CHAPTER


DOI :10.26650/PB/AA08.2023.002.022   IUP :10.26650/PB/AA08.2023.002.022    Full Text (PDF)

Are There Similarities Between the Works of Abū al-Qāsim al-Zahrāvī and Serefeddin Sabuncuoglu?

H. Kadircan KeskinboraFuat İnce

In this study, we will compare the work of 11th century Andalusian surgeon Abū al-Qāsim’s work named al-Taṣrīf and 15th century Anatolian surgeon Serefeddin Sabuncuoglu’s work named Jarrāḥiyya al-Ḫāniyya and try to reveal whether there are similarities. Al-Zahrāvī, who is considered the pioneer of modern surgery, is known as “Albucasis” in the West. Al-Zahrāvī stated in his work that knowledge of anatomy is essential for a good surgical practice. In addition to these, matters such as the surgical suturing techniques he considers in abdominal injuries, the use of the first catgut that dissolves in the body, and the explanation of cataract surgery as a separate section for the first time in medicine are really remarkable. In al-Taṣrīf, which is a medical encyclopedia, al-Zahrāvī included all the information from the general condition of diseases to nutrition of children and old people, poisons, skin diseases, and febrile diseases, all the way to medicines and formulas. The surgical part of the book is the last part, the thirtieth. Serefeddin Sabuncuoglu, a physician-surgeon from Amasya, knew how to benefit from books in these languages, as he knew Arabic and Persian well. He wrote his own studies in the Turkish language. Jarrāḥiyya al-Ḫāniyya consists of three parts. In the first, cauterization applications, which is one of the most valid surgical methods of that period, are explained. The second part is where the surgical interventions and practices of the period, such as splitting, piercing, dressing, and the instruments used in these procedures are defined and illustrated with drawings. Surgical information is similar in the works of al-Zahrāvī and Şerefeddin Sabuncuoglu. From this, it is clear that Sabuncuoglu benefited from al-Zahrāvī. In terms of visuals, there are huge differences. Al-Zahrāvī only drew surgical instruments. He carefully detailed the 174 surgical instruments he drew. Sabuncuoglu, on the other hand, showed in miniatures the most important details required in an operation, such as how the surgery will be performed, how the surgeon will stand on which side of the patient, and how many assistants should be kept in large operations. Thus, Serefeddin Sabuncuoglu produced not only a surgical book, but also a “surgery atlas.” We know very well how different and important an atlas is from a theoretical book for a candidate beginning to learn surgery. As a result, Serefeddin Sabuncuoglu translated al-Zahrāvī’s book into Turkish, benefited from it, added some knowledge and experience, and mentioned al-Zahrāvī’s name in four places in his book. By adding surgical pictures to the book, Sabuncuoglu created a unique work in the style of “surgery atlas.” According to our current knowledge, Şerefeddin Sabuncuoğlu’s Jarrāḥiyya-i Ilḫāniyya is the first surgical atlas.


DOI :10.26650/PB/AA08.2023.002.022   IUP :10.26650/PB/AA08.2023.002.022    Full Text (PDF)

Ebü’l-Kâsım ez-Zehrâvî ile Şerefeddin Sabuncuoğlu’nun Eserlerinin Benzerliği Var mı?

H. Kadircan KeskinboraFuat İnce

Bu çalışmamızda 11. yüzyıl bilginlerinden Endülüslü cerrah Ebü’l-Kâsım ez Zehrâvî’nin et-Tasrîf isimli eseri ile 15. yüzyıl Anadolu bilginlerinden cerrah Şerefeddin Sabuncuoğlu’nun Cerrâhiyye-i (İl)Hâniyye isimli eserinin karşılaştırılarak benzerlikleri bulunup bulunmadığı ortaya konmaya çalışılmaktadır. Modern cerrahinin öncüsü kabul edilen Zehrâvî, Batı’da “Albucasis” ismiyle bilinmektedir. Zehrâvî, eserinde iyi bir cerrahi uygulama için anatomi bilgisinin şart olduğunu ifade etmiştir. Bunların yanında karın bölgesindeki yaralanmalarda düşündüğü cerrahi dikiş teknikleri, vücutta çözünen katgütü kullanması ve katarakt cerrahisini tıpta ilk kez ayrı bir kısım olarak açıklaması gibi hususlar da gerçekten dikkat çekicidir. Zehrâvî, bir tıp ansiklopedisi niteliğindeki et-Tasrîf’te hastalıkların genel durumundan çocuk ve ihtiyar beslenmesine, zehirlere, cilt hastalıkları ve ateşli hastalıklara, bunlardan ilaçlara ve formüllerine kadar tüm bilgileri vermiştir. Kitabın cerrahiyle ilgili kısmı ise son, yani otuzuncu kısımdır. Amasyalı hekim-cerrah Şerefeddin Sabuncuoğlu iyi derecede Arapça ve Farsça bildiği için bu dillerdeki kitaplardan istifade etmesini bilmiştir. Kendi eserlerini ise Türk dilinde yazmıştır. Cerrâhiyye-i (İl)Hâniyye üç kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda o dönemin en geçerli cerrahi yöntemlerinden biri olan dağlama/koterizasyon uygulamaları anlatılmaktadır. İkinci kısım ise yarma, delme ve pansuman gibi dönemin cerrahi girişim ve uygulamalarının, bu işlemlerde kullanılan âletlerin ve ameliyatların tanımlanıp çizimleri ile gösterildiği kısımdır. Zehrâvî ile Şerefeddin Sabuncuoğlu’nun eserlerinde cerrahi bilgiler benzerlik göstermektedir. Buradan, Sabuncuoğlu’nun Zehrâvî’den yararlandığı konusu açıktır. Görsellik açısından ise çok büyük farklılıklar vardır. Zehrâvî sadece cerrahi âlet çizimi yapmıştır. Çizdiği 174 cerrahi âletin ayrıntılarını dikkatle vermiştir. Sabuncuoğlu ise ameliyatın nasıl yapılacağı, cerrahın hastanın hangi tarafında nasıl duracağı, büyük işlemlerde kaç yardımcı bulundurulması gerektiği gibi, bir ameliyatta gereken ayrıntıların en önemlilerini minyatürlerle göstermiştir. Böylece Şerefeddin Sabuncuoğlu sadece bir cerrahi kitabı değil, bir “cerrahi atlası” oluşturmuştur. Cerrahiyi öğrenmeye başlayan bir aday için atlasların, teorik kitaptan ne denli farklı, ne kadar önemli olduğunu gayet iyi bilmekteyiz. Sonuç olarak, Şerefeddin Sabuncuoğlu Zehrâvî’nin kitabını Türkçeye tercüme etmiş, ondan yararlanmış, bazı bilgi ve tecrübe eklemeleri yapmış olup, Zehrâvî’nin adını kitabının dört yerinde belirtmiştir. Sabuncuoğlu, kitaba ameliyat resimleri eklemek suretiyle, “cerrahi atlası” tarzında kendine özgü bir eser ortaya çıkarmıştır. Bugünkü bilgilerimize göre, Şerefeddin Sabuncuoğlu’nun Cerrahiyye-i (İl)Hâniyye’si ilk cerrahi atlasıdır. 



References

  • Acar, H. V. (2015). Yazılışının 550. Yılında Cerrahiyetü’l-Haniyye Hakkında SCI-E Kapsamındaki Dergilerde Yayınlanan Türkiye Kaynaklı Makaleler. Lokman Hekim Dergisi, 5(2), 37-44. google scholar
  • Acar, H. V. (2019). Sabuncuoglu Serefeddin’s Surgical Treatise Cerrahiyetu’l-Haniyye and Its Significance in the History of Turkish Medicine. Sabuncuoglu Serefeddin Health Science, 1(1), 1-7. google scholar
  • Adıvar, A A. (1984). Osmanlı Türklerinde İlim (A. Kazancıgil, S. Tekeli, Haz.), İstanbul: Remzi Kitabevi. google scholar
  • Ali Canip [Yöntem] (1927). Cerrahiyetü’l-Haniye: Tababet Tarihimiz Nokta-i Nazarından Mühim Bir Eser. Hayat Mecmuası, 2(42). google scholar
  • Amr, S. S., Tbakhi, A. (2007). Abu al Qasim al Zahrawi (Albucasis): Pioneer of Modern Surgery. Annals of Saudi Medicine, 27(3), 220-223. google scholar
  • Arslan, A. O., Benek, S., Dıramalı, F. D., Dıramalı, M. (2014). Albucasis: Founder of Catgut. Acta Medica Anatolia, 2(3), 103-104. google scholar
  • Ayrancı, İ. (2018). W. Montgomery Watt’a göre Endülüs İslam Medeniyetinin Batı Avrupa’ya Etkisi. AUID, (11), 529-542. google scholar
  • Bayat, A. H. (2016). Tıp Tarihi. İstanbul: Üçer Matbaacılık. google scholar
  • Büyükünal, C., Sari, N. (1991). Sabuncuoğlu Şerefettin: An Outstanding Personality in the Turkish History of Paediatric Surgery. Journal of Pediatric Surgery, 26(10), 1148-1151. google scholar
  • Çıvgın, İ. (2008). Orta Çağ Tarihi. Ankara: Maya Akademi Yayın. google scholar
  • Ebu’l-Kasım Zehravî (2019). Kitab et-tasrif li men acize an et-ta’lif: Cerrahi ve Cerrahi Aletleri Üzerine (E. Kâhya, Çev.) Ankara: Nobel Tıp Kitabevleri. google scholar
  • Efe, Z. G. (2019) Şerefeddin Sabuncuoğlu, Cerrahiyetü’l-Haniyye, Hazırlayan: İlter Uzel, (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları 1992), 2 Cilt. Journal of Oriental Scientific Research, 2(24), 1058-1062. google scholar
  • Ghabili, K. ve ark. (2012). Surgery for Gynecomastia in the Islamic Golden Age: al-Tasrif of al-Zahrawi (936-1013 AD). ISRN Surgery, 1-5. google scholar
  • Ertunç, Ç. Ö., Mazı, L. D. (2020). Sabuncuoğlu Şerefeddin’in Paris Bibliotheque Nationale’de Bulunan Cerrahiyyetü’l-Haniyye İsimli Eserinin Minyatür Özellikleri. İSTEM, (36), 305-323. google scholar
  • Günergun, F. (2006). Adnan Adıvar’ın Bilim Tarihi Çalışmaları: Osmanlı Türklerinde İlim’den Önce ve Sonra. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 7(2), 14-54. google scholar
  • Hamidullah, M. (2018). Endülüs’ün (İspanya) Hz. Osman’ın Halifeliği Sırasında -Hicrî 27 Yılında- Fethi (Çev. S. Polatoğlu). Kocaeli İlahiyat Dergisi, 2(1), 57-66. google scholar
  • Kâhya, E. (2011). et-Tasrîf. T.D.V. İslam Ansiklopedisi, c. 40, s. 132-133. İstanbul. google scholar
  • Keskin, Ö. A. (2019). Batı’nın Karanlık, Doğu’nun Altın Çağında Bilim: İslâm Bilim Tarihi Açısından Bir Karşılaştırma. Kırıkkale University Journal of Social Sciences, 9, 133-154. google scholar
  • Keskinbora, H. K., Üvey, D., Gökçe, A. N. (2006). Cerrahiyet-ül Haniyye’de Göze İnen Suyun Tedavisi ve Katarakt Cerrahisi Tarihçesine Kısa Bir Bakış. T. Oft. Gaz., (36), 82-86. google scholar
  • Keskinbora, K. H. (2013). Şerefeddin Sabuncuoğlu’nun Cerrahiyet-ül Haniye Kitabında Göz Hastalıkları Konuları. Lokman Hekim Journal, 3(2), 16-24. google scholar
  • Kılıçoğlu, V. (1956). Cerrahiye-i İlhaniye. Ankara: Türk Tarih Kurumu. google scholar
  • Millet Ktp., Tıp, nr. 79/353, vr. 51a. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/sabuncuoglu-serefeddin (E.T.:23.03.2022) google scholar
  • Millet Yazma Eser Kütüphanesi (Ali Emiri, Nu. 79), v. 159a. google scholar
  • Missori, P., Brunetto, G. M., Domenicucci, M. (2012). Origin of the Cannula for Tracheotomy during the Middle Ages and Renaissance. World J Surg., 36(4), 928-934. google scholar
  • Önler, Z. (1998). XIV. ve XV. Yüzyıl Türkçe Tıp Metinlerinin Dili ve Sözvarlığı. Kebikeç, (6), 157-168. google scholar
  • Sarı, N. (2001). Cerrâhiyye-i İlhâniyye ve Şerefeddin Sabuncuoğlu’nun Sırrı. S. Kadıoğlu, G. Halidi (Haz.), İlter Uzel Armağanı: Tıp Tarihinden Enstantaneler içinde (s. 51-56). Adana: Karahan Kitabevi. google scholar
  • Sarı, N. (2019). Contributions of the Illustrations in Jarrahiyyat al-Khaniya with regard to the Identification of the Surgical Instruments in Kitab al-Taşrif. In First International Prof. Dr. Fuat Sezgin Symposium for the History of Science in Islam Summary Book (pp. 60-61). İstanbul. google scholar
  • Sezgin, F. (2008). İslam’da Bilim ve Teknik, c. IV. İstanbul: İBB Kültür AŞ. google scholar
  • Şerefeddin Sabuncuoğlu (1992). Cerrâhiyyetü’l-Hâniyye (İ. Uzel, Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu. google scholar
  • Uzel, İ. (1988). Yeni Bulunan Bir At’Tasrif Tercümesi: Zahravı ve 'İlm-i Cerrah. Belleten, (203), 445-451. Ankara. google scholar
  • Ünver, A. S. (1949). XV. Asır’da Türkiye’de Tecrübi Tebabete Ait İki Misal. Tıp Fakültesi Mecmuası, (3). İstanbul. google scholar
  • Zargaran, A., Mehdizadeh, A., Mohagheghzadeh, A. (2012). Cataract Surgery in Albucasis Manuscript. Iranian Journal of Ophthalmology, 24(1), 75-76. google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.