CHAPTER


DOI :10.26650/B/AA07.2022.011.10   IUP :10.26650/B/AA07.2022.011.10    Full Text (PDF)

Socio-Political Conditions Leading to Formation of an Intellectual Portrait within the Borders of Tradition and Modernity - “İnterpreting Âkif’s World”

Namık Sinan Turan

Conditions in the 19th century provided individuals with opportunities to interpret the world in which they lived. Changes experienced not only in the Ottoman world, but also in the geography of today’s Middle East led to a major shift in worldview and interpretation among generations, as well as enabling the birth of a new individual. Modernization changed the physical and socio-cultural environment and reshaped the spatial structures of cities. In the central Ottoman countries, as well as in Iran and Egypt, the impact of modern life irrevocably captured daily life and the state, and people’s mobility increased. New social classes emerged, such as urban landowners who became wealthy and dominated local politics. During the reign of Abdülhamid, which directly shaped the mental world of Mehmet Âkif “Modern, Dissident and Muslim”, the policy of centralization and modernization was shaped within the framework of Islamic rhetoric with the support of the bourgeoisie and the notables, who were negatively affected by the empowerment of European economic structures that had grown since the Tanzimat. Although the Young Turks used Western philosophy and science as rhetoric against the Sultan, they continued his policies of centralization and modernization. In the late 19th and early 20th centuries, all political and intellectual movements had to somehow adjust to the methods of the modern world, no matter what discourse they used. As an intellectual, Âkif ‘s sense of responsibility towards the time and society in which he lived, and the solutions he developed in Safahat, would be shaped in such an atmosphere. His ideas as someone who had gone through both classical and modern educational processes in a conservative environment had similarities in appearance and content with contemporary Islamic thought. 


DOI :10.26650/B/AA07.2022.011.10   IUP :10.26650/B/AA07.2022.011.10    Full Text (PDF)

Gelenek ve Modernite Sınırlarında Bir Aydın Portresinin Oluşumunu Hazırlayan Sosyopolitik Koşullar - Âkif’in Dünyasını Yorumlamak

Namık Sinan Turan

19. yüzyılın koşulları bireye yaşadığı dünyayı yorumlayabilmede fırsatlar sunmuştur. Yalnız Osmanlı dünyasında değil bugün Ortadoğu olarak anılan coğrafyada yaşanan değişimler yeni bir bireyin doğumuna imkân sağladığı gibi kuşaklar arasında dünyaya bakış ve yorumlamada büyük bir değişime yol açtı. Modernleşme, fiziksel ve sosyokültürel ortamı dönüştürüp kentlerin mekânsal yapılarını yeniden biçimlendirdi. Merkezî Osmanlı ülkelerinde, ayrıca İran ve Mısır’da modern yaşamın etkileri her geçen gün gündelik yaşamı ve devleti geri dönülmez biçimde kuşatırken insanların hareket kabiliyeti arttı. Mehmet Âkif’in zihin dünyasının “Modern, Muhalif ve Müslüman” bir sac ayağı üzerinde şekillenmesinde doğrudan etkili olan II. Abdülhamid döneminde merkezileşme ve modernleşme politikaları Tanzimat’tan beri gelişen Avrupa iktisadi yapılarının güçlenmesinden olumsuz etkilenen orta sınıfların ve eşrafın da desteğini alarak İslâmi bir retorik çerçevesinde şekillendi. Jön Türkler Sultana karşı muhalefette Batı felsefesini ve bilimi retorik olarak kullansalar da onun merkezileşme ve modernleşme politikalarını sürdürdüler. 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyılın başlarında bütün siyasi ve entelektüel hareketler hangi söylemi kullanırsa kullansınlar modern dünyanın yöntemlerine bir şekilde uyum göstermek durumunda kaldılar. Âkif’in kuşağının düşünsel rotasını ve sınırlarını belirleyen 19. yüzyılda Ortadoğu’da birçok aydın, İslâm’ın yaşadığı bunalımı onun hakiki öğretisinin terk edilmesine bağlı görüyor, bu inhitatı durdurmak için yeni entelektüel ve kültürel süreçlere dâhil oluyorlardı. Bir aydın olarak Âkif’in içinde yaşadığı çağa ve topluma yönelik sorumluluk duygusu, Safahat’ta geliştirdiği çözüm önerileri böyle bir atmosferde şekillenecekti. Onun fikirleri, muhafazakâr bir muhitte hem klasik hem de modern eğitim süreçlerinden geçmiş biri olarak çağdaş İslâm düşüncesiyle benzerlikler taşıyan bir görüntü ve muhtevaya sahipti.



References

  • Abdürreşid İbrahim, Âlem-i İslâm ve Japonya’da İntişar-ı İslâmiyyet, c. I-II, İstanbul 1328-1329. google scholar
  • ________, Tercüme-i Halim- Ya ki Başıma Gelenler, haz. İsmail Türkoğlu, Mac Medya, İstanbul 2017. google scholar
  • Abu-Lughod, İbrahim, “The Islamic Influence on Khayr al-Dïn of Tunis”, Essays on Islamic Civilization, ed. D. Little, Brill Academy Press, Leiden 1976, s. 9-24. google scholar
  • Abu-Manneh, Butrus, “Sultan Abdulhamid II and Shaikh Abulhuda AlSayyadi”, Middle Eastern Studies, XV/2 (May 1979), s. 131-153. google scholar
  • Adams, Ch., Islam and Modernism in Egypt: A Study of the Modern Reform Movement Inaugurated by Muhammed Ab duh, Russell & Russell, New York 1968. google scholar
  • Ahmad, Aziz, Islamic Modernism in India and Pakistan 1857-1964, Oxford University Press, London 1967. google scholar
  • Akarlı, Engin, The Problems of External Pressures, Power Struggles, and Budgetary Deficits in Ottoman Politics Under Abdulhamid II (1876-1909): Origins and Solutions, Princeton University, Department of History, Doktora Tezi, New Jersey 1976. google scholar
  • Akyıldız, Ali, Sürgün Sefir Sadullah Paşa Hayatı, İntiharı, Yazıları, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2011. google scholar
  • Ali Fuad, “Ricâl-i Mühimme-i Siyâsiyye: Hayreddin Paşa”, Servet-i Fünûn, sayı 1564, 1573 (İstanbul 1926). google scholar
  • Arabacı, Caner, “Mehmet Âkif’in Yurtdışı Seyahatlerinde Pekişen Batı Medeniyeti Algısı”, Mehmet Âkif 100 Yıl Sonra Berlin’de, Türkiye Yazarlar Birliği Yayını, Ankara 2015, s. 95-109. google scholar
  • Asad, Talal, “Politics and Religion in Islamic Reform: A Critique of Kedourie’s Afghani and Abduh”, Review of Middle East Studies, sayı 2 (London 1976), s. 13-22. google scholar
  • Aydın, Cemil, “Globalizing the Intellectual History of the Idea of the Muslim Word”, Global Intellectual History, ed. Samuel Moyn - Andrew Sartori, Columbia University Press, New York 2013. google scholar
  • ________, “İmparatorluk ve Hilafet Vizyonları Arasında Osmanlı’nın Panislâmist İmajı, 1839-1924”, Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi ve Hareketi, ed. İsmail Kara - Asım Öz, Zeytinburnu Belediyesi Yayınları, İstanbul 2013, s. 47-68. google scholar
  • ________, The Idea of the Muslim World: A Global Intellectual History, Harvard University Press, Boston 2017. google scholar
  • Baktıaya, Adil, “1830 Fransa’nın Cezayir’i İşgali, Abdülkadir’in Yükselişi ve Amerikan Kamuoyunda ‘Abdülkadir’ Hayranlığı”, Ortadoğu Etütleri, II/2 (Ocak 2010), s. 143-169. google scholar
  • ________, Osmanlı Suriye’sinde Arapçılığın Doğuşu, Sosyo-Ekonomik Değişim ve Siyasi Düşünce, Bengi Kitabevi, İstanbul 2009. google scholar
  • Bostan, M. Hanefi, “Said Halim Paşa”, DİA, c. XXXV, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2008, s. 557-560. google scholar
  • ________, Bir İslâmcı Düşünür: Said Halim Paşa, İrfan Yayınları, İstanbul 1992. google scholar
  • Brown, Leon Carl, The Surest Path: The Political Treatise of a Nineteenth-Century Muslim Statesmen, Cambridge University Press, Cambridge 1967. google scholar
  • Brugman, J., An Introduction to the History of Modern Arabic Literature in Egypt, Brill, Leiden 1984. google scholar
  • Buzpınar, Ş. Tufan, “II. Abdülhamid Döneminde Osmanlı Hilafetine Muhalefetin Ortaya Çıkışı: 1877-1882”, Hilafet Risaleleri I. Abdülhamid Devri, ed. İsmail Kara, Klasik Yayınları, İstanbul 2002, s. 37-63. google scholar
  • ________, “Şeyh Muhammed Zafir ve Sultan Abdülhamid ile İlişkileri”, Akademik Araştırmalar Dergisi, sayı 47-48 (2010-2011), s. 213-223 google scholar
  • Çelik, Zeynep, Empire, Architecture, and the City, French-Ottoman Encounters, 1830-1914, University of Washington Press, Washington 2008. google scholar
  • Çetin, Atilla, “Tunuslu Hayreddin Paşa”, DİA, c. XVII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1998, s. 57-60. google scholar
  • ________, “Un important mémoire de 1873 sur la Tunisie”, Studies on Ottoman Diplomatic History, sayı 1, (İstanbul 1987, s. 111-121. google scholar
  • ________, Tunuslu Hayreddin Paşa, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1988. google scholar
  • Çetinsaya, Gökhan, “İslâmi Vatanseverlikten İslâm Siyasetine”, Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, c. I, ed. Mehmet Ö. Alkan, İletişim Yayınları, İstanbul 2001, s. 265-271. google scholar
  • ________, “İsmi olup da cismi olmayan kuvvet’: II. Abdülhamid’in Panislâmizm Politikası Üzerine Bir Deneme”, Osmanlı, c. II, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 380-388. google scholar
  • Çetişli, İsmail, “Mehmet Âkif’in “Berlin Hâtıraları”ndaki Eleştiri ve Endişeleri”, Mehmet Âkif 100 Yıl Sonra Berlin’de, Türkiye Yazarlar Birliği Yayını, Ankara 2015, s. 108-122. google scholar
  • Çiçek, Talha, “Erken Cumhuriyet Dönemi Ders Kitapları Çerçevesinde Türk Ulus Kimliği İnşası ve ‘Arap İhaneti’”, Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, XVII/32 (2012/1), s. 169-188. google scholar
  • ________, “İttihatçılar ve Şerif Hüseyin: Mekke İsyanının Nedenleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Tarih ve Toplum: Yeni Yaklaşımlar, sayı 16 (2013), s. 41-57. google scholar
  • ________, “Visions of Islamic Unity: A Comparison of Cemal Pasha’s al-Sharq and Sharif Hussein’s al-Qiblah Periodicals”, Die Welt des Islam, 54, 3-4 (2014), s. 460-482. google scholar
  • Deringil, Selim, “II. Abdülhamid Döneminde Osmanlı Dış İlişkilerinde ‘İmaj’ Saplantısı”, Sultan II Abdülhamid ve Devri Semineri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1994, s. 149-162. google scholar
  • ________, “The Struggle against Shiism in Hamidian Iraq: A Study in Ottoman Counter-Propoganda”, Die Welt des Islam, 30, 4 (1990), s. 45-62. google scholar
  • ________, The Well-Protected Domains: Ideology and the Legitimation of Power in the Ottoman Empire, 18761909, I. B. Tauris, New York 1998. google scholar
  • Doğan, İsmail, “Kentsel Değişimin Tanıkları Olarak Osmanlı Aydınlarının Gözüyle İstanbul”, Osmanlı İstanbul’u II, ed. Feridun Emecen, Ali Akyıldız, Emrah Safa Gürkan, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, İstanbul 2014, s. 301-322. google scholar
  • Emrence, Cem, Osmanlı Ortadoğu’sunu Yeniden Düşünmek, çev. Gül Çağalı Güven, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2016. google scholar
  • Eraslan, Cezmi, “II. Abdülhamid ve Osmanlı Devleti’nin İslâm Birliği Siyaseti”, Devr-i Hamid: Sultan II. Abdülhamid, c. I, ed. Metin Hülagu, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 2011, s. 419-432. google scholar
  • ________, II. Abdülhamid ve İslâm Birliği, Ötüken Yayıncılık, İstanbul 1992. google scholar
  • Erişirgil, Emin, İslâmcı Bir Şairin Romanı, haz. Aykut Kazancıgil-Cem Alpar, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 1986. google scholar
  • Ersoy, Mehmet Âkif, Safahat, haz. M. Ertuğrul Düzdağ, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2003. google scholar
  • ________, “Hutbe ve Mevâiz”, Sebîlürreşâd, c. IX, sayı 232 (7 Şubat 1328), s. 407. google scholar
  • ________, “Mev’ıza”, Sebîlürreşâd, c. IX, sayı 230 (24 Kanun-ı Sâni 1328), s. 375. google scholar
  • Guida, Michelangelo, “II. Meşrutiyet Dönemindeki İslâmcılık Düşüncesi ve Buna Bir Örnek Teşkil Etmesi Açısından Said Halim Paşa”, Civilacademy Journal of Social Sciences, VI/2 (2008), s. 109-117. google scholar
  • Gündüz, Mustafa, II. Meşrutiyet’in Klasik Paradigmaları: İçtihad, Sebîlürreşâd ve Türk Yurdu’nda Toplumsal Tezler, Lotus Yayınları, Ankara 2007. google scholar
  • ________, Osmanlı Mirası Cumhuriyet’in İnşası: Modernleşme, Eğitim, Kültür ve Aydınlar, Lotus Yayınları, Ankara 2010. google scholar
  • Hanioğlu, M. Şükrü, “Osmanlı Aydınındaki Değişme ve Bilim”, Toplum ve Bilim, sayı 27 (Güz 1984), s. 183-192. google scholar
  • Haywood, J. A., Modern Arabic Literature: 1800-1970, London 1971. google scholar
  • Hobsbawm, Eric J., İmparatorluklar Çağı 1875-1914, çev. Vedat Ulvi Aslan, Dost Kitabevi, Ankara 2013. google scholar
  • ________, Sanayi ve İmparatorluk, çev. Abdullah Ersoy, Dost Kitabevi, Ankara 2013. google scholar
  • İmanquliyeva, Aida, Modern Arap Edebiyatının Usta Kalemleri, çev. Reşad İlyasov - Qiyas Şükürov, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2007. google scholar
  • İşcan, Mehmet Zeki, Muhammed Abduh’un Dinî ve Siyasî Görüşleri, İz Yayıncılık, İstanbul 1998. google scholar
  • Işıktaş, Bilen, Peygamber’in Dâhi Torunu Şerif Muhiddin Targan: Modernleşme, Bireyselleşme, Virtüozite, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2018. google scholar
  • İz, Mahir, Yılların İzi, İrfan Yayınevi, İstanbul 1975. google scholar
  • İzgöer, Ahmet Zeki, Müslüman, Osmanlı ve Modern Ahmet Cevdet Paşa, İz Yayıncılık, İstanbul 2014. google scholar
  • Kafadar, Cemal, “The Myth of the Golden Age: Ottoman Historical Consciousness in the Post-Süleymanic Era”, Süleyman the Second and His Time, ed. Halil İnalcık - Cemal Kafadar, İSİS Press, İstanbul 1993, s. 47-58. google scholar
  • Kam, Ömer Ferid, Ayasofya Konuşmaları, Büyüyen Ay Yayınları, İstanbul 2021. google scholar
  • Kaplan, Mehmet, Namık Kemal Hayatı ve Eserleri, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1948. google scholar
  • Kara, İsmail, “İslâmcı Söylemin Kaynakları ve Gerçeklik Değeri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslâmcılık, c. VI, ed. Yasin Aktay, İletişim Yayınları, İstanbul 2004, s. 34-47. google scholar
  • ________, “Mehmet Âkif Ersoy Bir Ahlak Âbidesinin Hayatından Çizgiler”, İstiklâl Şairimiz Mehmet Âkif Ersoy, ed. Yusuf Çağlar, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul 2011, s. 23-35. google scholar
  • ________, “Said Halim Paşa’nın Hayatı ve Görüşleri I-II”, Fikir ve Sanatta Hareket, sayı 11-12, (1980), s. 1823; sayı 14 (1980), s. 19-24. google scholar
  • ________, “Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi İçin Bir Çerçeve Denemesi”, Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi Metinler Kişiler, c. I, Dergâh Yayınları, İstanbul 2017, s. 17-61. google scholar
  • ________, Din ile Modernleşme Arasında: Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri, Dergâh Yayınları, İstanbul 2004. google scholar
  • ________, İslâmcıların Siyasi Görüşleri Hilafet ve Meşrutiyet, Dergâh Yayınları, İstanbul 2001. google scholar
  • Karlıağa, Bekir, Islahatçı Bir Düşünür Tunuslu Hayreddin Paşa ve Tanzimat, Mahya Yayınları, İstanbul 1995. google scholar
  • Karpat, Kemal H., İslâm’ın Siyasallaşması, Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Kimlik, Devlet, İnanç ve Cemaatin Yeniden Yapılandırılması, çev. Şiar Yalçın, Timaş Yayınları, İstanbul 2013. google scholar
  • Kavak, Özgür, “Siyasi Tecdîd ve Osmanoğulları”, Osmanlı Düşüncesi Kaynakları ve Tartışma Konuları, ed. Fuat Aydın, Metin Aydın, Muhammed Yetim, Mahya Yayınları, İstanbul 2019, s. 323-355. google scholar
  • Keddie, Nikki, “Panislam as Proto-nationalism”, Journal of Modern History, 41, 1 (March 1969), s. 17-28. google scholar
  • Kedourie, Elie, Afghani and Abduh: An Essay on Religious Unbelief and Political Activism in Modern Islam, Routledge Press, London 1966. google scholar
  • Khan, Javed Ali, “Shibli’s Studies in Islamic History”, Encyclopaedic Survey of Islamic Culture, c. V, ed. Mohamed Taher, New Delhi 2003, s. 90-98. google scholar
  • Kudsi-Zadeh, Albert, Sayyid Jamal al-Din al-Afghânî, an Annotated Bibliography, E. J. Brill, Leiden 1970, s. 1-73. google scholar
  • [Kuntay], Mithat Cemal, Mehmet Âkif, Semih Lütfi Kitabevi, İstanbul 1939. google scholar
  • Kuran, Timur, Yollar Ayrılırken, Ortadoğu’nun Geri Kalma Sürecinde İslâm Hukukunun Rolü, çev. Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2021. google scholar
  • Lapidus, Ira M., A History of Islamic Societies, Cambridge University Press, Cambridge 2002. google scholar
  • Livingston, J. W., “Western Science and Educational Reform in the Thought of Shaykh Rifa'a al-TahtawT”, IJMES, 28 (1996), s. 543-564. google scholar
  • Ma’oz, Moshe, Ottoman Reform in Syria and Palestine 1840-1861: The Impact of the Tanzimat on Politics and Society, Oxford University Press, London 1968. google scholar
  • Mardin, Ebül‘ulâ, Medenî Hukuk Cephesinden Ahmet Cevdet Paşa, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 1946. google scholar
  • Mardin, Şerif, The Genesis of Young Ottoman Thought: A Study in the Modernization of Turkish Political Ideas, Princeton University Press, New Jersey 1963. google scholar
  • Meriç, Cemil, Umrandan Uygarlığa, haz. Mahmut Ali Meriç, İletişim Yayınları, İstanbul 2016. google scholar
  • Mert, Nuray, “İslâm’ın Siyasallaşması ve İslâmcılığın Seyri”, Toplum ve Bilim, sayı 149 (2019), s. 5-43. google scholar
  • Namık Kemal, Renan Müdafaanâmesi, Mahmut Bey Matbaası, İstanbul 1910. google scholar
  • Neumann, Christoph K., Araç Tarih Amaç Tanzimat: Tarih-i Cevdet’in Siyasi Anlamı, çev. Meltem Arun, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999. google scholar
  • Okay, M. Orhan, Silik Fotoğraflar, Ötüken Yayınları, İstanbul 2005. google scholar
  • ________-M. Ertuğrul Düzdağ, “Mehmet Âkif Ersoy”, DİA, c. XXVIII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2003, s. 432-439. google scholar
  • Oktay, Cemil, “Bizans Siyasi İdeolojisinden Osmanlı Siyasi İdeolojisine”, Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, ed. Mehmet Ö. Alkan, İletişim Yayınları, İstanbul 2001, s. 29-36. google scholar
  • ________, “Osmanlı Siyasi Düşüncesinde Çark-ı Felek (La Fortuna) Anlayışı”, Siyasi Kültür Okumaları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2017, s. 1-13. google scholar
  • Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İletişim Yayınları, İstanbul 1999. google scholar
  • Öz, Mehmet, Kanun-ı Kadimin Peşinde: Osmanlı’da “Çözülme” ve Gelenekçi Yorumcuları, Dergâh Yayınları, İstanbul 2019. google scholar
  • Özbek, Nadir, “Modernite, Tarih ve İdeoloji: II. Abdülhamid Dönemi Tarihçiliği Üzerine Bir Değerlendirme”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, II/1 (2004), s. 71-90. google scholar
  • Özcan, Azmi, “İngiltere’de Hilafet Tartışmaları 1873-1909”, İslâm Araştırmaları Dergisi, sayı 2, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1998, s. 49-71. google scholar
  • ________, “İttihad-ı İslâm”, DİA, c. XXIII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2001, s. 470-475. google scholar
  • ________, “Sultan II. Abdülhamid’in Panislâm Siyasetinde Cevdet Paşa’nın Tesiri”, Ahmet Cevdet Paşa, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1997, s. 123-143. google scholar
  • ________, Pan-Islamism: Indian Muslims, the Ottomans and Britain (1877-1924), Brill Academy Press, Leiden 1997. google scholar
  • Özcan, Emine Sonnur, “Bir Sosyal Tarih Kılavuzu Olarak Târih-i Selânikî”, OTAM, sayı 37 (Ankara 2015), s. 263-288. google scholar
  • Özervarlı, M. Said, “Muhammed Abduh”, DİA, c. XXX, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2005, s. 482-487 google scholar
  • Özön, Mustafa Nihad, Namık Kemal ve İbret Gazetesi, Remzi Kitabevi, İstanbul 1938. google scholar
  • Reinkowski, Maurus, Düzenin Şeyleri, Tanzimat’ın Kelimeleri: 19. Yüzyıl Osmanlı Reform Politikasının Karşılaştırmalı Bir Araştırması, çev. Çiğdem Canan Dikmen, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2017. google scholar
  • Rifâa et-Tahtâvî, Paris Gözlemleri, çev. Cemil Çiftçi, Ses Yayınları, İstanbul 1992. google scholar
  • Sahaflar Şeyhizâde Es’ad Efendi, Üss-i Zafer, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1243. google scholar
  • Said Halim Paşa, Buhranlarımız ve Son Eserleri, haz. M. Ertuğrul Düzdağ, İz Yayıncılık, İstanbul 1991. google scholar
  • Sayar, Ahmet Güner, Çekiç ve Örs Arasında Mehmet Âkif Ersoy, Ötüken Yayınları, İstanbul 2021. google scholar
  • Selânikî Mustafa Efendi, Târih, c. I, haz. Mehmet İpşirli, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999. google scholar
  • Şeyh Mihriddin Arusi (Şehbenderzade Ahmed Hilmi), Yirminci Asırda Âlem-i İslâm ve Avrupa, Müslümanlara Rehberi Siyaset, İstanbul 1329. google scholar
  • Şeyhun, Ahmet, Said Halim Paşa: Osmanlı Devlet Adamı ve İslâmcı Düşünür (1865-1921), çev. Derya Göçer, Selenge Yayınları, İstanbul 2010. google scholar
  • Sezgin, Fuat, “İslâm Bilimlerinin Avrupa’ya Etkisi Büyük Oldu”, Avrupa İslâm Üniversitesi İslâm Araştırmaları Dergisi Journal of Islamic Research, sayı 3 (2009), s. 5-8. google scholar
  • Siddiqi, Mazheruddin, “Religious Thought of Sir Sayyid Ahmad Khan”, Islamic Studies, VI, (Karachi 1967), s. 289-308. google scholar
  • Sirriyeh, Elizabeth, Sufis and Anti-Sufis: The Defence, Rethinking and Rejection of Sufism in the Modern World, Routledge, Surrey 1999. google scholar
  • Tandoğan, Muhammed, Afrika’da Sömürgecilik ve Osmanlı Siyaseti (1800-1922), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2013. google scholar
  • Tansel, Fevziye Abdullah, Mehmet Âkif Ersoy Hayatı ve Eserleri, haz. Abdullah Uçman, Ötüken Yayınları, İstanbul 2021. google scholar
  • Togan, Zeki Velidi, Bugünkü Türkili Türkistan ve Yakın Tarihi, Enderun Kitabevi, İstanbul 1981. google scholar
  • Tunuslu Hayreddin Paşa, Ülkelerin Durumunu Öğrenmek İçin En Doğru Yol: Akvemü’l- Mesâlik fî Marifeti Ahvâlü’l-Memâlik, çev. Kerim Suphi Muhammed, Büyüyen Ay Yayınları, İstanbul 2017. google scholar
  • Turan, Namık Sinan, “19. Yüzyıl Osmanlı Uzakdoğu İlişkilerine Dair Gözlemler”, Çin’in Gölgesinde Uzakdoğu Asya, ed. Deniz Ülke Arıboğan, Bağlam Yayınları, İstanbul 2001, s. 45-73. google scholar
  • ________, “Erken Cumhuriyet’in Tarih Ders Kitaplarında Arap İmgesinin Oluşumuna Dair Notlar”, Türkoloji Kültürü, II/3 (2009), s. 61-79. google scholar
  • ________, Hilafet: Erken İslâm Tarihinden Osmanlı Son Yüzyılına, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2017. google scholar
  • Ülgener, Sabri F., Zihniyet, Aydınlar ve İzmler, Derin Yayınları, İstanbul 2010. google scholar
  • Ünsal, Fatma Bostan, “Mehmet Âkif Ersoy”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslâmcılık, c. VI, ed. Yasin Aktay, İletişim Yayınları, İstanbul 2004, s. 72-89. google scholar
  • Voll, John Obert, Islam: Continuity and Change in the Modern World, Boulder 1982. google scholar
  • Yalçın, Hüseyin Cahit, Tanıdıklarım, haz. Göktürk Ömer Çakır, Ötüken Yayınları, İstanbul 2019. google scholar
  • Yıldız, Gültekin, “Namık Kemal’in ‘Salâhaddîn Eyyûbî’, Biyografisi: Öncü Bir Panislâmist Metnin İnşasına Dair Bazı Gözlemler”, İlmî Araştırmalar, sayı 6 (İstanbul 1998), s. 271-287. google scholar
  • Yılmaz, Murat, “Mehmet Âkif Ersoy”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Muhafazakârlık, c. V, ed. Ahmet Çiğdem, İletişim Yayınları, İstanbul 2003, s. 318-331. google scholar
  • Yücel, Yaşar, Osmanlı Devlet Teşkilâtına Dair Kaynaklar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988. google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.