Islamic economic thought and the transformations of this school in the context of economic sociology. Theorists of economic sociology have discussed the nature of economic behavior in a social context, and argue that non-Western economies could not realize the accumulation of capital due to their stagnant structure. In this direction, attempts have been made in this paper to accurately define stagnation. For this purpose, it has been questioned whether stagnation exists within the dynamics of the economy. In addition, the effect of state economic interests on this stagnation is discussed.

Considering the central importance of the social context in economic sociology, economic sociologists have not neglected the effect of religious thought on the economic structure, and have examined the effect of spiritual elements on the economy. The founders of economic sociology identified three main components to explain the differences between economic mentalities in terms of capitalist development between civilizations. These are respectively; (1) Structuralism, (2) Sociology of Institutions, and (3) Social Networks. These three main components have held central importance in the conceptual framework used in this study. Additionally, the study compares the differences and similarities between Islamic thought and modern economic thought. Sociology of institutions, one of the three main components of this conceptual framework, has been of great importance for the methodology of the paper. According to the sociology of institutions, Eastern societies could not achieve the accumulation of capitalist capital due to their belief in mystical religions.

The methodology of the paper was also designed to test this proposition. This article adopted qualitative research methods as the development of Islamic economic thought was examined from an interpretive view. It conducted a comparative examination of the social structure and the development of economic institutions while highlighting the key differences in the processes in different periods. Therefore, a comparative historical design was preferred. This research design was also utilized to due to the great importance of how certain social changes differ before and after particular temporal points, which were examined in the context of mainstream views. In this view, it is claimed that Islam, and therefore its understanding of economics, has a morality. In addition, one of the other implications of this view is undoubtedly that Islamic economic thought could not realize industrial capitalism for this reason. In this context, the concepts of stagnation and secularization in Islamic economic thought were analyzed descriptively. Also, a categorical-systematic content analysis was made. As a requirement of the classification stage, which is the first step of categorical— systematic analysis, a two-dimensional classification was made between secularization and stagnation. The article then discusses the secularizationstagnation conflict in the linking phase, which is the second step of the categoricalsystematic analysis. In this paper the components of the classic Ottoman thought have been weighted in the frame of the discourse analysis.

Referanslar

Akdağ, M. (1945). Tımar rejiminin bozuluşu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 3(4), 419-431. google scholar
Akdağ, M. (2014). Türkiye’nin İktisadi ve içtimai tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
Awn, P.J. (1987). “Sufism”, The Encyclopedia of Religion, (ed.M. Eliade), New York: Macmillan, pp.313- 340. google scholar
Baeck, L. (1991). The economic thought of classical Islam. Diogenes. 39(154), 99-115. google scholar
Berkes, N. (2013). Türkiye iktisat tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
Berl, E. (1999). Atilla’dan Timur’a Avrupa ve Asya, (D. Devrim, Çev.), İstanbul: Doğan Kitap. google scholar
Brumett, P. (2009). Osmanlı denizgücü: Keşifler çağında Osmanlı denizgücü ve Doğu Akdeniz’de diplomasi, (N. Pişkin, Çev.), İstanbul: Timaş Yayınları. google scholar
Dey, I. (1993). Qualitative dayta analysis: A user-friendly guide for social scientists. London: Routledge Publications. google scholar
Dobb, M., Sweezy, P., v.d. (2006). Transition from feudalism to capitalism (Ed. R. Hilton), Delhi: Aakar Books. google scholar
Dobbin, F. (2013). İktisat Sosyolojisine karşılaştırmalı ve tarihsel yaklaşımlar (U.Omay, Çev.). İktisat sosyolojisi (E. Gültivin, G. Omay, Çev.), (ed.:N. J. Smelser, R. Swedberg) Bursa: Sentez Yayıncılık. google scholar
Dunn, M. (2007). Asceticism and monasticism, II: Western. In A. Casiday & F. Norris (Eds.). The cambridge history of Christianity. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 669-690. google scholar
Dündar, O. (2017). Osmanlı Devleti’nin klasik devri özelinde toplumsal yapı ve sermaye birikimi ilişkisinin asketizm ve mistisizm yönünden incelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
Ergin, O.N. (1922). Mecelle-i umûr-ı belediye ı, İstanbul: Matba-i Osmaniye. google scholar
Figueras, P. (2014). The origin and development of christian monasticism. An Introduction to Early Christianity, Piscataway, NJ, USA: Gorgias Press, pp. 203-242. google scholar
Genç, M. (2016). Osmanlı İmparatorluğu’nda devlet ve ekonomi, İstanbul: Ötüken Yayınları. google scholar
Ghanzanfar, S.M. Ghanzanfar- Islahi, A.A. (2003). Medieval islamic economic thought: Filling the great gap in european economics, London: Routledge Islamic Studies Series. google scholar
Grice-Hutchinson, M. (2016). Early economic thought in Spain. Carmel: Liberty Fund. google scholar
Gökçe, E.U. (2022). Uluslararası ilişkiler çalışmalarında açıklamaya ve anlamaya dayalı nitel araştırma süreci, yöntemler ve bilgisayar destekli veri analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51(1), 38-53. google scholar
Gölpınarlı, A. (1985). Tasavvuf, İstanbul: Gerçek Yayınevi. google scholar
Gölpınalrlı, A. (1990). Vilayet-name menakib-i hünkar Hacı Bektaşi Veli. İstanbul: İnkılap Kitabevi. google scholar
Görgülü, H.A. (2010). İmam Muhammed eş-Şeybani’nin “kitabu’l-kesb”i ve kazanç hakkındaki görüşleri. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 16(1), 403-432. google scholar
Hanbel, A.B. (1993). Kitabu’z- zühd (M. E. İhsanoğlu, Çev.), İstanbul: İz Yayıncılık. google scholar
İbn-i Haldun. (1988). Mukaddime (S. Uludağ, Tah.), İstanbul: Dergâh Yayınları. google scholar
Ahmad, I. (1961). Ibn Taimiyah on islamic economics. Voice of Islam. 9(11), 57-69. google scholar
İnalcık, H. (2001). The Ottoman Empire: The Classical Age 1300-1600, Baltimore: Phoenix Press. google scholar
İnalcık, H. (2016). Osmanlı tarihi’nde islamiyet ve devlet, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
İslam Ansiklopedisi. (2022).”Md.:Gaylan ed-Dımaşki”, (Müellif: C. Tunç), çevrimiçi: https:// islamansiklopedisi.org.tr/gaylan-ed-dimaski. google scholar
İslam Ansiklopedisi. (2022). “Md.: Serahsi, Şemsüleimme”, (Müellif: M. Hamidullah), çevrimiçi: (https://islamansiklopedisi.org.tr/serahsi-semsuleimme ) google scholar
Judge, E. A. (2010). The earliest use of monachos for ‘monk’ (p.coll.youtie 77) and the origins of monasticism. Jerusalem and Athens, pp.156-177. google scholar
Kallek, C. (1997). Ebu Yusuf’un iktisadi görüşleri. İslam Araştırmaları Dergisi, 1, 1-18. google scholar
Kallek, C. (1997). Asrı saadette yönetim piyasa ilişkisi. İstanbul: İz Yayıncılık. google scholar
Karamursal, Z. (1989). Osmanlı mali tarihi hakkında tetkikler. Ankara: Türk Tarih Kurumu. google scholar
MacMullen, R. (1984). Christianizing the Roman Empire. New Haven: Yale University Press. google scholar
Mahmud, A. (2005). Muhasibi, hayatı, eserleri ve fikirleri. (B. Eryarsoy, Çev.), İstanbul: İnsan Yayınları. google scholar
Massignon, L. (1997). Essay on the origins of the technical language of islamic mysticism. (B.Clark, trans.by), Indiana: University of Notre Dame Press. google scholar
Maverdi. (1982). Edebü’d-dünya ve’d-din, (A. Akın, Çev.). İstanbul: Temel Neşriyat. google scholar
Melchert, C. (1996). The transition from asceticism to mysticism at the middle of the ninth century c.e., Studia İslamica, 83(1), 51-70. google scholar
Meyer, J.- Rowan, B. (1977). Institutionalized organizations: Formal structure as myth and ceromony. American Journal of Sociology. 83(1), 340-363. google scholar
Naima. (2017). Tarih-i naima, (Z. Danışman, Çev.), İstanbul: Yeni Zamanlar Sahaf. google scholar
Nevevi, E.Z. (2000). Riyazüs salihin. İstanbul: Erkam Yayınları. google scholar
Orman, S. (1992). İlm-i tedbir-i menzil oikonomia ve iktisat. SosyoKültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, (I), Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu. google scholar
Orman, S. (2018). Gazâlî, adalet ve sosyal adalet. İstanbul: İktisat Yayınları. google scholar
Önsoy, R. (1999). Mali tutsaklığa giden yol: Osmanlı borçları (1854-1914). Ankara: Turhan Kitabevi. google scholar
Özköse, K. (2002). Zühd ve sûfîlerin zühde yükledikleri anlam tasavvufta dünyevileşmeye tepkisel yaklaşım. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 6(1), 175-194. google scholar
Pamuk, Ş. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda paranın tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. google scholar
Pakalın, M.Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. google scholar
Paya, M. (2007). Para teorisi ve politikası, İstanbul: Filiz Kitabevi. google scholar
Powell, W.- Paul, J.D. (1991). The new ınstitutionalism in organizational analysis, Chicago: University of Chicago Press google scholar
Rosenthal, E. (1996). Orta çağ’da İslam siyaset düşüncesi, (A. Çaksu, Çev.), İstanbul: İz Yayıncılık. google scholar
Sayar, A.G. (2009). Osmanlı iİktisat düşüncesinin çağdaşlaşması. İstanbul: Ötüken Yayınları. google scholar
Schumpeter, J.A. (2006). History of economic analysis. London: Routledge. google scholar
Skocpol, T.- Somers, M. (1980). The uses of comparative history in macrosocial inquiry, Comparative Studies İn Society and History, 22(2), 174-197. google scholar
Smith, A. (1976). The theory of moral sentiments. Indianapolis: Liberty Classics. google scholar
Swanson, G. E. (1967). Religion and regime: A sociological account of the reformation. Ann Arbor: The University of Michigan Press, google scholar
Taeschner, F. (1967). Türk Ahiliği ve ahilik müessesesinin mevlevilikle olan münasebetine dair. Çağrı, 113(1), 1-240. google scholar
Tek, A. (2017). Tarihi süreçte tasavvuf ve tarikatlar. Bursa: Bursa Akademi. google scholar
Timur, T. (1996). Osmanlı çalışmaları: Ilkel feodalizm ‘den yarı sömürge ekonomisine. İstanbul: İmge Kitabevi. google scholar
Togan, Z.V. (1950). Tarihte usul, İstanbul: Enderun Kitabevi. google scholar
Tritton, A.S. (2019). İslam kelamı (M. Dağ, Çev.), Ankara: Ankara Okulu Yayınları. google scholar
Scott, W.R. (1995). Institutions and organizations. Thousand Oaks: Sage Publications. google scholar
Sıddıqı, M. N. (1992). Islamic economic thought: Foundations, evolution and needed direction. Readings in Islamic Thought. (ed.: A. M. Sadeq, A. Ghazali, London: Longman. google scholar
Solmaz, E. (2022). Palyatif toplumarda acı kavramını Byung Chul Han’ın perspektifinden okumak. Toplumsal Politika Dergisi. 3 (1), 118-128. google scholar
Ülgener, S. H. (2006). İktisadi çözülmenin ahlak ve zihniyet dünyası. İstanbul: Derin Yayınları. google scholar
Ülgener, S. H. (2006). Zihniyet ve din: Tasavvuf ve çözülme devri iktisat ahlakı. İstanbul: Derin Yayınları. google scholar
Ülgener, S. F. (2006). Makaleler. İstanbul: Derin Yayınları. google scholar
Ülken, H. Z. (2016). Türk tefekkür tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
Waardenburg, J. (1968). L. massignon’s study of religion and Islam: An essay a propos of his opera minora. Oriens, 21(22), 136-158. google scholar
Watt, M. (2020). İslam düşüncesinin teşekkül devri (E.R. Fığlalı, Çev.), İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları. google scholar
Weber, M. (1993). Sociology of religion (E. Fischoff, Trans. by). Boston: Beacon Press. google scholar
Weber, M. (2001). The protestant ethic and the spirit of capitalism (T. Parsons, Trans.by). London: Routledge & CRC Press. google scholar
Weber, M. (2019). Economy and society (K. Tribe, Trans. by), Cambridge: Harvard University Press. google scholar
Wittek, P. (2015). The rise of the Ottoman Empire: Studies in the history of Turkey, thirteenth- fifteenth centuries (Ed. C. Heywood), London: Routledge & CRC Press. google scholar
Yazır, H. (2011). Kur’an türkçe meal, İstanbul: Diyanet Yayınları. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın

DIŞA AKTAR

APA

Dündar, O. (2022). Karşılaştırmalı Tarihsel İktisat Sosyolojisi Bağlamında İslam İktisadı Düşüncesinin İncelenmesi. İstanbul İktisat Dergisi, 72(2), 473-505. https://doi.org/10.26650/ISTJECON2021-1183133

AMA

Dündar O. Karşılaştırmalı Tarihsel İktisat Sosyolojisi Bağlamında İslam İktisadı Düşüncesinin İncelenmesi. İstanbul İktisat Dergisi. 2022;72(2):473-505. https://doi.org/10.26650/ISTJECON2021-1183133

ABNT

Dündar, O. Karşılaştırmalı Tarihsel İktisat Sosyolojisi Bağlamında İslam İktisadı Düşüncesinin İncelenmesi. İstanbul İktisat Dergisi, [Publisher Location], v. 72, n. 2, p. 473-505, 2022.

Chicago: Author-Date Style

Dündar, Onur,. 2022. “Karşılaştırmalı Tarihsel İktisat Sosyolojisi Bağlamında İslam İktisadı Düşüncesinin İncelenmesi.” İstanbul İktisat Dergisi 72, no. 2: 473-505. https://doi.org/10.26650/ISTJECON2021-1183133

Chicago: Humanities Style

Dündar, Onur,. “Karşılaştırmalı Tarihsel İktisat Sosyolojisi Bağlamında İslam İktisadı Düşüncesinin İncelenmesi.” İstanbul İktisat Dergisi 72, no. 2 (Sep. 2024): 473-505. https://doi.org/10.26650/ISTJECON2021-1183133

Harvard: Australian Style

Dündar, O 2022, 'Karşılaştırmalı Tarihsel İktisat Sosyolojisi Bağlamında İslam İktisadı Düşüncesinin İncelenmesi', İstanbul İktisat Dergisi, vol. 72, no. 2, pp. 473-505, viewed 16 Sep. 2024, https://doi.org/10.26650/ISTJECON2021-1183133

Harvard: Author-Date Style

Dündar, O. (2022) ‘Karşılaştırmalı Tarihsel İktisat Sosyolojisi Bağlamında İslam İktisadı Düşüncesinin İncelenmesi’, İstanbul İktisat Dergisi, 72(2), pp. 473-505. https://doi.org/10.26650/ISTJECON2021-1183133 (16 Sep. 2024).

MLA

Dündar, Onur,. “Karşılaştırmalı Tarihsel İktisat Sosyolojisi Bağlamında İslam İktisadı Düşüncesinin İncelenmesi.” İstanbul İktisat Dergisi, vol. 72, no. 2, 2022, pp. 473-505. [Database Container], https://doi.org/10.26650/ISTJECON2021-1183133

Vancouver

Dündar O. Karşılaştırmalı Tarihsel İktisat Sosyolojisi Bağlamında İslam İktisadı Düşüncesinin İncelenmesi. İstanbul İktisat Dergisi [Internet]. 16 Sep. 2024 [cited 16 Sep. 2024];72(2):473-505. Available from: https://doi.org/10.26650/ISTJECON2021-1183133 doi: 10.26650/ISTJECON2021-1183133

ISNAD

Dündar, Onur. “Karşılaştırmalı Tarihsel İktisat Sosyolojisi Bağlamında İslam İktisadı Düşüncesinin İncelenmesi”. İstanbul İktisat Dergisi 72/2 (Sep. 2024): 473-505. https://doi.org/10.26650/ISTJECON2021-1183133

Cilt 72, Sayı 22022, S. 473-505

ZAMAN ÇİZELGESİ

Gönderim	02.10.2022
Kabul	27.12.2022
Çevrimiçi Yayınlanma	30.12.2022

LİSANS

Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.

İstanbul İktisat Dergisi