Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye Ekonomisi
Reel Efektif Döviz Kuru Ve Gelirin Ticaret Dengesi Üzerindeki Etkileri: Türkiye-OECD Ticaret Dengesinden Bulgular
Hande Aksöz YılmazBu çalışmanın amacı, Türkiye’de döviz kuru ve gelir değişimlerinin Türkiye’nin en çok ticaret yaptığı ülke grubu olan OECD ülkeleri ile ticaret dengesi üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. İktisadi teori, döviz kurunun dış ticaret üzerindeki etkilerini “J Eğrisi” kuramı çerçevesinde açıklamaktadır. “J eğrisi” teorisinin Türkiye için geçerliliğinin sınanması amacıyla değişkenler arasındaki asimetrik etkileri değerlendiren, değişkenin negatif ve pozitif bileşenlerinin modele dahil edildiği, farklı katsayılar ve anlamlılıklarının tahminini veren doğrusal olmayan ticaret dengesi modeli kurulmuştur. Analiz için 1998Q1-2022Q2 periyodunu kapsayan ithalat, ihracat, sanayi üretim endeksi ve reel döviz kuru değişkenlerine ait veriler çeyrek frekansta kullanılmıştır. Türkiye ve OECD üyesi ülkeler arasındaki ticaret dengesindeki kısa ve uzun dönemde asimetrik döviz kuru etkileri doğrusal olmayan ARDL (NonARDL/NARDL) modeliyle tahmin edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, uzun dönemde TL’deki değerlenme ticaret dengesini kötüleştirmekteyken, TL’deki değer kaybının ticaret dengesi üzerindeki etkisi anlamsızdır. Uzun dönemde asimetrik etki anlamsızken, kısa dönemde asimetrik etki anlamlıdır ve TL değerlenmesi ve TL değer kayıpları farklı gecikmelere ve katsayılara sahiptir. Türkiye’nin gelirinin azalması ve artmasının ticaret dengesi üzerindeki asimetrik etkisi hem kısa hem de uzun dönem için anlamlıdır. Ancak, negatif bileşenin (gelir azalmasının) ticaret dengesi üzerindeki etkisi pozitif bileşenin (gelir artışının) katsayısının yaklaşık iki katıdır.