2. Uluslararası Prof. Dr. Fuat Sezgin İslâm Bilim Tarihi Sempozyumu Bildiriler Kitabı

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/PB/AA08.2023.002.021   IUP :10.26650/PB/AA08.2023.002.021    Tam Metin (PDF)

el-Kânûn fi’t-Tıbb’ın Özetleri ve Orta Çağ Tıp Eğitiminin Gelişimindeki Rolü

Fakhriddin Ibragimov

Bu makalede, İbn Sînâ’nın el-Kânûn fi’t-tıb adlı eserine 11. yüzyılın ortalarından itibaren yazılan özetler ve müellifleri, bu özetlere yazılan şerhler, bunların tercümeleri, dünya kütüphanelerinde bulunan nüshaları ve tıp eğitiminin gelişimindeki rolleri tartışılmaktadır. el-Kânûn fi’t-tıbb’ın beş kitaptan oluşan hacmi, bu eserin günlük kullanımı için fazlasıyla büyüktü. Bu nedenle eserin kullanımını kolaylaştırmak için özet (ihtisâr, muhtasar) yazma geleneği başlamıştır. Çalışmamızda el-Kânûn fi’t-tıbb’a 10 adet özet yazıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca bu çerçevede İbn Sînâ’nın (ö. 1037) öğrencisi Şerefeddin el-Îlâkî’nin (ö. 1068) el-Fusûl el-Îlâkiyye, Mısırlı tabip İbnü’n-Nefîs’in (ö. 1288) Mûcezü’l-Kânûn ve Harizmli hekim Mahmûd el-Çağmînî’nin (XIV. yüzyıl) Kânûnçe adlı eserlerinin tıp tarihindeki yerine özel bir önem verilmiştir. Böylece çalışmamızda el-Kânûn fi’t-tıbb’ın sadece orijinal metni değil, çeşitli hekimler tarafından kendisine yazılan özetler de ele alınmaktadır. İslam dünyasında İbn Sînâ’nın el-Kânûn fi’ttıbb’ına birçok özet yazılması, bunların çok sayıda yeniden basılması, birçok bölgeye yayılması, tarihte özetlere gösterilen ilginin yüksek olduğunun göstergesidir. 


Anahtar Kelimeler: İbn Sînâ, el-Kanûn fi’t-tıb, tıp eğitimi, doğu İslam dünyasında tıp
DOI :10.26650/PB/AA08.2023.002.021   IUP :10.26650/PB/AA08.2023.002.021    Tam Metin (PDF)

Summaries of al-Qānūn fī al-Ṭibb and Their Role in the Development of Medieval Medical Education

Fakhriddin Ibragimov

In this article, the summaries of Ibn Sīnā’s al-Qānūn fī al-ṭibb and their authors, commentaries on these summaries, their translations, manuscripts in the world libraries, and their role in the development of medical education are discussed. Ibn Sīnā’s (980-1037) disciple Sharaf al-Dīn al-Īlākī’s (d. 1068) al-Fusūl al-Īlākiyya, Egyptian physician Ibn al-Nafīs’s (d. 1288) Mūjaz al-Qānūn, and Khwarizmian physician Maḥmūd al-Chaghmīnī’s Qānūncha (14th century) are mentioned in the sphere of history of medicine.


Anahtar Kelimeler: Avicenna, al-Qānūn fī al-ṭibb, medical education, Muslim Eastern medicine

Referanslar

  • el-Beyhakî (1987). Tetimmetü sivânil-hikme (S. G. Bagirova, Çev.). Taşkent: FAN Neşriyatı. google scholar
  • Biruni. No. 3827 (yazma). Özbekistan Ebu Reyhan Biruni Şarkşinaslık Enstitüsü Yazma Eserler Kütüphanesi. Ana bölüm. Taşkent. google scholar
  • Biruni. No. 11083 (yazma). Özbekistan Ebu Reyhan Biruni Şarkşinaslık Enstitüsü Yazma Eserler Kütüphanesi. Ana bölüm. Taşkent. google scholar
  • Brockelmann (1943). Geschichte der arabischen Litteratur. Vol. I. Leiden: Brill. google scholar
  • Chester Beatty MS. 4006. Erişim adresi: https://viewer.cbl.ie/viewer/search/-/-/1/RANDOM/DC%3Aarabiccollection/ google scholar
  • el-Çağmînî (2012). Kanûnçe (İsmail Nâzım, Çev.). Tahran. google scholar
  • Endress, G. (2006). Reading Avicenna in the Madrasa: Intellectual Genealogies and Chains of Transmission of Philosophy and the Science in the Islamic East. In J. E. Montgomery (Ed.), Arabic Theology, Arabic Philosophy: From the Many to the One: Essays in Celebration of Richard M. Frank (pp. 371-422). Dudley, Leuven & Paris: Peeters Publishing. google scholar
  • es-Safedî, Halîl b. Aybeg. (t.y.). Kitâbü’l-Vâfî bi’l-vefeyât. Beyrut: Dâru İhyâu’t-Turâsi’l-Arabî. google scholar
  • İbnü’n-Nefîs (1396/2018). eş-Şâmil fi’s-sınaâti’t-tıbbiyye (Behcet Cevâdî, Tahkik). Dânişgâh-i Ulûm-i Pezeşkî-i Meşhed. google scholar
  • Gönültaş, G. (1986). Manisa İl Halk Kütüphanesi Türkçe El Yazmaları Kataloğu. Türk Kütüphaneciler Derneği Manisa Şubesi. google scholar
  • Hacı Halîfe, Mustafa Abdullah (t.y.). Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Beyrut: İhyâu’t-Turâsi’l-Arabî. google scholar
  • Hikmatullayev, H., Karimova S. (2000). Sobraniye vostochnix rukopisey akademii nauk respubliki Uzbekistan. Abdulla Kadiri Halk Mirası Neşriyatı. google scholar
  • Ibn Sina, Abu Ali (1985). Kanon vrachebnoy nauki: izbrannii razdeli. Sostaviteli: Ubaydulla Karimov, Xurshut Unver. Taşkent: FAN Neşriyatı. google scholar
  • İbn Ebî Usaybiʿa (t.y.). Uyûnü’l-enbâ fî tabakâti’l-etıbbâ. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayât. google scholar
  • İbn Sînâ, Ebû Ali (2014). Tibbi Ögitlar (Ubaydulla Karimov, Surayyo Karimova, Haz.). Taşkent: FAN Neşriyatı. google scholar
  • İbn Sînâ, Ebû Ali (1994). Seçme Parçalar (Ubaydulla Karimov, Hamidulla Hikmatullayev, Haz.). Taşkent: Abdulla Kadiri Halk Mirası Neşriyatı. google scholar
  • İbn-i Sina (2019). el-Kanun fi’t-tıbb (Ömer Anlar, Çev.) Ankara: Eski Yeni Yayınları. google scholar
  • İhsanoğlu, E., Şeşen, R., Serdar Bekar, M., Gündüz, G., Bulut, V. (2008). Osmanlı Tıbbi Bilimler Literatürü Tarihi. C. I. İstanbul: IRCICA. google scholar
  • Sezgin, F. (1970). Geschichte des arabischen Schrifttums. Vol. III. Frankfurt am Main: Institut für Geschichte der arabisch-islamischen Wissenschaften. google scholar
  • Şeşen, R. (1984). Muhtârât mine’l-mahtûtâti’l-Arabiyyeti’n-nâdira fî mektebâti Türkiyâ. İstanbul: IRCICA. google scholar
  • Varlık, N. (2019). Books on Medicine: Medical Knowledge at Work. Treasures of Knowledge: An Inventory of the Ottoman Palace Library (1502/3-1503/4). Volume I: Essays. Edited by Gülru Necipoğlu, Cemal Kafadar, Cornell H. Fleischer, Leiden: Brill. google scholar
  • Wellcome Or. 26. Erişim adresi: https://wellcomecollection.org/collections. google scholar
  • Yusupova, D. (2006). Jizn i trudi Xondamira. Taşkent: FAN Neşriyatı. google scholar
  • Zillur Rahman, H. S. (2014). Commentators and Translators of ibn Sīnā’s Canon of Medicine (Translated from Urdu by Zakaria Virk). Aligarh: Muslim Educational Press. google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.