Article


DOI :10.18345/iuturkiyat.370065   IUP :10.18345/iuturkiyat.370065    Full Text (PDF)

NAKCHIVAN AND ITS VICINITY IN THE FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY FROM THE PEN OF THE TWO PIONEER AMERICAN MISSIONARIES

Ayşegül Kuş

Nakhcıvan is an ancient place; the findings of archaeological excavations and research that the settlement dates back to the Paleolitic era. Since ancient times, the strategic importance of Nakhchivan, due to its situation on the trade routes between Iran-Caucasia, the Black Sea–The Caspian Sea and Anatolia, led to many nations fighting for domination in the region. These nations included the Urartians, Meds, Persians, the Kingdom of Seleukos, and the Sassanids. During the reign of Caliphate Osman, such towns as Dvin in Armenia and Tabriz in Iran, and then Nakhchivan, were taken. The Turks, who had started to settle in Azerbaijan during the reign of Abbasis, took the region during the period of Seljuks. During this period, Nakhchivan, which was considerably destroyed during the invasions of the Mongols, remained under the domination of the states of Golden Horde and Ilhans. In the 15th century, Akkoyunlus, Karakoyunlus, and the Safevis also fought for domination in the region. From 1514 onwards, Nakhcıvan slipped in and out of the Ottoman administration. In 1603, during the reign of Selim III, when the Celali events emerged, the Safevis retook Nakhcıvan. At the beginning of the 19th century, Caucasia was the location of the battle for domination between Russia and Iran, and in 1827 Nakcıvan was invaded by Russia following an expansionist policy. As result of their political, social, and economic purposes interests in the east, several western travelers and researchers visited the region. This interest increased, especially during the colonialism of the 19th century. Therefore, many western travelers and researchers visited the Ottoman lands in order to pursue their country’s political and economic interests. Two such travelers were the American Board missionaries Eli Smith and H.G.O. Dwight, who came to the region in the first half of the 19th century during their visit to Anatolia, Armenia, and north-west Iran. Using the travelogues they recorded during their visit to Nakhcıvan, this study aims to evaluate the physical and socio-cultural structure of the region at the beginning of the 19th century and contribute to the history of the region. 

DOI :10.18345/iuturkiyat.370065   IUP :10.18345/iuturkiyat.370065    Full Text (PDF)

İKİ ÖNCÜ AMERİKALI MİSYONERİN KALEMİNDEN 19. YÜZYILIN İLK YARISINDA NAHÇIVAN VE ÇEVRESİ

Ayşegül Kuş

Nahçıvan, oldukça eski bir yerleşim yeridir ve arkeolojik kazı ve araştırmalardan anlaşıldığı kadarıyla, iskân tarihi paleolitik döneme kadar uzanır. Nahçıvan’ın İran-Kafkasya, Karadeniz ve Hazar Denizi ile Anadolu arasındaki ticaret yollarının üzerinde olması, eski çağlardan itibaren pek çok devletin burada hâkimiyet mücadelesine sebebiyet vermiştir. Urartular, Medler, Persler, Seleukos Krallığı ve Sasaniler bu devletlerden bazılarıdır. Hz. Osman devrinde Dvin ve Tebriz gibi önemli şehirler ele geçirildikten sonra Nahçıvan da alınmıştır. Abbasiler döneminden itibaren günümüzdeki Azerbaycan topraklarına yerleşmeye başlayan Türkler, Selçuklular zamanında bölgeyi ele geçirmişlerdir. Moğol istilası esnasında büyük zarar gören şehir, bu dönemde Altınordu ve İlhanlı hâkimiyeti altına girmiştir. 15. yüzyılda bölgede yaşanan hâkimiyet mücadelesine Karakoyunlular, Akkoyunlar ve Safeviler de katılmıştır. 1514 yılından itibaren Nahçıvan, yer yer Osmanlı yönetimine girmiş ve çıkmıştır. III. Mehmed döneminde Osmanlı topraklarında baş gösteren Celali isyanlarını fırsat bilen Safeviler, 1603’te Nahçıvan’ı tekrar kendi topraklarına katmayı başarmışlardır. 19. yüzyılın başlarında ise Kafkaslar, Rusya ile İran arasında tam bir hâkimiyet mücadelesine sahne olmuş ve Nahçıvan, Kafkaslarda yayılmacı bir politika izleyen Rusya tarafından 1827’de işgal edilerek Rus yönetimi altına girmiştir. Doğuya yönelik ilgilerinin bir uzantısı olarak çok sayıda batılı seyyah ve araştırmacı siyasi, sosyal ve ekonomik vb. çeşitli amaçlar doğrultusunda Kafkasya’ya gelmişlerdir. Bu ilgi özellikle 19. yüzyılda, sömürgeciliğe ve batılı devletlerin emperyalist emellerine koşut olarak daha da artmıştır. Bu nedenle, ülkelerinin birtakım siyasi ve ekonomik çıkarlarını gözetmek adına çok sayıda batılı seyyah ve araştırmacı doğuya çeşitli seyahatler yapmışlardır. Bu seyyahlardan ikisi, 19. yüzyılın ilk yarısında Anadolu, Ermenistan ve Kuzey batı İran’ı ziyaretleri esnasında bölgeye gelen Amerikan Board misyonerlerinden Eli Smith ve H. G. O. Dwight’tır. Bu çalışmanın amacı onların Nahçıvan’daki ziyaretleri esnasında kaleme aldıkları gezi notlarından yola çıkarak 19. yüzyılın ilk yarısında bölgenin içinde olduğu, özellikle fizikî ve sosyo-kültürel durumu ele alarak değerlendirmek ve bölge tarihinin aydınlatılmasına katkı sağlamaktır. 


PDF View

References

  • ALAN, Gülbadi, “Amerikan Board Okullarında Yürütülen Misyonerlik Faaliyetleri”, Journal of Islamic Research, 20(4), 2007, s. 464-475. google scholar
  • ALEM, J. P., L’Armenie, Paris, 1962. google scholar
  • ASLAN, Y., ‘Rus İstilasından Sovyet Ermenistan’ına Erivan (Revan) Vilayetinin Demografik Yapısı (1827–1922)’, Yeni Türkiye, S. 38 (Mart-Nisan 2001), (Ermeni Sorunu Özel Sayısı II), s. 1017-1028. google scholar
  • AYDIN, M., Amerikan Protestan Misyonerlerinin Ermeniler Arasındaki Faaliyetleri ve Bunun Osmanlı-Amerikan İlişkilerine Etkisi”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırmaları Merkezi Dergisi (OTAM), s. 19, 2005, s. 80-122. google scholar
  • BABACAN, H., 1590 (H.999) Tarihli Tahrir Defterine Göre Revan Kazası, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun, 1994. google scholar
  • BADDELEY, J. F., The Russian Conquest of the Caucasus, London, 1908. google scholar
  • BARKLEY, H. C., A Ride Through Asia Minor and Armenia, London, 1891. google scholar
  • BELLİ, O., “Tarih Boyunca Ağrı Dağı”, I. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu (7-11 Eylül 2005), İstanbul, 2007, s. 4-21. google scholar
  • BEYDİLLİ, K., 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşında Doğu Anadolu’dan Rusya’ya Göçürülen Ermeniler, TTK, Ankara, 1988. google scholar
  • BUNİYATOV, Z. M., “Azerbeycan”, DİA, c. 4, İstanbul, 1991, s. 317-32. google scholar
  • ELİYEV, F. - M. ELİYEV, Nahçıvan Hanlığı, Bakü, 1996. google scholar
  • DİNGEÇ, Emine, “Amerikan Misyoner Okullarının Ermeni Ayrılıkçı Hareketindeki Etkileri Üzerine Bir İnceleme”, Yeni Türkiye, S. 60, 2014, s. 1-10. google scholar
  • ERDAL, İbrahim, “Amerikan Belgelerine Göre; Ermeni Milliyetinin Oluşumunda Yabancı Devletlerin ve Yardım Kuruluşlarının Rolü”, Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler, C.II, Erciyes–Nevşehir Üniversitesi II. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Sempozyumu [EUSAS–II], (22–24 Mayıs 2008), s. 343-358. google scholar
  • FEDAKÂR, Cengiz, Kafkasya’da İmparatorluklar Savaşı, İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2014, google scholar
  • GÜLSOY, Ufuk, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rumeli’den Rusya’ya Göçürülen Reâyâ, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 1993. google scholar
  • İLGÜREL, M., “III. Murad”, Red. H.D. YILDIZ, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, c.10, Zafer Matbaası, İstanbul, 1989, s. 393-401. google scholar
  • Kalankatlı Moses, Alban Tarihi, Çev. Yusuf GEDİKLİ, Selenge Yayınları, İstanbul, 2006. google scholar
  • KARADENİZ, Yılmaz, Kaçarlar Döneminde İran (1795-1925), Selenge Yayınları, İstanbul, 2013. google scholar
  • KARAGÖZ, H., 1590 Tahririne Göre Nahçıvan Kazası, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2001. google scholar
  • KARAMANLI, H. M, ,” Nahcıvan”, DİA, c. 32. İstanbul 2006, s. 294-297. google scholar
  • KILIÇ, Davut Osmanlı İdaresinde Ermeniler Arasındaki Dinî ve Siyasî Mücadeleler, Asam Yayınları, Ankara, 2000. google scholar
  • KIRZIOĞLU, F., Osmanlılar’ın Kafkas Ellerini Fethi (1451-1490), T.T.K. Basımevi, Ankara, 1993. google scholar
  • KURAT, Akdes Nimet, Rusya Tarihi - Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Rusya, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, 1987. google scholar
  • KURBAN, V., “18.-19. Yüzyıllarda Azerbaycan Şehirlerinde Sosyal ve Siyasi Durum”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. 11, S. 1, 2009, s. 177-193. google scholar
  • KÜÇÜK, Mehmet Alparslan, Ermeniler Arasında Protestanlığın Yayılışı ve Protestan Ermeniler (Türkiye Örneği), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2005. google scholar
  • MADRAN, E., “Seyahatnamelerde Anadolu Kenti”, IX. Türk Tarih Kongresi, (21-25-Eylül 1981), c. III, TTK, Ankara, 1985, s. 1303-1322. google scholar
  • MEHMEDOVA, İ., “18.-19. Yüzyılın Başlarında Azerbaycan’ın Nüfus Yapısı”, Yeni Türkiye, S. 60, 2014, s. 1-34. google scholar
  • _____, “18. ve 19.Yüzyılların Başlarında Azerbaycan’ın Araz boyu Bölgeleri ve Nüfusu (İrevan, Nahçıvan, Karabağ Hanlıkları Üzerine)”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, c. 2, S. 3, 2013, s. 12-22. google scholar
  • MEMMEDOV, R., Nahçıvan Şeherinin Tarihi Öçerki, Bakû, 1977. google scholar
  • MERÇİL, E., , “İldenizliler (Azerbaycan Atabekleri)”, Red. H.D. YILDIZ Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, c. 9, Çağ Yayınları, İstanbul, 1989, s. 81-110. google scholar
  • MINORSKY, V., “Nahçıvan”, İ.A., M.E.B. Basımevi , c. 9, İstanbul, 1998, s. 34-36 google scholar
  • MINORSKY, V., “Özbek”, İ.A., M.E.B. Basımevi, c. 9, İstanbul, 1993, s. 488-490. google scholar
  • MUSAYEV, İ., Azerbayca’nın Nahçıva’nın ve Zengezur Bölgelerinde Siyasi Vaziyet ve Harici Devletlerin Siyaseti (1917-1921. Yıllar), Bakü Üniversitesi Neşriyatı, Bakü, 1996. google scholar
  • MUTLU, Şamil, Osmanlı Devleti’nde Misyoner Okulları, Gökkubbe Yayınları, İstanbul, 2005. google scholar
  • Osmanlı Devleti İle Azerbaycan Türk Hanlıkları Arasındaki Münasebetlere Dair Arşiv Belgeleri -Karabağ-Şuşa, Nahçıvan, Bakü, Gence, Şirvan, Şeki, Revan, Kuba, Hoy- (1578-1914), TC Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: 4, Ankara, 1992. google scholar
  • ÖZCAN, Tuğrul, Sosyal ve Ekonomik Etkileri Açısından 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı, Gece Kitaplığı, Ankara, 2014. google scholar
  • PETERSEN, W., Aus Transcauasian und Armenien, Leipzig, 1885. google scholar
  • RICHTER, Julies, A History of Protestant Missions in the Near East, London, 1910. google scholar
  • SERBESTOĞLU, İ., Osmanlı Kimdir? Osmanlı Devleti’nde Tabiiyet Sorunu, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2014. google scholar
  • SMITH, E., Researches in Armenia Including a Journey Through Asia Minor and into Gorgia and Persia with A Visit to the Nestorian and Chaldean Christians of Oormiah and Salmas, Vol. II, Corcker and Brewster, Boston, 1833. google scholar
  • SÜMER, F., Karakoyunlular, c. 1, TTK Yayınları, Ankara, 1992. ________, “Akkoyunlular”, DİA, c. 2, 1989, s. 270-274. google scholar
  • ________, Safevi Devleti’nin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Selçuklu Tarihi ve Medeniyeti Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1976. google scholar
  • UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, T.T.K. Basımevi, Ankara, 1988. google scholar
  • TAVERNIER, J. B., Tavernier Seyahatnamesi, Çev. Teoman TUNÇDOĞAN, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2006. google scholar
  • TEKDEMİR, Aziz, “XIX. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Osmanlı-İran İhtilafları ve 18211823 Savaşı”, Karadeniz, Sonbahar 2009, S. 4, s. 77-95 google scholar
  • TURAN, Ö., “Amerikan Misyonerlerinden E. Smith ve H.G.O. Dwigh’e Göre 18301831 Yıllarında Ermeniler”, ‘Ermeni Soykırımı’ İddiaları-Yanlış Hesap Talât ve ‘Tehcir’den dönünce, Der. Mustafa ÇALIK, Cedit Neşriyat, Ankara, 2006, s. 191-230. google scholar
  • VERDİYAVA, Hacar Y., “İrevan (Revan) Vilayetindeki Demografik Değişiklikler Üzerine”. Türkler, Çev. Bilgehan Atsız GÖKDAĞ, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s.175-180. google scholar
  • YAKUBOVSKIY, A. Yu, Altın Ordu ve Çöküşü, Çev. Hasan EREN, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1976. google scholar
  • YEŞİLOT, O., “Türkmençay Antlaşması ve Sonuçları” A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 36, 2008, s. 187-199. google scholar
  • YILMAZ, Ö., “Osmanlı Şehir Tarihleri Açısından Yabancı Seyahatnamelerin Kaynak Değeri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXVIII/2, s. 587-614. google scholar
  • ZAMAN, S., Siyasi Coğrafya Açısından Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, Pegem Akademi, Ankara, 2014. google scholar

Citations

Copy and paste a formatted citation or use one of the options to export in your chosen format


EXPORT



APA

Kuş, A. (0001). NAKCHIVAN AND ITS VICINITY IN THE FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY FROM THE PEN OF THE TWO PIONEER AMERICAN MISSIONARIES. Journal of Turkology, 27(2), 171-194. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.370065


AMA

Kuş A. NAKCHIVAN AND ITS VICINITY IN THE FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY FROM THE PEN OF THE TWO PIONEER AMERICAN MISSIONARIES. Journal of Turkology. 0001;27(2):171-194. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.370065


ABNT

Kuş, A. NAKCHIVAN AND ITS VICINITY IN THE FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY FROM THE PEN OF THE TWO PIONEER AMERICAN MISSIONARIES. Journal of Turkology, [Publisher Location], v. 27, n. 2, p. 171-194, 0001.


Chicago: Author-Date Style

Kuş, Ayşegül,. 0001. “NAKCHIVAN AND ITS VICINITY IN THE FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY FROM THE PEN OF THE TWO PIONEER AMERICAN MISSIONARIES.” Journal of Turkology 27, no. 2: 171-194. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.370065


Chicago: Humanities Style

Kuş, Ayşegül,. NAKCHIVAN AND ITS VICINITY IN THE FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY FROM THE PEN OF THE TWO PIONEER AMERICAN MISSIONARIES.” Journal of Turkology 27, no. 2 (Dec. 2024): 171-194. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.370065


Harvard: Australian Style

Kuş, A 0001, 'NAKCHIVAN AND ITS VICINITY IN THE FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY FROM THE PEN OF THE TWO PIONEER AMERICAN MISSIONARIES', Journal of Turkology, vol. 27, no. 2, pp. 171-194, viewed 25 Dec. 2024, https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.370065


Harvard: Author-Date Style

Kuş, A. (0001) ‘NAKCHIVAN AND ITS VICINITY IN THE FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY FROM THE PEN OF THE TWO PIONEER AMERICAN MISSIONARIES’, Journal of Turkology, 27(2), pp. 171-194. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.370065 (25 Dec. 2024).


MLA

Kuş, Ayşegül,. NAKCHIVAN AND ITS VICINITY IN THE FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY FROM THE PEN OF THE TWO PIONEER AMERICAN MISSIONARIES.” Journal of Turkology, vol. 27, no. 2, 0001, pp. 171-194. [Database Container], https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.370065


Vancouver

Kuş A. NAKCHIVAN AND ITS VICINITY IN THE FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY FROM THE PEN OF THE TWO PIONEER AMERICAN MISSIONARIES. Journal of Turkology [Internet]. 25 Dec. 2024 [cited 25 Dec. 2024];27(2):171-194. Available from: https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.370065 doi: 10.18345/iuturkiyat.370065


ISNAD

Kuş, Ayşegül. NAKCHIVAN AND ITS VICINITY IN THE FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY FROM THE PEN OF THE TWO PIONEER AMERICAN MISSIONARIES”. Journal of Turkology 27/2 (Dec. 2024): 171-194. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.370065



TIMELINE


Submitted13.04.2017
Accepted05.12.2017

LICENCE


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.