CHAPTER


DOI :10.26650/PB/AA08.2023.002.030   IUP :10.26650/PB/AA08.2023.002.030    Full Text (PDF)

Scientificization of Language Studies in the History of Islamic Science: The Adventure of ‘Ilm al-Waḍ‘

Mehdi Cengiz

The approach that prioritizes examining the language itself rather than seeing it as a tool of other disciplines has enabled the establishment of new disciplines in Islamic civilization and Western civilization. Language studies, which became independent from history, philosophy, grammar, and philology with Saussure in the West, took its place in the hierarchy of sciences under the name of linguistics and expanded its field of study by collaborating with other disciplines. In the history of Islamic science, language, which was initially seen as a tool for sciences such as tafsīr and hadith, has been the subject of various studies covering the common features of all languages, especially by methodists such as Fakhr alDīn al-Rāzī. For example, using the scientific data of the period, the source of language, the function of language as a social institution, and the explanations made about the biological formation process of the word can be evaluated in this context. Subsequently, a new era was entered with the writing of Aḍud al-Dīn al-Ījī’s book on al-waḍ‘, which became an independent research field with the contributions of scientists such as Ali AlQushjī and Mullā Luṭfī. When it comes to the modern period, the science of al-waḍ‘ did not make any progress, unlike linguistics and semiotics. In this paper, the discipline of al-waḍ‘ will be periodized in accordance with the stages it has gone through. Thus, the historical development of the science of al-waḍ‘ will be shown. In this direction, at the beginning of the study, the definition of the concept of al-waḍ‘ and its relationship with linguistics will be discussed. Subsequently, the subjects of al-waḍ‘ that were discussed before Aḍud al-Dīn al-Ījī will be determined. In the last section, the stages of the related discipline after Aḍud al-Dīn al-Ījī will be emphasized.


DOI :10.26650/PB/AA08.2023.002.030   IUP :10.26650/PB/AA08.2023.002.030    Full Text (PDF)

İslam Bilim Tarihinde Dil Çalışmalarının Bilimselleşmesi: Vazʿ İlminin Serüveni

Mehdi Cengiz

Dili diğer disiplinlerin aracı olarak görmek yerine, bizatihi onu incelemeyi önceleyen yaklaşım, İslam medeniyeti ve Batı uygarlığında yeni disiplinlerin kurulmasına imkân sağlamıştır. Batı’da Saussure ile tarih, felsefe, gramer ve filolojiden bağımsızlaşan dil çalışmaları, lengüistik/dilbilim adıyla bilimler hiyerarşisindeki yerini almış ve diğer bilim dallarıyla iş birliği yaparak çalışma alanını genişletmiştir. İslam bilim tarihinde ise başlangıçta tefsir ve hadis gibi ilimlerin aracı olarak görünen dil, özellikle Fahreddin er-Râzî gibi usûlcüler tarafından bütün dillerin ortak özelliklerini kapsayan çeşitli çalışmalara konu olmuştur. Söz gelimi dönemin bilimsel verileri kullanılarak dilin kaynağı, sosyal bir kurum olarak dilin işlevi ve sözün biyolojik oluşum sürecine dair yapılan açıklamalar bu kapsamda değerlendirilebilir. Akabinde Îcî’nin vazʿ risalesi yazması ile yeni bir döneme girilmiş, Ali Kuşçu ve Molla Lütfi gibi bilim insanlarının katkılarıyla ise müstakil bir araştırma alanına dönüşmüştür. Modern döneme gelindiğinde ise vazʿ ilmi, dilbilim ve göstergebilimin aksine ilerleme kaydetmemiştir. Bu tebliğde vazʿ disiplini, geçirdiği aşamalara uygun olarak dönemlendirilecek, böylece vazʿ ilminin tarihsel gelişimi gösterilecektir. Bu doğrultuda çalışmanın girişinde vazʿ kavramının tanımı, mesâili ve dilbilimle ilişkisi tartışılacaktır. Akabinde Îcî öncesinde ele alınan vazʿ konuları tespit edilecek, son bölümde ise Îcî sonrası ilgili disiplinin geçirdiği aşamalar üzerinde durulacaktır.



References

  • Ali Kuşçu (1421). 'Unkûdü’z-zevâhir fî’s-sarf. Kahire: Matba'atu Dâri’l-Kütübi’l-Mısriyye. google scholar
  • Balcı, H. A. (2019). Etkileşim Dilbilimi ve Toplumdilbilim. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(68), 45-55. google scholar
  • Bozkurt, Ç. (2020). Vaz’ ilmi ve Ferdinand de Saussure’de göstergeler. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. google scholar
  • Cengiz, M. (2020). Fahreddin er-Râzî’de Lafzın Manaya Delâleti Bağlamında Dilde Kesinlik Problemi. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Cengiz, M. & Fazlıoğlu, Ş. (2020). Fahreddin er-Râzî’nin ‘Dilde Kesinlik’ Sorununa Yaklaşımı: Tespit ve Tercih. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, (42), 37-62. google scholar
  • Cengiz, M. (2021a). Molla Lütfi Özelinde Dilbilim-Vaz' İlişkisi. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 21(1), 629-646. google scholar
  • Cengiz, M. (2021b). Dilde Kesinlik Konusunda Molla Gürânî’nin Birleştirici Yorumu ve Bunun Eleştirisi. Trabzon İlahiyat Dergisi 8(2), 140-153. google scholar
  • Çakmak, S. (2020). Fahreddin er-Râzî’de Lafzî Delillerin Kesinlik Sınırı ve Bilgi Değeri. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(1), 417-439. google scholar
  • el-Cürcânî, A. (t.y.). Esrârü’l-belâğa. Kahire: Matba'atü’l-Medenî. google scholar
  • el-Gazzâlî, M. (1420). el-Maksadu’l-esnâ fî şerhi’l-esmâi’l-husnâ. Dimaşk: Matba'atü’s-Sabâh. google scholar
  • el-Îcî, A. (1208/1794). er-Risâletü’l-vaz 'iyyee el- Adudiyye (Adudüddin el-Îcî ve er-Risâletü’l-Vaz‘iyye içerisinde), E. Altaş, (Ed.), İslâm İlim ve Düşünce Geleneğinde Adudüddin el-Îcî. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. google scholar
  • el-Lârî, Abdülgafûr (1039). Hâşiyetu 'Abdilgafûr 'ale’--Câmî. İstanbul: Matba'a-i Osmâniyye. google scholar
  • er-Râzî, Fahreddin (1412). el-Mahsûl fî 'ilmi usûli’l-fıkh. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle. google scholar
  • er-Râzî, Fahreddin (1420). Mefâtîhü’l-gayb (et-Tefsîrü’l-kebîr). Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-'Arabî. google scholar
  • er-Râzî, F. (1424). Nihâyetü’l-îcâz fî dirâyeti’l-i'câz. Beyrut: Daru Sâdır. google scholar
  • Hamp, E. P., Ivic, P., & Lyons, J. Linguistics. Encyclopedia Britannica. Erişim adresi: https://www.britannica.com/science/linguistics google scholar
  • İbn Ya'kub el-Mağribî (2003). Mevâhibü’l-fettâh fî şerhi Telhîsi’l-Miftâh. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-'İlmiyye. google scholar
  • İbnü’l-Hâcib (2010). el-Kâfiye. Kahire: Mektebetü’l-Âdâb. 'İsâmüddîn el-İsferâyînî (1208). 'İsâm 'ale’l-Vaz'iyye. google scholar
  • Lyons, J. (1968). Introduction to Theoretical Linguistics. Cambridge University Press. google scholar
  • Mevlana Abdurrahim. (t.y.). Şerhu 'Unkûdi’z-Zevâhir. google scholar
  • Molla Lütfi (2012). Dil Bilimlerinin Sınıflandırılması, (el-Metalib el-ilahiyye fi mevzuat el-ulum el-luğaviyye), -Eleştirel Metin ve İnceleme-. thk. Ş. Fazlıoğlu. İstanbul: Kitabevi. google scholar
  • Özdemir, İ. (2006). İslam Düşüncesinde Dil ve Varlık: Vaz’ İlminin Temel Meseleleri. İstanbul: İz Yayıncılık. google scholar
  • Sürücü, M. S. (2019). Vaz‘ İlmi ve “El-‘Ucâletü’r-Rahmiyye” (İnceleme ve Değerlendirme). Amasya İlahiyat Dergisi, (13), 557-590. google scholar
  • Taşköprizade Ahmed Efendi (1313). Mevzû'atü’l-'ulûm. İstanbul: İkdam Matbaası. google scholar
  • Taşköprizade Ahmed Efendi (1405). Miftâhu s-sa 'âde ve misbâhu s-siyâde. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-'İlmiyye. google scholar
  • Yıldırım, A. (2007). Vaz ilmi ve unkûdu’z-zevâhir/Ali Kuşçu (inceleme-değerlendirme) (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Yıldırım, A. (2015). Vaz' İlmi. İ. Güler (Ed.), İslam Medeniyetinde Dil ilimleri: Tarih ve Problemler içinde. İstanbul: İSAM. https://www.arabische-philosophie.uni-freiburg.de/arabphil google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.