9th International Congress of Turcology Proceedings Book
A Chronicled Note About Mustafa II’s Last Expedition: The Expedition of Zenta and Its Value as a Source
Dilek Seniha Cenez ÜlkerThe period known as the Great Turkish Wars, which started in 1683 and ended with the Treaty of Karlowitz in 1699, stands out in terms of the 17th-century Ottoman military and political history. The last battle of this military period was the Expedition of Zenta in 1697 and has an important place in Ottoman history as the last campaign with an Ottoman sultan leading the army. According to the chronicles of the period, Mustafa II, who wanted to be remembered as a victorious commander like Suleyman the Magnificent, focused on military activities as a result of the experiences he’d gained since his princedom and success in the wars with Austria in 1695 and 1696 for reclaiming the lands that had been lost after the Siege of Vienna in 1683. Due to the success of these two campaigns, the Sultan wanted to bring the Ottoman Empire to the fore in political, military, economic and social fields by inflicting a final blow on Austria and immediately started preparations for the third campaign. In addition to the logistical preparations for the expedition, the issue of which route the expedition would take would also be one of the factors determining the outcome of the expedition. This study aims to give information about a vakʻanuvis [chronicle] note containing the discussions in the Ottoman war council regarding the Zenta Expedition route, which is found in the Ottoman Archives of the Prime Minister’s Office (BOA) in the Fund of Chroniclers (A.VKN.d). The content of this chronicled note involves the discussions on which route the Zenta Expedition would take. However, another point that makes the note important is the similarity between it and the Zübde-i Vekayiât written by Defterdâr Sarı Mehmed Pasha, which is an important source for 17th-century studies. For this reason, this study will provide detailed information about these similarities and also make comparisons by making use of the information given about the debates in the Ottoman war council in Moritz von Angeli’s (1876) work Feldzüge gegen die Türken 1697 - 1698 und der Karlowitzer Friede 1699. Thus, the information this study has obtained about the Zenta Expedition route will be examined in a multifaceted manner, emphasizing the value of Zübde-i Vekayiât and the importance of Ottoman archival documents once again with regard to the Zenta Expedition.
II. Mustafa’nın Son Seferi Zenta Muharebesi’ne Dair Bir Vakʻanüvis Notu ve Kaynak Olarak Değer
Dilek Seniha Cenez Ülker1683 yılında başlayıp 1699 Karlofça Antlaşması ile biten ve ‘’Büyük Türk Savaşları’’ olarak adlandırılan bu dönem, XVII. yüzyıl Osmanlı askerî ve siyasi tarihi bakımından öne çıkmaktadır. Bu savaş döneminin son halkası olan 1697 Zenta Muharebesi, bir Osmanlı padişahının ordu başında sefere çıktığı son savaş olması hasebiyle Osmanlı tarihinde önemli bir yere sahiptir. Dönemin kroniklerine göre ‘’Ceddi Kanuni gibi muzaffer bir komutan’’ olarak anılmak isteyen II. Mustafa, şehzadeliğinden beri edindiği tecrübeler neticesinde askerî faaliyetlere ağırlık vermiş ve II. Viyana Kuşatması ardından kaybedilen toprakları geri almak için 1695 ve 1696 yıllarında Avusturya ile giriştiği harplerde başarılı olmuştu. Bu iki seferin başarı ile sonuçlanmasından dolayı Avusturya’ya son bir darbe daha indirerek siyasi, askerî, ekonomik ve sosyal alanlarda da Osmanlı Devleti’ni öne çıkarmak arzusunda olan padişah, üçüncü sefer için derhal hazırlıklara başlamıştı. Sefer için lojistik hazırlıkların yanı sıra seferin hangi güzergâh üzerinden yapılacağı konusu da sefer neticesi için belirleyici unsurlardan biri olacaktı. Bu çalışmada Zenta Sefer güzergâhı ile alakalı olarak Osmanlı harp meclisinde yapılan tartışmaları içeren ve Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde Vakanüvislik Kalemi Defterleri fonunda (A.VKN.d) bulunan bir vakʻanüvis notu ile ilgili bilgi vermek amaçlanmaktadır. Bu vakanüvis notunun içeriği Zenta Seferi’nin hangi güzergâhtan hareketle gerçekleştirileceği tartışmaları hakkındadır. Ancak notu önemli kılan diğer bir husus ise XVII. yüzyıl çalışmaları için önemli bir kaynak olan Defterdâr Sarı Mehmed Paşa’nın kaleme almış olduğu Zübde-i Vekayiât ile arasındaki benzerliktir. Bu sebeple bildiride bu benzerlikler hakkında ayrıntılı bilgi verilecektir. Ayrıca Moritz von Angeli’nin 1876 yılında kaleme aldığı ‘’Feldzüge gegen die Türken 1697 - 1698 und der Karlowitzer Friede 1699’’ adlı çalışmasında Osmanlı harp meclisindeki tartışmalar ile ilgili verilen bilgilerden istifade edilerek de karşılaştırmalar yapılacaktır. Böylelikle Zenta Sefer güzergâhı ile ilgili elde ettiğimiz bilgiler çok yönlü olarak incelenerek Zübde-i Vekayiât’ın değeri ve Osmanlı arşiv belgelerinin önemi Zenta Seferi münasebetiyle bir kez daha vurgulanacaktır.
