9. Milletlerarası Türkoloji̇ Kongresi̇ Bildiriler Kitabı
Uygur Kaganlığındaki Sogd Tesiri
Saadettin Yağmur GömeçSogdlar, kitabelerde geçen ve Türk hâkimiyeti içinde sayılan kavimlerden biridir. Ancak Orta Asya’daki çiftçi kavimlerle, yine bölgedeki atlı konar-göçerlerin sık sık saldırılarına maruz kaldıklarından, fazla bir direnç göstermeden boyun eğiyorlardı. Buna rağmen bilhassa konar-göçer Türklerden fazlasıyla yararlanarak, ticari faaliyet alanlarını genişletmişlerdir. Bu arada Türkler de Sogdluların kullandıkları güzergâhların güvenliğini sağladıklarından bir nev’i geçiş vergisi almaktaydılar. Kısaca Türklerin askeri gücü ile Sogdların ticari yetenekleri birbirlerini tamamlıyordu. Dolayısıyla çok eskiden beri Türklerin hâkimiyeti altında bulunan Sogd bölgesi ahalisinden hem tüccarlık faaliyetleri, hem de elçilik işlerinde faydalanılıyordu. Bu durum bir yana Türkler ile Sogdların ilişkileri Hunlar çağına kadar inmektedir. Bu münasebetler Kök Türk ve Uygur Kaganlığı çağında da sürdü. Bu sebepten devlet ve kültürel hayatında birtakım farklılıklar görülen Uygur Türk Kaganlığının içinde en dikkati çeken topluluklardan birisi Sogdlar olmuştur. Ancak Sogdlar için ticaret her şeyden daha önemliydi. Türkistan ve Asya coğrafyasının pek çok yerinde işleri icabı koloniler teşkil ettiler. Ayrıca bu halkın paraya, müziğe, eğlenceye çok düşkün oldukları söylenmektedir. Uygurlar çağında ise Sogdlu tüccar, din adamı ve danışmanlar fazlasıyla etkili oldular. Maalesef ülkenin zaaf içerisine düştüğü zamanlarda devlet işlerine de bulaşıp, devlet kademesine yerleşerek ipleri ellerine almaya çalıştılar. Fakat devlet meselelerine doğrudan müdahale etmeye kalkıştıklarında dersleri verildi.
The Sogdian Influence in the Uyghur Khaganate
Saadettin Yağmur GömeçThe Sogdians are one of the tribes mentioned in inscriptions and counted as having been under Turk domination. However, because they were frequently attacked by the farmer tribes in Central Asia and the mounted nomads in the region, they submitted without much resistance. In spite of this, they expanded their commercial activities by benefiting greatly from nomadic Turks in particular. Meanwhile, the Turks also received a kind of transit tax for ensuring the safety of the routes the Sogdians used. In short, the military power of the Turks and the commercial capabilities of the Sogdians complemented one another. Having been dominated by the Turks for a long time, the inhabitants of the Sogdian region were involved in both merchant ambassadorial activities. Aside from this, the relations between Turks and Sogdians date back to the age of the Huns. These relations continued into the era of the Kök Türk and the Uyghur Khaganate. Still, trade was more important to the Sogdians than anything else. They formed colonies for their work in many parts of the Turkestan and Asian geography. These people are also said to have bene very fond of money, music, and entertainment. In the Uyghur era, traders, clergy, and advisers from Sogdiana were highly influential. Unfortunately, when the country fell into weakness, they also got involved in state affairs and tried to take control of the state by settling in at the state level. However, they were taught a lesson once they attempted to intervene directly in state affairs.