9th International Congress of Turcology Proceedings Book

EnglishTürkçe

CHAPTER


DOI :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.035   IUP :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.035    Full Text (PDF)

The Importance of the Rock Art Found in the Western Taurus Mountains in Terms of Turkish History and Culture

Mustafa Gökçe, Eren Fehmi Eroğlu

Existing since the earliest ages of history and seen as one of humanity’s oldest works of art, rock drawings are found in many places around the globe. Due to historical research being mostly based on written sources, these types of cultural works have been overlooked in studies until recently. In fact, humanity’s first attempts at expressing itself were these paintings on caves and rocks. Humans depicted their struggles with nature through celestial symbols, wild animals, religious beliefs, and symbols of dominance in these artworks. Carrying hints of ancient humans’ ways of life and culture according to common points of view, these rock drawings evolved into tamgas and motifs that formed the basis of alphabets. Made using techniques such as engraving, inscription, drawing, and painting, these artworks can be seen in every geography in which Turks have set foot, from Turkistan to Central Europe. The subject of this study involves an example of this in the Turkic rock art located in the Western Taurus Mountains among the Burdur, Antalya, and Muğla provinces of Turkey. This rock art shows similarity in style and shape with other works around different locations throughout Eurasia. Taking this into consideration, the rock paintings found in the Western Taurus Mountains can be accepted as an important indicator of the culture carried from Turkistan to Anatolia. This study aims to present the properties identified here to discussions in the scientific community by displaying the rock art and the surrounding kurgans.


Keywords: Turkish Culture, Taurus, Anatolia, Tamga, Petroglyphs, Rock Art
DOI :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.035   IUP :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.035    Full Text (PDF)

Batı Toroslarda Bulunan Kaya Resimlerinin Türk Tarihi ve Kültürü Açısından Önemi

Mustafa Gökçe, Eren Fehmi Eroğlu

İnsanlığın en eski sanat eserlerinden biri olan kaya resimleri, tarihin erken devirlerinden itibaren dünyanın birçok bölgesinde görülmektedir. Tarih araştırmalarında çoğunlukla yazılı kaynaklar esas alınarak içerik oluşturulduğundan, bu tarz kültürel eserler son dönemlere kadar çalışmalarda göz ardı edilmiştir. Oysa insanlığın kendini ilk ifade etme çabalarından birisi mağara ve kayalara çizilen bu resimler olmuştur. Bu sanat eserlerinde insanlar, doğayla olan mücadelelerine, göksel sembollere, yabani hayvanlara, dinî inançlarına ve hâkimiyet sembollerine yer vermiştir. Yaygın görüşlere göre eski insanların yaşantıları ve kültürleri hakkında önemli ipuçları taşıyan kaya resimleri, tarihsel süreçte tamga ve motiflere evrilerek alfabenin temelini oluşturmuştur. Kazıma, dövme, çizme veya boyama tekniğiyle yapılmış bu sanat eserlerine, Türkistan’dan Orta Avrupa’ya kadar Türklerin gittikleri her coğrafyada rastlamak mümkündür. Çalışmanın konusunu da bu örneklerden biri olan, Batı Toroslarda, Burdur, Antalya, Muğla illeri arasında yer alan Türk kaya resimleri oluşturmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın14.04.2020 tarih ve E305058 sayılı izni çerçevesinde yapılan saha çalışmalarında tespit edilen eserlerin, Türk tarihi ve kültürünün Anadolu evresi için önemli bir kaynak olması muhtemeldir. Ortalama 1000-1500 metre yükseltideki Torosların yaylalarında bulunan kaya resimleri üslup ve şekil açısından Avrasya’nın farklı bölgelerinde bulunan eserlerle benzerlik göstermektedir. Bu durum göz önünde bulundurulduğunda Batı Toroslarda bulunan kaya resimleri Türkistan’dan Anadolu’ya taşınan bir kültürün önemli bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Çalışmada bu kaya resimleri ve çevresindeki kurganların tanıtımı yapılarak tarafımızca tespit edilen özelliklerinin bilim dünyasında tartışmaya açılması hedeflenmektedir.


Keywords: Türk Kültürü, Toroslar, Anadolu, Tamga, Petroglif, Kaya Resimleri

References

  • Ahmetbeyoğlu, A. (2014). Attila’nın Sarayı’nda Bir Romalı. İstanbul: Yeditepe Yayınları. google scholar
  • Atmaca, E. & Güzel, Ö. (2018). Antalya’nın Korkuteli İlçesinin Köy Adları. AVRASYAD, 6(15). google scholar
  • Ayönü, Y. (2009). İzmir’de Türk Hakimiyetinin Başlaması. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, IX(1). google scholar
  • Baykara, T. (2007). Selçuklular ve Beylikler Çağında Denizli (1070-1520). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları. google scholar
  • Baysal, A. (2017). Doğu Anadolu Petroglifleri: Teknolojik, Kronolojik ve Sembolik Değerlendirmeler. Anadolu Prehistorya Araştırmaları Dergisi. google scholar
  • Bednarik, R. G. (1992). A New Method to Date Petroglyphs”, Archaoemetry, 34(2). google scholar
  • Beyazıt, M. (2018). Aizanoi Zeus Tapınağı’ndaki Türk İzleri. Ankara. google scholar
  • Ceylan, A. (2015). Çıldır Başköy Kaya Resimleri. BELGÜ, (2). google scholar
  • Ceylan, A. (2004). Erzurum ve Çevresinde Erken Dönem Türk İzleri. Türk Kültürü Paneli. google scholar
  • Çağdaş, Ö. (2011). İslam Öncesi Türk Dönemi Orta Asya Kaya Resimlerinde Kullanılan Ana Motifler. Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. google scholar
  • Çankaya, A. Kültürel Etkileşimin Kayaüstü Resimlerine Yansıması. https://dergiayrinti.com/index.php/ayr/ article/viewFile/476/846; google scholar
  • Çay, A. (1983). Anadolu’da Türk Damgası Koç Heykel-Mezar Taşları ve Türklerde Koç-Koyun Meselesi. Ankara: Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü. google scholar
  • Çetinel, H. (2019). İbn Saîd El-Mağribî. İbn Saîd El-Mağribî’nin Kitâb El-Coğrafya’sından Anadolu’ya Dair Anekdotlar. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (48) Aralık. google scholar
  • Çoruhlu, Y. (2013). Erken Devir Türk Sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınları. google scholar
  • Dalkesen, N. (2015). Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Kültüründe Geyik Kültü. Milli Folklor, (106). google scholar
  • Demir, N. (2009). Türk Tarihinin ve Kültürünün Kaynağı Olarak Kaya Üzeri Resimler (Petroglifler) ve Yazılar. Zeitschrift Für Die Welt Der Türken / Journal of World of Turks, 1. google scholar
  • Durmuş, İ. (2008). İskitler (Sakalar). Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları. google scholar
  • Eröz, M. (1983). Hıristiyanlaşan Türkler. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü. google scholar
  • Esin, E. (1978). İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi ve İslama Giriş. İstanbul. google scholar
  • Gökçe, M. & Akgün, H. C. (2019). Türk Kültüründe Dağ Kültü ve Kaya Resim Alanları. Atayurttan Muğla’ya. Muğla: Muğla Büyükşehir Belediyesi Yayınları. google scholar
  • Gökçe, M. (2017). Konargöçer Türk Kültürünün Kökenleri. Altaylardan Toroslara Konargöçer Türkler. Muğla. google scholar
  • Gökçe, M. (2019). Menteşe Bölgesi Yörüklerinde İslam Öncesi İnançların İzleri. Orta Asya’dan Anadolu’ya Yörükler. (İlhan Şahin, Ed.). Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları. google scholar
  • Gömeç, S. (2000). Kök Türk ve Uygur Tamgaları Üzerine Bir Deneme. Türk Kültürü, (442). google scholar
  • Günaştı, Y. (2016). Doğu Anadolu Kaya Resimleri Işığında Doyumlu Kaya Resim Panoları. SUTAD, 39, Bahar. google scholar
  • Güneş, C. (2021). Bizans Anadolusu’nda Askeri ve İdari Bir Sistem Thema Sistemi. Ankara: TTK Yayınları. google scholar
  • Herodot (2014). Tarih I. (Müntekim Ökmen, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. google scholar
  • Hoppal, M. (2019). Avrasya’da Şamanlar. (Bülent Bayram ve Şevket Çağatay Çapraz, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
  • Hudyakov, Y. S. (2012). Kopyo i Strela Kak Simvolı Voinskoy i Gosudarstvennoy Vlasti u Drevnih i Sredne-vekovıh Nomadov Tsentralnoy Azii. Vestnik Buryatskogo Gosudarstvennogo Universiteta, (7). google scholar
  • Hudyakov, Y. S. (1986). Voorijeniye Srednivekovıh Koçevnikov Yujnoy Sibiri i Sentralnoy Azii, Novosibirsk. google scholar
  • İbekeyeva, S. (2015). Göktürk Devri Kazakistan Kaya Resimleri. (Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Karatay, O. (2010). Suvarlar: Doğu Avrupa’nın Esrarengiz Kavmi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 10(1). google scholar
  • Kaşgarlı Mahmud (2014). Divânu Lûgati’t-Türk. (A. Bican Ercilasun ve Z. Akkoyunlu, Hzl.). Ankara: TDK Yay. google scholar
  • Köse, O. (2021). Tunceli Yöresindeki Eski Türk İnançlarının İzleri. (Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koç-man Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla. google scholar
  • Medvedev, A.F. (1966). Ruçnoe Metatelnoe orujie. Arheologiya SSR, E1-36, Moskva. google scholar
  • Okladnikov, A. P. (1951). Kon i znamya na lenskih pisanitsah. Turkologiçeskiy Sbornik, (1), Moskva. google scholar
  • Özgül, O. (2015). Çoruh ve Kür Vadisinde Kimmer-İskit Yer Adları. BELGÜ, (1). google scholar
  • Polat, M. S. (2002). Türkiye’de İlk Beglikler ve Kabilevî Siyasî Birliklerin Ortaya Çıkışı (1071-1175). Belleten, LXVI(245). google scholar
  • Rogojinskiy, A. E. (2019). Flagi na skalah. Izobrazitelnyye i tekhnologiçeskiye traditsii rannih form iskusstva. Moskva. google scholar
  • Rogozhinskii, A. E. (2019). Medieval Petroglyph Tamgas in Southern Kazakhstan and Semirechie. Tamgas Pre İslamic Central Asia, Semerkant. google scholar
  • Saltaoğlu, C. (2021). Anadolu Türk Kaya Resimlerini Kimliklendirmede Kazıbilimsel Biçem Eleştirisi İçin Örnek Bir Buluntu: Antalya Korkuteli Kozağacı Köyü Çağmanönü Yazıtlı Dodurga Panosu. www.acade-mia.edu, E.T. 15.08.2021. google scholar
  • Sevim, A. (1987). Anadolu’nun Fethi Selçuklular Dönemi (Başlangıçtan 1086’ya Kadar). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
  • Somuncuoğlu, S. (2008). Taştaki Türkler. İstanbul. google scholar
  • (1997). The Chronicle of Theophanes Confessor. (Cyril Mango ve Roger Scott, Çev.). Oxford. google scholar
  • Tryjarski, E. (2012). Türklerde Ölüm. İstanbul: Pinhan Yayıncılık. google scholar
  • Venedikova, K. (1998). Bulgarite v Mala Aziya ot Drevnostta do Naşi Dni. Sofya. google scholar
  • Wittek, P. (1999). Menteşe Beyliği. (Orhan Şaik Gökyay, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
  • Yinanç, M. H. (1944). Türkiye Tarihi Selçuklular Devri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları. google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.