Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye Ekonomisi

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/B/SS10.2023.016.07   IUP :10.26650/B/SS10.2023.016.07    Tam Metin (PDF)

Reel Efektif Döviz Kuru Ve Gelirin Ticaret Dengesi Üzerindeki Etkileri: Türkiye-OECD Ticaret Dengesinden Bulgular

Hande Aksöz Yılmaz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de döviz kuru ve gelir değişimlerinin Türkiye’nin en çok ticaret yaptığı ülke grubu olan OECD ülkeleri ile ticaret dengesi üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. İktisadi teori, döviz kurunun dış ticaret üzerindeki etkilerini “J Eğrisi” kuramı çerçevesinde açıklamaktadır. “J eğrisi” teorisinin Türkiye için geçerliliğinin sınanması amacıyla değişkenler arasındaki asimetrik etkileri değerlendiren, değişkenin negatif ve pozitif bileşenlerinin modele dahil edildiği, farklı katsayılar ve anlamlılıklarının tahminini veren doğrusal olmayan ticaret dengesi modeli kurulmuştur. Analiz için 1998Q1-2022Q2 periyodunu kapsayan ithalat, ihracat, sanayi üretim endeksi ve reel döviz kuru değişkenlerine ait veriler çeyrek frekansta kullanılmıştır. Türkiye ve OECD üyesi ülkeler arasındaki ticaret dengesindeki kısa ve uzun dönemde asimetrik döviz kuru etkileri doğrusal olmayan ARDL (NonARDL/NARDL) modeliyle tahmin edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, uzun dönemde TL’deki değerlenme ticaret dengesini kötüleştirmekteyken, TL’deki değer kaybının ticaret dengesi üzerindeki etkisi anlamsızdır. Uzun dönemde asimetrik etki anlamsızken, kısa dönemde asimetrik etki anlamlıdır ve TL değerlenmesi ve TL değer kayıpları farklı gecikmelere ve katsayılara sahiptir. Türkiye’nin gelirinin azalması ve artmasının ticaret dengesi üzerindeki asimetrik etkisi hem kısa hem de uzun dönem için anlamlıdır. Ancak, negatif bileşenin (gelir azalmasının) ticaret dengesi üzerindeki etkisi pozitif bileşenin (gelir artışının) katsayısının yaklaşık iki katıdır.  


Anahtar Kelimeler: Ticaret Dengesi, J Eğrisi Kuramı, ARDL Yaklaşımı, NARDL Yaklaşımı

Referanslar

  • Aktaş, C. (2010). Türkiye’de reel döviz kuru ile ihracat ve ithalat arasındaki ilişkinin VAR tekniğiyle analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6(11), 123-140. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/ pub/ijmeb/issue/54828/750558 google scholar
  • Aktunç Demirbaş, E. (2014). Doğu Asya ülkelerinde ihracat ve döviz kuru ilişkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2), 285-300. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/cusosbil/is-sue/31959/351934 google scholar
  • Alexander, S. S. (1952). Effects of a devaluation on a trade balance, Staff Papers (International Monetary Fund) , 2(2), 263-278. google scholar
  • Altay, H. & Çelebioğlu, F. (2015). Şubat 2001 ekonomik krizi sonrasında ithalat fonksiyonunun yapısal değişiminin incelenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (13), - . Retrieved from https://dergipark. org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4755/65314 google scholar
  • Aslan, M. B. & Ersungur, Ş. (2018). Türkiye ile OECD ülkeleri arasındaki dış ticaretin Marshall-Lerner kuralı çerçevesinde incelenmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi , 18(EYİ Özel Sayısı), 525-540. DOI: 10.18092/ulikidince.349587. google scholar
  • Ay, A. (2014). Dışa açılma sürecinde döviz kuru politikası. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 1(4), 15-34. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/selcuksbmyd/issue/11290/134891. google scholar
  • Ayhan, F. (2019). Türkiye ekonomisinde döviz kuru oynaklığının dış ticaret üzerindeki etkisinin analizi. Business and Economics Research Journal, 10(3), 629-647. google scholar
  • Bahmani-Oskooee, M. (1985). Devaluation and the J-Curve: some evidence from LDCs. The Review of Econo-mics and Statistics, 67, 500-504. google scholar
  • Bahmani-Oskooee, M., & Alse, J. (1994). Short-run versus long-run effects of devaluation: error-correction modeling and cointegration. Eastern Economic Journal, 20(4), 453-464. google scholar
  • Bahmani-Oskooee, M., & Kara, O. (2005). Income and prıce elastıcıtıes of trade: some new estimates. The International Trade Journal, 19(2), 165-178, doi: 10.1080/08853900590933125 google scholar
  • Bahmani-Oskooee, M. & Fariditavana, H. (2015), Nonlinear ARDL approach, asymmetric effects and the J-cur-ve. Journal of Economic Studies, 42(3), 519-530. https://doi.org/10.1108/JES-03-2015-0042 google scholar
  • Bahmani-Oskooee, M., & Fariditavana, H. (2016). Nonlinear ARDL approach and the J-Curve phenomenon, Open Econ Rev, 27, 51-70. DOI 10.1007/s11079-015-9369-5 google scholar
  • Banerjee, A., Dolado, J., & Mestre, R. (1998), Error-correction mechanism tests for cointegration in a single-equ-ation framework. Journal of Time Series Analysis, 19, 267-283. https://doi.org/10.1111/1467-9892.00091 google scholar
  • Bahmani-Oskooee, M.,& Halıcıoğlu, F. (2017). Asymmetric effects of exchange rate changes on Turkish bilateral trade balances, Economic Systems, 41(2), 279-296. google scholar
  • Bahmani-Oskooee, M. & Ng, R. C. W. (2002). Long-run demand for money in Hong Kong: an application of the ARDL model. International Journal of Business and Economics, 1(2), 147-155. google scholar
  • Barışık, S., & Demircioğlu, E. (2006). Türkiye’de döviz kuru rejimi, konvertibilete, ihracat-ithalat ilişkisi 19802001. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 2(3), 71-84. Retrieved from https://dergipark.org.tr/ tr/pub/ijmeb/issue/54838/750811 google scholar
  • Bickerdike, C. F. (1920). The instability of foreign exchange, The Economic Journal, 30(117), 118-122. google scholar
  • Brooks, T. J. (1999). Currency depreciation and the trade balance: an elasticity approach and test of the Mars-hall-Lerner condition for bilateral trade between the US and the G-7. (Thesis Ph. D. in Economics), Milwaukee: The University of Wisconsin. google scholar
  • Çulha, O. Y., & Kalafatçılar, K. (2014). Türkiye’de ihracatın gelir ve fiyat esnekliklerine bir bakış: bölgesel farklılıkların önemi. Ekonomi Notu 1405, Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü, TCMB. google scholar
  • Dinçer, N., & Kandil, M. (2011). The effects of exchange rate fluctuations on exports: A sectoral analy-sis for Turkey. The Journal of International Trade & Economic Development. 20(6), 809-837, DOI: 10.1080/09638190903137214 google scholar
  • Halicioglu, F. (2008). The bilateral J-curve: Turkey versus her 13 trading partners, Journal of Asian Economics, 19(3), 236-243. https://doi.org/10.1016/j.asieco.2008.02.006. google scholar
  • Himarios, D. (1985). The Effects of devaluation on the trade balance: a critical view and reexamination of Miles’s new results. Journal of International Money and Finance, 553-563. google scholar
  • Gül, S. (2018). Türkiye’de reel kur hareketlerinin ihracat üzerindeki asimetrik etkileri. Çalışma Tebliği No: 18/12, TCMB. google scholar
  • Gül, E., & Ekinci, A. (2006). Türkiye’de reel döviz kuru ile ihracat ve ithalat arasındaki nedensellik ilişkisi: 1990-2006. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 165-190. google scholar
  • Güler, A. (2021). Reel döviz kuru şoklarının ihracat ve dış ticaret dengesi üzerindeki asimetrik etkileri: Türkiye için NARDL yaklaşımından kanıtlar. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 950-970. google scholar
  • Hepaktan, C. E. (2009). Türkiye’nin Marshall-Lerner koşuluna ilişkin parçalı eş bütünleşme analizi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 16(1), 40-55. google scholar
  • Karluk, S. R. (2004). Türkiye ekonomisi tarihsel gelişim yapısal ve sosyal değişim. İstanbul, 8. Basım, Beta Yayınları. google scholar
  • Kazgan, G. (1988). Ekonomide dışa açık büyüme. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. google scholar
  • Khan, M. S. (1974). Import and export demand in developing countries IMF Staff Papers, 21, 678-693. google scholar
  • Krueger, A. D. (1983). Exchange rate determination. Cambridge: Cambridge University Press. google scholar
  • Lerner, Abba P. (1944). The economics of control. New York: Macmillan, (1944). google scholar
  • Mazlum, N. (2020). 1980-2018 dönemi Türkiye ekonomisi ve dış ticaretinin gelişim seyri. Gümrük ve Ticaret Dergisi, 7(22), 54-71. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumrukticaretdergisi/is-sue/59461/776803 google scholar
  • Junz, H, & Rhomberg, R. R. (1973). Price competitiveness in export trade among ındustrial countries, American Economic Review, 63, 412-418. google scholar
  • IMF (2022). The Direction of Trade Statistics. Retrieves from https://data.imf.org/ . google scholar
  • Magee, S. P. (1973). Currency contracts, pass-through, and devaluation. Brookings Papers on Economic Activity, (1), 303-325. google scholar
  • Miles, M. A. (1979). The effects of devaluation on the trade balance and the balance of payments: some new results. Journal of Political Economy, 600-620. google scholar
  • OECD (2022). General Statistics. Retrieved from https://stats.oecd.org/ . google scholar
  • Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of applied econometrics, 16(3), 289- 326. google scholar
  • Petek, A., & Çelik, A. (2017). Türkiye’de enflasyon, döviz kuru, ihracat ve ithalat arasındaki ilişkininekono-metrik analizi (1990-2015). Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (626), 69-87. Retrieved from https:// dergipark.org.tr/tr/pub/fpeyd/issue/48018/607296 google scholar
  • Sönmezler, G., Akduğan, U., & Gündüz, İ. O. (2017). Türkiye’de cari açık sorununun reel döviz kuru ve ihracatın ithalata bağımlılığı açısından değerlendirilmesi. Maliye Finans Yazıları, (108), 105-122. google scholar
  • Şimşek, M., & Kadılar, C. (2005). Türkiye’nin ihracat talebi fonksiyonunun sınır testi yöntemi ile eşbütünleşme analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(1), 144-152. google scholar
  • TCMB (2022). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi. Retrieved from https://evds2.tcmb.gov.tr/ . google scholar
  • Yamak, R., & Korkmaz, A. (2005). Reel döviz kuru ve dış ticaret dengesi ilişkisi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, (2), 11-29. google scholar
  • Yılmaz, Ö., & Kaya, V. (2007). İhracat, ithalat ve reel döviz kuru ilişkisi: Türkiye için bir VAR modeli, İktisat İsletme ve Finans, Bilgesel Yayincilik, 22(250), 69-84. google scholar
  • Yıldırım, S. (2006). Türkiye’de 24 Ocak 1980 öncesi ve sonrası sanayileşme ve ekonomik büyümeye etkileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/ pub/ogusbd/issue/10988/131504 google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.