Edebî eserler; sanatsal normlar ve estetik ölçütler kadar ortaya çıktıkları toplum ile dönemin değerlerinden ve koşullarından da beslenirler. Bu durum edebiyatı ortaya çıktığı toplumun kültürüyle sıkı sıkıya ilişkilendirir. Bu yakın ilişki sayesinde edebî eserler, o kültürel yapının birer parçası olan sosyal, tarihî ve siyasi koşullarla bağdaşma fırsatı bulur. Böylece edebî eserler, incelemenin alanına giren siyasetle derin bir ilişki kurar. Yazar ve okuyucunun siyasi görüş ve ideolojileri başta olmak üzere edebî eseri meydana getiren besleyici değerler arasında siyasi unsurların bulunması ve edebî eserin ortaya koyduğu kurmaca dünyanın siyasi açıdan birtakım toplumsal olguları somutlaştırması, edebiyat-siyaset ilişkisinin temel yapıtaşlarındandır. 

Edebiyat ve siyaset ilişkisinin kurmaca metinlerde en yoğun göründüğü alanların başında ütopik ve distopik türdeki eserler gelmektedir. Özellikle siyasi eleştiri, yönetimsel sorunlar, iktidar ilişkileri ve toplumsal tepkiler gibi bağlamlarda uyarıcı niteliklere sahip olan distopyalar, kurmaca dünyanın geniş imkânlarından faydalanarak siyaseti eser içerisinde yoğurabilen bir işlevselliğe sahiptir. Melih Cevdet Anday’ın Gizli Emir romanı da distopik bir çerçevede kurgulanmış ve henüz gerçekleşmemiş 12 Mart ve 12 Eylül dönemleri için adeta uyarı niteliği taşıyan önemli bir eserdir. Bu açıdan daha derin ve büyük bir anlam kazanan “Gizli Emir” ile “12 Eylül Darbesi” arasındaki bağlantılar ve bu bağlantıların toplumsal ve sanatsal çerçevede ortaya koyduğu izdüşümler bu çalışmada ele alınmıştır. Her iki ortamda da 12 Mart Muhtırası’nın sebep olduğu bir distopik zemin bulunmaktadır. 12 Eylül Darbesi’nin başlangıçta önemli bir aydın kesim tarafından olumlu karşılanması, romanda bir kurtarıcı olarak beklenen gizli emir ile ordu müdahalesini oldukça yakınlaştırmaktadır. Bu durumlar aynı zamanda aradaki paralelliklerin ana halkalarıdır. Bu paradigmayı perçinleyen temel nokta ise her ikisinin de geldiği ortamın neredeyse bire bir benzerliğidir. Nitekim romanda Ayot, gerçekte ise 12 Mart Muhtıra süreciyle vuku bulmuş olan sıkıyönetim oldukça benzer uygulamalara sahiptir. Bununla birlikte gerek gizli emri gerekse 12 Eylül gibi bir müdahaleyi bekleyen halk ve aydın tabaka, her ikisinde de hüsranla karşılaşır. Dönemin karanlık atmosferinde ve kaotik ortamında yönetimsel bir hareket bekleyen kesimin 12 Eylül Darbesiyle karşılaşması ve romanda kurtarıcı olarak beklenen gizli emrin içi boş bir umut çıkması, distopik görüntü açısından birbirleriyle neredeyse eşdeğerdir. 

Roman, distopik yapıya sahip olup kurmaca açısından gerçek zaman ve mekândan bağımsız olması gibi nedenlerden dolayı oldukça geniş bir yelpazede değerlendirilme olanağı taşır. Bununla birlikte siyasi, tarihî ve sosyal açılardan 12 Mart olayının haricinde aynı zamanda 12 Eylül Darbesiyle oluşan atmosferi de çağrıştırır. Nitekim darbe de gizli emir de benzer süreçler içindeki benzer koşullarla beslenerek gelişmiş olan sonuçlardır. Her ikisinin de toplumu hüsrana uğratmasının temelinde siyasi olduğu kadar toplumsal bir eleştiri de bulunur. Romanın ana fikirlerinden ve yazarın temel eleştiri araçlarından olan; içinde bulundukları karanlıkta beklemekten başka bir eylem gerçekleştirmeyip varlıksal bağlarını yalnızca ne olduğu belirsiz bir umuda endeksleyen kitlenin uğradığı/uğrayacağı hüsran, romanın yayımlanmasından on yılı aşkın bir süre sonra gerçekleşecek 12 Eylül Darbesi’nin sonuçlarıyla somutlaşmıştır. 

Romanda beklenen gizli emre dair umutların son bulmasıyla biten kurgunun karşısında tarihsel süreçte 12 Eylül Darbesiyle biten bir dönem bulunmaktadır. İkisinin de beklentileri karşılamanın ötesinde toplumsal açıdan hüsrana yol açan durumlar olması, akla darbenin de gizli emir gibi bir distopik eserde beklendiğini ve hüsranla sonuçlandığını getirmektedir. Bu noktada Melih Cevdet Anday’ın distopik bir hâl alan dönemsel gerçeklikleri sanatsal bir üslupla estetize ederek keskin bir öngörü sayesinde okura on yıl önceden sunmuş olması, edebiyat ve siyaset ilişkisi bağlamında önemli bir durumdur.  

Gizli Emir romanında yaşanan süreci 12 Mart Dönemi, kurtarıcı olarak beklenen fakat bir kurtarıcı işlevine asla sahip olamayan “gizli emri” de 12 Eylül Darbesi olarak ele alan bu çalışmada öncelikle Gizli Emir romanının politik ve toplumsal eleştiri yüklü bir distopya olduğu gösterilmektedir. Bu çerçevede roman ile bağdaşık olarak incelenen 12 Mart Muhtırası ve 12 Eylül Darbesi arasındaki dönemin oluşturduğu karanlık ve kaotik ortam ve bu ortamın toplum üzerinde yaşattığı gerilimlerin oluşturduğu trajik manzaralar hem tarihsel açıdan hem de roman üzerinden yapılan yorumlar sonucunda görünür kılınmaktadır.